Khoảnh khắc ở căn phòng búp bê: “Con là bạn thân nhất của bố”
Giữa căn phòng ngổn ngang nhà búp bê và Barbie của Ella (5 tuổi), Sam Kangethe ngồi trên chiếc thùng nhựa, ôm con gái thật chặt. “Bố sẽ đi nơi an toàn, con có thể gọi cho bố bất cứ lúc nào. Rồi một ngày, chúng ta sẽ cùng ngắm đàn hồng hạc dưới bầu trời châu Phi,” anh thì thầm. Đó là tháng 8, ngay trước năm học mới. Và Sam chuẩn bị tự rời Mỹ sau 16 năm để trở về Kenya—quê hương anh đã rời đi từ 2009 khi sang Michigan du học.
Vì sao tự rời đi? “Tôi muốn giữ phẩm giá của mình”
39 tuổi, sống không có thẻ xanh, Sam chọn tự hồi hương để tránh nguy cơ bị bắt đột ngột. “Tôi muốn tự mình bước đi thay vì đến sân bay trong xiềng xích. Tôi cần trở về trong phẩm giá, nguyên vẹn,” anh nói. Ngày 17/8, sau cái ôm cuối với vợ Latavia và 3 con, Sam chất 5 vali, một ba lô và một túi gậy golf lên chiếc xe bán tải màu đỏ, nhờ bạn chở ra sân bay Detroit để tránh cảnh chia tay đứt ruột nơi ga đi. Ở nhà Lansing, ba mẹ con và Latavia ôm nhau khóc: “Chúng tôi không nói ‘vĩnh biệt’, chỉ nói hẹn gặp lại.”
Từ visa du học đến vòng xoáy pháp lý
Sam đến Lansing tháng 1/2009 theo visa F-1, học kế toán tại Lansing Community College rồi Northwood University; sau đó làm kế toán cho một nhà phân phối bia và gần đây là nhân viên kế toán của bang Michigan. Năm 2024, anh hoàn tất thạc sĩ Tài chính tại Central Michigan University.
Về hồ sơ định cư: anh từng nhận thẻ xanh có điều kiện 2 năm qua hôn nhân (2012), nhưng khi gia hạn, hồ sơ bị nghi gian dối; vụ việc kéo dài khiến Sam rơi vào lấp lửng pháp lý: tiếp tục được đóng dấu gia hạn tạm thời để làm việc và mua nhà, nhưng không thể chốt tình trạng lâu dài. Năm 2018, Sam tái hôn với Latavia, song đơn thẻ xanh mới vẫn bị từ chối do vướng cáo buộc cũ. Họ đã bỏ ra tens of thousands USD phí luật sư mà không cải thiện được tình hình.
Mùa hè để nhớ: bữa tối kéo dài, cờ cá ngựa và chiếc bánh sinh nhật sớm
Biết phải đi, Sam nghỉ việc tháng 5 để dành trọn mùa hè cho gia đình: bữa tối lâu hơn, board game buổi tối, đứng ở cửa phòng nhìn các con ngủ để khắc ghi khuôn mặt. Tại Holland State Park bên hồ Michigan, cả nhà tổ chức sinh nhật sớm cho Hailey (con gái 12 tuổi) bằng chiếc bánh rắc cầu vồng; đến sinh nhật thật vào cuối tháng 8 thì bố đã ở Kenya. Sam sửa xe, thay lốp cho mùa đông, trả nốt chiếc SUV để sau này Dwight (13 tuổi) có thể lái. “Tôi muốn hỗ trợ gia đình ngay cả khi không ở đó,” anh nói.
Sau cánh cửa đóng: nỗi trống vắng của ba đứa trẻ
Hai tháng chia ly, gia đình vẫn loạng choạng nhịp sống. Sam gọi FaceTime bất kỳ giờ nào lệch 7 múi giờ: có hôm cười rộ, có hôm rơi nước mắt. Ella lo âu, bám mẹ và đôi khi giận dữ vì chưa hiểu vì sao bố rời đi; hai anh chị lớn cũng vật lộn với tuổi mới lớn và khoảng trống người cha. Latavia đăng ký trị liệu tâm lý cho các con, còn mẹ học cách làm “single mom of three”. Tiết kiệm gia đình cạn dần vì án phí, người chị họ hỗ trợ lập gây quỹ để vượt qua giai đoạn khó khăn.
“Project Homecoming” và lựa chọn của Sam
Trong bối cảnh thực thi nhập cư siết chặt, nhiều người ngoại quốc rời Mỹ, và chương trình Project Homecoming hỗ trợ tự nguyện hồi hương (vé một chiều, 1.000 USD và xóa tiền phạt quá hạn). Sam không sử dụng chương trình: anh tự mua vé, tự sắp xếp, vì “đó là quyết định xuất phát từ thiện chí.”
Kenya chào đón: trở về Nakuru, thăm mộ cha và bắt đầu lại
Về Nairobi, Sam ở nhà chị gái, tìm việc kế toán và chuẩn bị phiên xử trực tuyến ngày 23/1 trước một thẩm phán ở Detroit. Việc đầu tiên, anh về Nakuru (cách Nairobi khoảng 100 dặm) thăm mẹ và họ hàng, rồi ra mộ cha (mất năm 2018) để nói lời: “Con đã giữ lời hứa—lấy bằng ở Mỹ và trở về an toàn.” Anh xúc động: “Tôi rời đi khi còn là chàng trai, nay trở lại với vai trò người chồng, người cha.”
Không từ bỏ: “Chỉ cần gia đình hiểu”
Sam biết có người sẽ nghĩ anh bỏ rơi gia đình, nhưng với anh, đó là cách duy nhất thoát khỏi nỗi sợ thường trực và thể hiện thiện chí với hệ thống. “Tôi thấy nhẹ nhõm hơn. Ở đó, tôi chỉ sinh tồn và cầu mong không bị đưa đi nơi nào đó. Ở đây, tôi tự do; vợ con có thể gọi tôi bất cứ lúc nào và biết tôi đang ở đâu.” Gia đình dự tính mẹ con sẽ sang thăm Kenya khi ổn định. Di chuyển vĩnh viễn chưa phù hợp, vì Dwight đang theo chương trình đặc biệt ở trường.
Lời hẹn dưới bầu trời châu Phi
Trong đoạn video ngày chia tay, Sam dỗ con bằng đàn hồng hạc màu hồng—màu ưa thích của Ella—để gieo hi vọng thay vì nỗi buồn. Anh hứa một ngày nào đó, cả nhà sẽ cùng đứng bên hồ Rift Valley, nhìn đàn chim bay nghiêng dưới hoàng hôn, và mỉm cười: “Đó không phải chia tay, chỉ là hẹn gặp lại.”
Tóm tắt nhanh
• Nhân vật chính: Sam Kangethe (39 tuổi), người Kenya, sống ở Lansing, Michigan
• Quyết định: Tự hồi hương ngày 17/8, rời vợ Latavia (35) và 3 con: Dwight (13), Hailey (12), Ella (5)
• Bối cảnh pháp lý: Visa F-1 (2009) → thẻ xanh có điều kiện → cáo buộc gian dối → lấp lửng pháp lý; đơn thẻ xanh sau tái hôn bị bác
• Sự chuẩn bị: Nghỉ việc tháng 5; mùa hè bên con; sửa xe, trả nợ, sắp xếp hậu cần cho gia đình
• Sau khi về Kenya: Ở Nairobi, tìm việc kế toán; phiên xử Zoom 23/1 với tòa Detroit
• Tác động gia đình: Con cái trị liệu tâm lý; khó khăn tài chính – tinh thần; vẫn giữ liên lạc FaceTime lệch 7 giờ
• Thông điệp cá nhân: Rời đi để giữ phẩm giá và thiện chí; “chỉ cần vợ con hiểu, tôi không bận tâm người khác nghĩ gì”
• Biểu tượng: Hồng hạc màu hồng—lời hẹn đoàn tụ dưới bầu trời châu Phi
