Washington 'cay mũi' khi Trung Quốc lạnh nhạt với nỗ lực tái đối thoại của Mỹ

[PinaColada]

Trung Quốc lạnh nhạt với nỗ lực tái đối thoại của Mỹ. Mặc dù cho Mỹ cố gắng nối lại các đường dây liên lạc cấp cao với Trung Quốc sau vụ bắn hạ khí cầu nhưng Bắc Kinh không mặn mà với điều này.

Chính quyền Tổng thống Joe Biden quyết định hủy chuyến thăm tới Bắc Kinh của Ngoại trưởng Antony Blinken hồi tháng hai, sau khi không quân nước này phát hiện và bắn hạ một khí cầu Trung Quốc bị cáo buộc xâm nhập không phận để tiến hành "hoạt động do thám". Trung Quốc phản ứng dữ dội, cho rằng Mỹ đã hành động thái quá khi bắn rơi khí cầu.

Sự cố khiến mối quan hệ vốn đã trắc trở giữa hai nước càng trở nên khó khăn. Sau khi những ồn ào và tranh cãi lắng xuống, Mỹ đã cố gắng thúc đẩy các cuộc đối thoại cấp cao với Trung Quốc, trong đó có việc lên lại lịch trình tới Bắc Kinh của Ngoại trưởng Blinken, sắp xếp một số chuyến thăm cấp cao khác và tổ chức điện đàm giữa Tổng thống Biden với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, theo các nguồn tin chính phủ Mỹ.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trên màn hình) họp thượng đỉnh trực tuyến hồi tháng 11 năm ngoái. Ảnh: AFP

Nhưng Trung Quốc đang cho thấy họ không quan tâm đến nỗ lực của Mỹ và Bắc Kinh được cho là sẽ càng lạnh nhạt hơn nữa sau cuộc gặp giữa lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn và Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy hôm 5/4 tại California. Sự kiện diễn ra khi bà Thái quá cảnh tại Mỹ trên đường về Đài Loan sau khi kết thúc chuyến thăm hai nước Trung Mỹ.

Việc Trung Quốc né tránh các cuộc đàm phán cấp cao với Mỹ đã cho thấy những căng thẳng và bế tắc trong quan hệ giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới. Nỗ lực ổn định mối quan hệ giờ đây dường như chỉ xuất phát từ phía Washington, giới chuyên gia nhận định.

Theo bình luận viên Nahal Toosi của Politico, đảm bảo liên lạc ổn định với những đối thủ lớn như Trung Quốc hay Nga luôn là ưu tiên của Mỹ, bất chấp những tranh cãi và đối đầu giữa các bên. Nhiều quan chức Mỹ lo ngại việc Bắc Kinh quay lưng với Washington, không chấp nhận nối lại liên lạc có thể dẫn tới một cuộc khủng hoảng lớn hơn trên phạm vi toàn cầu.

"Trung Quốc không muốn tham gia vào các cuộc thảo luận về xây dựng lòng tin, xử lý khủng hoảng hay thiết lập đường dây nóng", Kurt Campbell, điều phối viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, phát biểu tại sự kiện của Trung tâm An ninh Mỹ Mới ở Washington hồi tuần trước. "Thực tế là các lực lượng quân sự Mỹ và Trung Quốc đang hoạt động gần nhau, khiến hai bên đối mặt nhiều thách thức hơn".

Sau khi tuyên bố hủy chuyến thăm Trung Quốc của Ngoại trưởng Blinken, Washington giải thích rằng quyết định này chỉ mang tính trì hoãn và họ không có ý định cắt hoàn toàn quan hệ với Bắc Kinh.

Tuy nhiên, Trung Quốc lại coi cuộc gặp giữa lãnh đạo Đài Loan và Chủ tịch Hạ viện Mỹ là một hành động leo thang không thể chấp nhận được.

Cuộc gặp "làm suy yếu chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của chúng tôi", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh hôm 4/4 nói. Trung Quốc coi Đài Loan là một tỉnh chờ thống nhất và tuyên bố sẽ dùng vũ lực nếu cần.

Trong cuộc gặp tại Thư viện Tổng thống Ronald Reagan ở bang California hôm 5/4, bà Thái Anh Văn cảm ơn quốc hội Mỹ đã hỗ trợ hòn đảo và cho rằng "chúng ta trở nên mạnh mẽ hơn khi chung vai sát cánh". Đáp lại, Chủ tịch Hạ viện McCarthy cho biết hai bên đã thảo luận biện pháp tăng tốc chuyển giao vũ khí Mỹ cho Đài Loan, nhấn mạnh rằng lưỡng đảng tại Mỹ đã nhất trí với quan điểm này.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc sau đó cáo buộc Mỹ đang "thông đồng với các lực lượng ly khai đòi độc lập ở Đài Loan", khẳng định Bắc Kinh sẽ áp dụng những biện pháp kiên quyết để bảo vệ chủ quyền. Bộ Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố sẽ duy trì trạng thái báo động cao, sẵn sàng thực thi chức trách và nhiệm vụ.

Căng thẳng trong vấn đề Đài Loan dường như cũng là một động lực khiến Trung Quốc phản đối đề xuất về cuộc điện đàm giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Biden.

Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan tháng trước cho biết Nhà Trắng hy vọng lãnh đạo cấp cao nhất hai nước sẽ điện đàm sau khi Trung Quốc bế mạc kỳ họp quốc hội. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã trả lời rõ ràng rằng Bắc Kinh không vội thực hiện đề xuất này.

Nhà Trắng cần "thể hiện thái độ chân thành đối với nỗ lực đưa mối quan hệ Trung - Mỹ trở lại đúng hướng", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân nói.

Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby đã nhắc lại mong muốn của Washington về cuộc điện đàm một tuần sau đó, song Bắc Kinh tiếp tục không trả lời.

Theo ông Kirby, chính quyền Biden cũng đề xuất để Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen và Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo công du Trung Quốc, cũng như nối lại chuyến thăm Bắc Kinh của Ngoại trưởng Blinken. Bộ Thương mại Trung Quốc nói họ "hoan nghênh mong muốn của Bộ trưởng Yellen" và "chào đón chuyến thăm của Bộ trưởng Raimondo". Dù vậy, chính phủ Trung Quốc đến nay vẫn chưa đưa ra lịch trình cho các sự kiện trên.

Trên thực tế, các quan chức cấp cao hai nước vẫn có những tương tác riêng lẻ, nhưng chúng không đủ để khôi phục các cuộc đối thoại có ý nghĩa. Cố vấn an ninh quốc gia Sullivan đã nói chuyện với nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc Vương Nghị vào tuần trước. "Đây là kênh quan trọng nhưng ít được sử dụng vì tính nhạy cảm của thông tin", một cựu quan chức chính quyền cho hay. Ông này dự đoán các kết nối sẽ được mở rộng khi đại sứ mới của Trung Quốc tại Washington Tạ Phong ổn định công tác.

Theo các quan chức chính quyền Mỹ, những đường dây liên lạc về quản lý khủng hoảng quân sự song phương hiện cũng bị cản trở do Bắc Kinh từ chối cùng Mỹ phát triển các hệ thống đáng tin cậy có khả năng ngăn chặn sự cố bất ngờ, đặc biệt là ở Biển Đông.

Theo giới quan sát, giữ liên lạc thường xuyên và hiệu quả với Trung Quốc luôn là thách thức mà chính quyền Mỹ đối mặt kể từ khi Tổng thống Biden nhậm chức. Ngay cả khi các kênh liên lạc được duy trì, chúng thường tạo ra rất ít nội dung có ý nghĩa, khiến giới chức Mỹ khao khát những kết nối ở cấp cao hơn, đặc biệt là với Chủ tịch Tập Cận Bình.

Vào mùa thu năm 2021, các quan chức Mỹ đã thúc đẩy thành công cuộc điện đàm trực tuyến giữa ông Tập và ông Biden, vì nhận thấy rằng các cuộc thảo luận cấp thấp hơn sẽ không đi đến đâu.

"Chúng tôi cũng tin rằng giao tiếp ở cấp lãnh đạo là điều cần thiết để tạo kết nối hiệu quả hơn giữa hai chính phủ", một quan chức cấp cao Mỹ cho hay.

Nếu Trung Quốc đồng ý ấn định ngày cho chuyến thăm của Ngoại trưởng Blinken, điều này có thể mở ra không gian liên lạc rộng hơn với Mỹ, song đây vẫn là kỳ vọng của Washington trước sự lạnh nhạt từ Bắc Kinh, bình luận viên Toosi của Politico nhận định.

VietBF@ sưu tập