Sau hơn hai thập kỷ neo đậu, tuần dương hạm hạt nhân lớp Kirov của Nga - tàu Đô đốc Nakhimov đã sẵn sàng quay trở lại hoạt động sau đợt đại tu quy mô lớn, trị giá hàng tỷ USD. Chiến hạm lớn có từ thời Chiến tranh Lạnh này đã được nâng cấp với kho vũ khí mới, trong đó có cả tên lửa siêu thanh Zircon.
Sự trở lại của “quái thú hạt nhân” thời Chiến tranh Lạnh
Quá trình nâng cấp tàu Đô đốc Nakhimov diễn ra trong hơn hai thập kỷ. Con tàu đang trải qua các cuộc thử nghiệm trên biển sau khi được cải tiến đáng kể về vũ khí và các biện pháp bảo vệ. Nếu vượt qua các cuộc thử nghiệm trên biển, con tàu sẽ tái gia nhập hạm đội lần đầu tiên kể từ năm 1999.
Tàu tuần dương lớp Kirov của Nga. Ảnh: National Interest
Tàu Đô đốc Nakhimov dài 247 mét là tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường chạy bằng năng lượng hạt nhân thứ 3 trong số 4 tàu lớp Kirov của Hải quân Nga. Tàu được đưa vào hoạt động năm 1988 với tên gọi Kalinin, sau đó được đổi tên thành Nakhimov vào năm 1992 và phục vụ trong Hải quân Liên Xô, tiếp đến là Hải quân Nga trong thập kỷ tiếp theo, cho đến khi được neo đậu tại xưởng đóng tàu Sevmash vào năm 1999.
Năm 2006, chính phủ Nga quyết định hiện đại hóa tàu tuần dương này, tích hợp vũ khí tiên tiến và thiết bị nâng cấp khác, đồng thời đưa con tàu trở lại trạng thái hoạt động. Tuy nhiên, công việc thực tế chỉ bắt đầu vào năm 2013 do những khó khăn về kinh tế và quá trình hiện đại hóa liên tục bị trì hoãn. Vào tháng 12/2024, hãng thông tấn TASS đưa tin, con tàu đã bắt đầu thử nghiệm trên biển.
Các tàu tuần dương hạng nặng lớp Kirov sử dụng hệ thống đẩy kết hợp năng lượng hạt nhân và hơi nước (CONAS). Hệ thống này bao gồm hai lò phản ứng hạt nhân và hai nồi hơi phụ để cung cấp năng lượng cho hai turbine hơi nước, tạo ra tổng công suất 120.000 mã lực (89 MW) và truyền động cho hai trục chân vịt. Con tàu có khả năng đạt tốc độ 31 hải lý/giờ. Truyền thông Nga đưa tin hai lò phản ứng hạt nhân của tàu chiến-tuần dương 28.000 tấn hiện đã hoạt động trở lại.
Chiến lược của Nga
Quân đội Nga vẫn giữ kín các kế hoạch liên quan đến tàu Đô đốc Nakhimov. Tuy nhiên, sự trở lại của “quái thú” thời Chiến tranh Lạnh này sau gần 30 năm vắng bóng cho thấy Moscow dự định khôi phục kế hoạch của Liên Xô giữa thế kỷ 20 là tăng cường và củng cố hạm đội tác chiến mặt nước, theo đó bổ sung tàu tuần dương đồ sộ, vừa có thể chống đỡ các cuộc tấn công lại vừa có thể ra đòn dữ dội.
Về mặt chiến lược, việc hiện đại hóa tuần dương hạm lớp Kirov hỗ trợ học thuyết chống tiếp cận/chống xâm nhập (A2/AD) của Nga bằng cách mở rộng khả năng phòng thủ xung quanh các khu vực trọng yếu như Biển Barents, bảo vệ các pháo đài tàu ngầm quan trọng và khẳng định ưu thế của Moscow tại các vùng biển tranh chấp gần lãnh thổ Nga. Hải quân Mỹ không có tàu tuần dương nào lớn như tàu lớp Kirov của Nga.
Tàu Đô đốc Nakhimov lớp Kirov được trang bị vũ khí hạng nặng với nhiều loại tên lửa như Kalibr, Oniks và Zircon cùng hệ thống phóng mới. Zircon là tên lửa siêu thanh mà Nga tuyên bố có thể bay nhanh gấp tám lần tốc độ âm thanh (Mach-8), trở thành một trong những tên lửa nhanh nhất thế giới. Tàu Đô đốc Nakhimov lớp Kirov có kích cỡ rất lớn, được tích hợp hệ thống phòng không S-300F.
S-300F là phiên bản hải quân của hệ thống tên lửa đất đối không S-300P phóng từ mặt đất. Việc tích hợp hệ thống này tích hợp vào tuần dương hạm mang lại cho Hải quân Nga khả năng phòng thủ tên lửa đạn đạo và năng lực không quân mà họ còn thiếu.
Nga sẽ đưa tàu Đô đốc Nakhimov tới Biển Đen?
Vẫn chưa rõ liệu Nga có sẵn sàng triển khai tàu Đô đốc Nakhimov tới Biển Đen sau khi soái hạm Moskva bị chìm hay không?
Nếu Nga điều tuần dương hạm tới Biển Đen, chúng sẽ trở thành mục tiêu tấn công dễ dàng của tên lửa Ukraine, dù con tàu được trang bị nhiều vũ khí hiện đại. Giống như các tàu sân bay lớn của Mỹ, các tàu tuần dương lớp Kirov tạo ra tín hiệu radar và âm thanh rõ ràng, khiến chúng trở thành mục tiêu hàng đầu cho vũ khí siêu thanh dẫn đường bằng vệ tinh, máy bay không người lái cũng như tên lửa chống hạm tầm xa.
Mặc dù Nga đã giành được nhiều bước tiến lớn trong cuộc xung đột với Ukraine, nhưng hầu hết những bước tiến đó đều đạt được trong các cuộc giao tranh trên bộ và trên không. Trong cuộc chiến trên biển, ưu thế của Nga đang bị thu hẹp do chiến thuật tác chiến bất đối xứng của Ukraine. Lực lượng Kiev đã bắn tên lửa Neptune và máy bay không người lái nhằm vào bất kỳ hệ thống phòng thủ nào mà Moscow có thể triển khai để chống lại những mối đe dọa đó.
Mặc dù đã trải qua 26 năm hiện đại hóa, tàu tuần dương lớp Kirov vẫn có những nhược điểm nhất định. Các con tàu này có khả năng phòng thủ hạn chế trước những mối đe dọa từ trên biển, phụ thuộc vào do thám vệ tinh có thể bị gây nhiễu để thực hiện khả năng tác chiến ngoài tầm nhìn (BVR). Chúng cũng thiếu các biện pháp đối phó hiệu quả trước những công nghệ mới nổi, chẳng hạn như máy bay không người lái được điều khiển bằng trí tuệ nhân tạo.
Ngay cả khi được trang bị hệ thống phòng không S-400 mạnh mẽ của Nga, tàu tuần dương lớp Kirov vẫn sẽ gặp khó khăn trước các vũ khí có tầm bắn xa được phóng từ máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm F-35 Lightning II hoặc F/A-18 E/F Super Hornet của Mỹ.
Về bản chất, việc đưa tàu Đô đốc Nakhimov trở lại hoạt động được ví như biểu tượng cho sự trỗi dậy của hải quân Nga và cũng là lời cảnh báo với phương Tây. Moscow hy vọng tận dụng hỏa lực mạnh mẽ để răn đe, thể hiện sức mạnh và thách thức ưu thế của phương Tây ở khu vực gần biên giới.
