Cái chết của Tống đế Bính đánh dấu sự diệt vong hoàn toàn của triều Nam Tống. Tính từ Tống Cao Tông đến Tống đế Bính, Nam Tống tồn tại 152 năm với 9 vị hoàng đế; nếu tính cả Bắc Tống, nhà Tống kéo dài 320 năm với 18 vị vua.
Tống đế Bính là vị hoàng đế cuối cùng của triều Nam Tống, đồng thời cũng là hình ảnh khép lại một giai đoạn dài đầy bi kịch trong lịch sử nhà Tống nói riêng và lịch sử Trung Quốc nói chung. Cuộc đời ngắn ngủi của ông gắn liền với những năm tháng suy tàn, lưu vong và kháng cự tuyệt vọng trước sức mạnh quân sự áp đảo của nhà Nguyên. Dù chỉ sống chưa đầy chín năm và tại vị trong hoàn cảnh không có thực quyền, Tống đế Bính vẫn trở thành biểu tượng cho sự trung liệt cuối cùng của triều đại đã tồn tại hơn ba thế kỷ.
Triệu Bính, tức Tống đế Bính, sinh ngày 12 tháng 2 năm 1271 tại kinh thành Lâm An, là con trai thứ của Tống Độ Tông Triệu Kì, mẹ là Du tu dung. Ông chào đời khi triều Nam Tống đã bước vào giai đoạn suy yếu nghiêm trọng. Nội bộ triều đình rối ren, quyền thần lộng hành, tài chính cạn kiệt, quân đội sa sút, trong khi bên ngoài, người Mông Cổ dưới sự lãnh đạo của Hốt Tất Liệt đã thống nhất phương bắc và từng bước nam tiến, quyết tâm tiêu diệt nhà Tống để hoàn thành đại nghiệp thống nhất Trung Quốc.
Hoàng đế Nam Tống - Tống Đế Bình. Ảnh: Chat GPT.
Năm 1274, Tống Độ Tông băng hà, quyền thần Giả Tự Đạo thao túng triều chính, lấy cớ lập đích tử mà bỏ qua hoàng tử trưởng Triệu Thị, lập Triệu Hiển con Toàn hoàng hậu lên ngôi, tức Tống Cung Đế. Triệu Thị bị phong làm Cát vương, còn Triệu Bính khi đó mới ba tuổi được phong làm Tín vương. Việc lập vua non yếu trong lúc quốc gia nguy nan càng khiến cục diện thêm tồi tệ, tạo điều kiện cho quân Nguyên nhanh chóng đẩy mạnh chiến sự.
Từ năm 1271, Hốt Tất Liệt chính thức xưng quốc hiệu là Nguyên, huy động lực lượng lớn tiến công Nam Tống. Ngay sau khi Tống Cung Đế lên ngôi, đại quân Nguyên do Bá Nhan chỉ huy vượt Trường Giang, tiến thẳng về Lâm An. Trước sức ép quân sự quá lớn, triều đình Nam Tống gần như không còn khả năng chống cự hiệu quả. Các đại thần trung nghĩa như Văn Thiên Tường nhiều lần dâng sớ xin đưa hoàng tộc ra Mân, Quảng để bảo toàn lực lượng, mưu tính khôi phục sau này, nhưng không được chấp thuận kịp thời.
Cuối năm 1275, quân Nguyên đã áp sát Lâm An. Trước tình thế nguy cấp, thái hoàng thái hậu Tạ thị buộc phải đồng ý cho hai hoàng tử xuất các. Triệu Thị được đổi phong làm Ích vương, phán Phúc châu, còn Triệu Bính làm Quảng vương, phán Tuyền châu, cùng mẹ là Du tu dung và một số tông thất, quan lại trung thành rời khỏi kinh thành. Đây là bước khởi đầu cho cuộc đời lưu vong của Triệu Bính, cũng là khởi đầu cho giai đoạn triều đình Nam Tống tồn tại trong tình trạng tan tác, phân tán và luôn bị truy kích.
Ngày 4 tháng 2 năm 1276, quân Nguyên tiến vào Lâm An, Tạ thái hậu và Tống Cung Đế chính thức đầu hàng, đánh dấu sự sụp đổ trên danh nghĩa của triều đình trung ương Nam Tống. Tuy nhiên, hai hoàng tử Triệu Thị và Triệu Bính vẫn còn ở bên ngoài, trở thành ngọn cờ tinh thần cho những lực lượng trung nghĩa còn sót lại. Dù quân Nguyên ráo riết truy bắt, nhờ sự bảo vệ của các tướng lĩnh như Dương Trấn, Trương Thế Kiệt, Lục Tú Phu, hai hoàng tử nhiều lần thoát hiểm, lưu chuyển qua các địa phương ven biển phía nam.
Tháng 5 năm 1276, tại Phúc châu, Triệu Thị được tôn lập làm hoàng đế, tức Tống Đoan Tông, lấy niên hiệu Cảnh Viêm. Triệu Bính khi đó được phong làm Vệ vương. Triều đình lưu vong hình thành, song thực lực vô cùng yếu ớt. Các vùng đất kiểm soát được ngày càng thu hẹp, quân Nguyên vẫn liên tiếp nam tiến. Dù có thời điểm quân Tống tận dụng được việc Bá Nhan bị triệu hồi để giành lại một số địa bàn, nhưng đó chỉ là sự hồi quang ngắn ngủi trước khi đại quân Nguyên tiếp tục dồn ép.
Tháng 5 năm 1278, trong lúc chạy nạn bằng đường biển, Tống Đoan Tông gặp bão lớn, thuyền bị lật, sức khỏe suy kiệt và qua đời khi mới 11 tuổi. Cái chết của Đoan Tông khiến triều đình lưu vong chấn động. Nhiều người tuyệt vọng muốn bỏ đi, nhưng Lục Tú Phu đã đứng ra thuyết phục quần thần tiếp tục duy trì hoàng thống. Ông cho rằng trời chưa tuyệt nhà Tống, sĩ tốt vẫn còn, không thể để cơ nghiệp tổ tông diệt vong trong im lặng.
Triệu Bính khi ấy mới 8 tuổi được lập làm hoàng đế, lấy niên hiệu Tường Hưng, tức Tống đế Bính. Từ thời điểm này, ông trở thành vị quân chủ chính thức của triều Nam Tống, dù mọi quyền lực thực tế đều nằm trong tay các đại thần như Lục Tú Phu và Trương Thế Kiệt. Dương thái phi tiếp tục lâm triều nghe chính, còn triều đình ngày càng phụ thuộc vào sự che chở của hải quân và địa hình ven biển.
Trương Thế Kiệt đưa triều đình và quân đội đến cố thủ tại Nhai Sơn, một vị trí hiểm yếu thuộc vùng Tân Hội, Quảng châu. Tại đây, quân Tống dựng hành cung, kết thuyền làm lũy, hy vọng có thể cầm cự lâu dài. Tuy nhiên, quân Nguyên dưới sự chỉ huy của Trương Hoằng Phạm và Lý Hằng đã nhanh chóng bao vây, cắt đứt đường tiếp tế, chuẩn bị cho trận quyết chiến cuối cùng.
Ngày 19 tháng 3 năm 1279, trận Nhai Sơn nổ ra. Quân Nguyên lợi dụng thủy triều và thế bao vây nhiều mặt để tấn công. Dù Trương Thế Kiệt và các tướng lĩnh Tống chiến đấu hết sức quyết liệt, cục diện vẫn không thể xoay chuyển. Khi thế trận hoàn toàn sụp đổ, Lục Tú Phu nhận ra không còn đường lui. Ông bế Tống đế Bính, nói rằng hoàng đế không thể chịu nhục như Cung Đế năm xưa, rồi cùng nhảy xuống biển tự vẫn. Dương thái phi và nhiều người trong hậu cung cũng chết theo. Trương Thế Kiệt sau đó cũng tự vẫn. Bảy ngày sau, hàng chục vạn thi thể nổi trên mặt biển, trong đó có xác của Tống đế Bính.
Cái chết của Tống đế Bính đánh dấu sự diệt vong hoàn toàn của triều Nam Tống. Tính từ Tống Cao Tông đến Tống đế Bính, Nam Tống tồn tại 152 năm với 9 vị hoàng đế; nếu tính cả Bắc Tống, nhà Tống kéo dài 320 năm với 18 vị vua. Triệu Bính, vị hoàng đế nhỏ tuổi nhất và cũng là hoàng đế cuối cùng, trở thành biểu tượng bi tráng cho sự sụp đổ của một triều đại từng rực rỡ về kinh tế, văn hóa nhưng suy yếu trong quân sự và chính trị.
Dù không có thành tựu trị quốc hay chiến công hiển hách, Tống đế Bính vẫn được hậu thế nhắc đến với sự thương cảm và kính trọng. Cái chết của ông, cùng hành động tuẫn tiết của các trung thần, đã khép lại triều Nam Tống bằng một bi kịch lớn, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Trung Hoa như một minh chứng cho lòng trung quân và sự kết thúc không thể tránh khỏi của một vương triều đã đi đến tận cùng số mệnh.
Vietbf @ Sưu tầm
