Tên lửa hành trình hạt nhân Burevestnik có tầm bay không giới hạn và quỹ đạo khó đoán, cho phép tập kích mục tiêu từ những hướng không ngờ tới.
Tổng thống Vladimir Putin ngày 26/10 cho biết Nga đã thực hiện thành công cuộc thử nghiệm cuối cùng với tên lửa hành trình hạt nhân Burevestnik, đồng thời ra lệnh chuẩn bị hạ tầng cần thiết để đưa vào biên chế quân đội. "Đây là vũ khí độc nhất vô nhị mà không quốc gia nào khác trên thế giới sở hữu", ông nhấn mạnh, thêm rằng quả đạn có tầm bay không giới hạn.
Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov cho biết cuộc thử nghiệm diễn ra hôm 21/10, tên lửa bay được 14.000 km trong vòng 15 giờ. "Đặc tính kỹ thuật của Burevestnik cho phép nó tập kích chính xác mục tiêu được bảo vệ kiên cố ở mọi khoảng cách", tướng Nga khẳng định.
Tên lửa Burevestnik trong vụ phóng thử hồi năm 2018. Ảnh: BQP Nga
9M730 Burevestnik là một trong 6 siêu vũ khí được Tổng thống Putin công bố trong thông điệp liên bang hồi tháng 3/2018. Đây là những khí tài được kỳ vọng giúp Moskva duy trì vị thế siêu cường và cân bằng chiến lược với Washington.
Truyền thông Nga cho biết Moskva quyết định phát triển Burevestnik từ đầu những năm 2000, sau khi Washington rút khỏi Hiệp ước Chống tên lửa đạn đạo (ABM) được Liên Xô và Mỹ ký kết từ năm 1972. Tên lửa là sản phẩm hợp tác giữa tập đoàn quốc phòng NPO Novator và Viện nghiên cứu Khoa học Vật lý Thực nghiệm Nga (VNIIEF), trực thuộc tập đoàn nguyên tử quốc gia Rosatom.
Các hình ảnh được công bố cho thấy Burevestnik có hình dạng tương tự tên lửa hành trình Kh-101 trang bị cho oanh tạc cơ Tu-95MS và Tu-160. Tuy nhiên, kích thước và khối lượng của nó lớn hơn nhiều lần so với Kh-101, nên nhiều khả năng sẽ được khai hỏa từ tàu chiến hoặc bệ phóng mặt đất.
Burevestnik sử dụng nguyên lý động cơ phản lực dòng thẳng (ramjet), không cần đến các tầng nén không khí như động cơ phản lực tua-bin thông thường. Tốc độ bay rất cao giúp tên lửa nén luồng khí vào động cơ, nguồn nhiệt từ lò phản ứng hạt nhân cỡ nhỏ bên trong sẽ đốt nóng luồng khí, trước khi nó được đưa đến cửa xả để tạo lực đẩy.
Lò phản ứng hạt nhân cung cấp nguồn năng lượng gần như vô tận cho tên lửa, giúp nó về lý thuyết có thể bay liên tục trong nhiều năm nếu các hệ thống dẫn đường và thiết bị điện tử hoạt động ổn định. Đây là lý do khiến Burevestnik sở hữu "tầm bay không giới hạn".
Giới chuyên gia cho rằng hạn chế lớn nhất với khả năng bay liên tục của Burevestnik là độ bền linh kiện, đặc biệt là trong điều kiện vận hành khắc nghiệt, khiến nó không thể hoạt động lâu dài như thiết kế.
Dù vậy, Sáng kiến Đe dọa Hạt nhân (NIT), tổ chức an ninh phi lợi nhuận có trụ sở ở Mỹ, nhận định quả đạn vẫn có thể bay suốt nhiều ngày sau khi rời bệ phóng. "Tên lửa sẽ mang theo một hoặc nhiều đầu đạn hạt nhân, bay vòng quanh Trái Đất ở độ cao nhỏ, né tránh lưới phòng không và vượt qua địa hình phức tạp trước khi tập kích mục tiêu", tổ chức này cho biết hồi năm 2019.
Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (IISS) dẫn bài viết trên một tạp chí quân sự Nga tiết lộ tên lửa có "tầm bắn tối đa về lý thuyết là 20.000 km", cho phép tập kích mọi mục tiêu tại Mỹ dù triển khai ở bất kỳ địa điểm nào trên đất Nga. Burevestnik được cho là bay ở độ cao 50-100 mét, khiến các hệ thống phòng thủ tên lửa không thể phát hiện từ xa và có rất ít thời gian phản ứng.
Trong quá trình bay, tên lửa Burevestnik còn liên tục đổi hướng nhằm vòng tránh các hệ thống cảnh báo sớm và phòng không trên biển. Đây được coi là tính năng quan trọng, nhất là khi tên lửa có tầm bắn không giới hạn. Nó có thể bay vòng qua mọi tổ hợp phòng thủ và đánh trúng mục tiêu từ những hướng bất ngờ nhất.
Không quân Mỹ hồi năm 2020 công bố báo cáo về Burevestnik, nhận định loại tên lửa này sẽ giúp Nga sở hữu vũ khí "độc nhất vô nhị với năng lực tấn công xuyên lục địa".
Một số nhà quan sát phương Tây nhận định Burevestnik chỉ đạt tốc độ cận âm, dễ bị bắn hạ nếu lọt vào tầm ngắm của các hệ thống phòng không. Họ cũng lưu ý tên lửa càng bay lâu thì càng dễ bị lộ diện và theo dõi hơn.
Phản hồi quan điểm này, chuyên gia quân sự Nga Alexei Leonkov cho biết vai trò của Burevestnik là "xóa sổ những gì còn sót lại" sau đòn tập kích bằng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM). "Lưới phòng không đối phương lúc đó sẽ không còn đủ sức đánh chặn đòn đánh bồi bằng Burevestnik", ông nói.
Nhiều chuyên gia cũng cảnh báo nguy cơ ô nhiễm phóng xạ khi thử nghiệm là rất cao, xét đến hàng loạt vụ thử thất bại trong quá khứ.
Tình báo Mỹ cho biết Nga từng nhiều lần phóng thử tên lửa Burevestnik hồi cuối năm 2017 và đầu năm 2018, trong đó một lần thất bại do động cơ hạt nhân không kích hoạt, khiến quả đạn rơi xuống biển không lâu sau khi sử dụng hết nhiên liệu ở tầng đẩy sơ cấp.
Năm 2019, ít nhất 5 chuyên gia hạt nhân Nga thiệt mạng sau vụ nổ và rò rỉ phóng xạ trong cuộc thử nghiệm ở Biển Trắng, sự việc mà tình báo Mỹ nghi ngờ là liên quan đến dự án Burevestnik. Tổng thống Putin đã trao tặng giải thưởng nhà nước cho góa phụ các nạn nhân, cho biết vũ khí mà chồng của họ tham gia phát triển là độc nhất vô nhị trên thế giới, dù không tên cụ thể.
"Câu hỏi là tên lửa sẽ thải ra chất phóng xạ nào khi bay và điều gì sẽ xảy ra với lò phản ứng hạt nhân khi tên lửa chạm tới mục tiêu", cây viết Thomas Newdick của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone nhận định.
Giá trị chiến lược của Burevestnik cũng bị đặt dấu hỏi, khi các chuyên gia phương Tây cho rằng nó không bổ sung năng lực gì mới cho Nga. "ICBM truyền thống là vũ khí đơn giản hơn, rẻ hơn và hiệu quả hơn nhiều", nhà phân tích quân sự Mỹ John Pike nêu quan điểm.
Theo giới quan sát, dự án Burevestnik trở nên quan trọng hơn với Nga sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi tháng 1 công bố chương trình phát triển lá chắn Vòm Vàng. Hãng thông tấn Reuters nhận định vụ phóng thử Burevestnik, bên cạnh cuộc diễn tập bộ ba răn đe hạt nhân tuần trước, là thông điệp khẳng định Nga sẽ không bao giờ khuất phục trước sức ép từ Mỹ.
