Cho đến năm 1912, lá cờ của nước Mỹ đã trải qua nhiều phiên bản khác nhau với những thông điệp gắn với lịch sử và văn hóa của đất nước này qua từng giai đoạn.
Hình ảnh lá quốc kỳ với những ngôi sao và sọc đỏ trắng được treo ở khắp mọi nơi từ các tòa nhà chính phủ, trong thể thiếu của nước Mỹ cùng với bài quốc ca The Star-Spangled Banner.
Nhưng không nhiều người thành phố, trường học... như một phần không iết rằng, trước đó, đã có nhiều hình ảnh khác nhau được dùng làm quốc kì Mỹ; chỉ đến năm 1777, mẫu cờ với những ngôi sao và sọc trắng đỏ mới chính thức được công nhận là lá cờ quốc gia của siêu cường số 1 thế giới sau này.
Hơn nửa khoảng thời gian 234 năm lịch sử của lá cờ là những thiết kế với sự hoán đổi cách sắp xếp các ngôi sao. Chính những thiết kế không hề bị ràng buộc bởi một quy tắc cứng nhắc nào như vậy đã khiến nhà nghiên cứu nghệ thuật lịch sử Andrew Graham-Dixon phải thốt lên rằng mỗi lá cờ là một tác phẩm nghệ thuật đích thực.
"Họ đã không có một tiêu chuẩn cho việc thiết kế, điều này đã làm nên sự khác biệt trong mỗi lá cờ", Andrew cho biết - “Quốc kỳ của mỗi nước đều cố định như những biển số hay logo, nhưng ở Mỹ thì khác, lá cờ là nơi những người thiết kế gửi gắm sự sáng tạo hay cảm xúc của họ."
Bí mật của những ngôi sao
Chuyên gia nghiên cứu những lá cờ cổ Jeff Bridgeman cho biết: "Những ký tự đơn giản đầu tiên của lá cờ là 13 ngôi sao cùng với 13 vạch trắng đỏ, cả 2 đều tượng trưng cho các bang đầu tiên hợp nên nước Mỹ."
Những ngôi sao tượng trưng cho các bang của nước Mỹ.
Từ đó, các ngôi sao biểu trưng cho các bang của đất nước này và được tăng lên mỗi khi có một bang mới gia nhập vào Hợp chủng quốc. Chính phủ Hoa Kỳ không quy định về việc sắp xếp những ngôi sao trên lá cờ cho đến năm 1912; vì thế những người thiết kế đã biến chúng thành những hình thù khác nhau - một ngôi sao lớn, vòng tròn hay trong những hàng ngang, thậm chí một số ngôi sao đại diện cho những bang đầu tiên còn nằm đúng vị trí bang đó trên bản đồ.
Cơn thịnh nộ của phương Bắc
Suốt thời kỳ nội chiến, lá cờ chính là minh chứng rõ ràng nhất cho sự phân biệt Nam - Bắc trong giai đoạn hỗn loạn nhất trong lịch sử của nước Mỹ.
Những chàng trai vùng núi Green – Green Mountain Boys là biệt danh của các binh sĩ đến từ vùng Vermont. Theo chuyên gia Bridgeman thì lá cờ là sản phẩm của một phụ nữ có con phục vụ trong lực lượng quân đội Vermont dùng để bày tỏ lòng căm phẫn của mình đối với miền Nam.
Lá cờ của liên minh miền Bắc trong cuộc nội chiến.
Trong lá cờ này chỉ có 20 ngôi sao chứ không phải 34 hay 35 hoặc 36 vào khi kết thúc cuộc nội chiến. Người thiết kế đã bỏ qua lời cảnh báo của Abraham Lincoln về điều không nên làm - đó là loại bỏ những ngôi sao tượng trưng cho các bang miền Nam. Người phụ này hẳn đã mất một hoặc vài người con trai trong cuộc nội chiến; vì thế bà đã thốt lên: “Không, bọn chúng phải biến đi. Tôi sẽ không cho những ngôi sao đại diện cho chúng vào lá do chính tay tôi làm.”
Sự thách thức của miền Nam
Lá cờ của liên minh miền Nam được hình thành ngay sau khi kết thúc cuộc nội chiến 1861-1865, khi miền Nam bị đánh bại. Những ngôi sao được đặt trong hình chữ thập, biểu tượng của liên minh miền Nam; đó là một cách tinh tế để thể hiện sự đồng lòng của nhân dân miền Nam. Họ đang khéo léo ẩn mình trong những ngôi sao và sọc trắng đỏ.
Andrew đã ví hình ảnh này như những tiếng hét thách thức của người miền Nam: “Lá cờ như muốn nói: chúng tôi đã bị ép phải tham gia liên bang, nhưng trong sâu thẳm chúng tôi vẫn là những người miền Nam.”
Đây là điều rất thú vị khi một hình ảnh tưởng rằng rất cứng nhắc như một lá cờ lại có khả năng thể hiện được nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc nội chiến.
Đến nay người ta vẫn còn thấy những lá cờ như thế phấp phới bay ở những bang miền Nam nước Mỹ
Ánh sao chói lọi
Lá cờ nổi tiếng nhất của nước Mỹ đã hơn 200 tuổi, điểm đặc biệt của nó chính là kích thước khổng lồ. Năm 1813 trong cuộc chiến của người Mỹ với những kẻ thống trị, một trận đánh ác liệt dự kiến sẽ diễn ra tại pháo đài McHenry tại Baltimore, Maryland.
Người sĩ quan lãnh đạo đã yêu cầu có một lá cờ mà người Anh có thể dễ dàng nhìn thấy từ khoảng cách xa; hơn nữa dùng lá cờ để quy tụ và củng cố tinh thần người dân và các binh lính dưới quyền.
Lá cờ khổng lồ 9x12.8m được trưng bày tại bảo tàng.
Do yêu cầu này mà người thợ thủ công làm cờ Mary Pickersgill và những phụ tá trẻ của mình đã mất nhiều tuần để làm nên lá cờ có kích thước 9x12.8m. Từ đó, lá cờ được gọi với cái tên Ánh sao chói lọi - Star-Spangled Banner, hiện tại nó đang được trưng bày tại bảo tàng Smithsonian ở thủ đô Washington.
Lá cờ trắng và nghệ thuật hiện đại
Vài thập kỷ sau khi nước Mỹ chọn được cho mình hình mẫu chuẩn quốc kỳ, nghệ sĩ Jasper Johns đã lấy nó làm ý tưởng để sáng tác nên tác phẩm lá cờ trắng – White Flag vào năm 1955. Hiện lá cờ đặc biệt này đang được trưng bày tại bảo tàng nghệ thuật Metropolitan, New York.
Nhà nghiên cứu Graham-Dixon cho biết tác phẩm là cách Jasper thể hiện cảm nhận của ông về nước Mỹ, nó được ra đời vào thời kỳ lộng quyền của Thượng nghĩ sĩ McCarthyite - tác giả là một người đồng tính và theo cánh tả.
Lá cờ trắng nổi tiếng của Jasper Johns
Jasper chưa bao giờ nói rõ ý nghĩa tác phẩm của mình, nhưng Graham-Dixon cho rằng những ngôi sao đã bị làm trắng nhằm thể hiện sự hoài nghi về những người yêu nước cánh hữu của nước Mỹ. Tác phẩm được thể hiện bằng sáp ong trên những lớp giấy báo, tờ quảng cáo và thư dành cho biên tập viên của nhiều tờ báo khác nhau.
Nguyên nhân Jasper sử dụng lá cờ làm nguồn cảm hứng sáng tác là bởi, không như những quốc gia khác nơi lá cờ chỉ xuất hiện vào những dịp đặc biệt; ở Mỹ, lá cờ là vật dụng xuất hiện hàng ngày và ở khắp mọi nơi, nó đã trở thành hình ảnh quen thuộc trong đời sống người dân Mỹ.
Theo Graham-Dixon: “Với một quốc gia có diện tích khổng lồ như Mỹ, ngoài việc là điểm nhấn, nơi quy tụ của mọi tầng lớp người dân Mỹ, lá cờ còn là hình ảnh thể hiện cho sự đoàn kết và lòng yêu nước của quốc gia này."
Tùng Đình
