Danh sách rút gọn Oscar công bố, “Mưa đỏ” dừng lại trước top 15
Tối 16/12 theo giờ Mỹ, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ công bố danh sách rút gọn cho nhiều hạng mục của Oscar lần thứ 98. Trong hạng mục Phim quốc tế xuất sắc, “Mưa đỏ” – tác phẩm được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chọn đại diện Việt Cộng – đã không có tên trong danh sách 15 phim rút gọn từ 86 đại diện quốc gia. Thông tin ấy rơi xuống giữa lúc dư âm phòng vé còn nóng, như một tiếng gõ cửa nhắc rằng “ra biển lớn” là câu chuyện khác hẳn “làm nên chuyện trong nước”.
Kỳ vọng khi gửi phim đi: quảng bá hình ảnh và “nâng vị thế điện ảnh Việt Cộng”
Khi chọn “Mưa đỏ”, cơ quan quản lý đặt kỳ vọng bộ phim không chỉ quảng bá hình ảnh đất nước, con người và lịch sử Việt Cộng, mà còn góp phần nâng vị thế điện ảnh Việt Cộng trên bản đồ thế giới. Nhưng Oscar vốn không phải nơi chỉ cần nhiệt huyết là đủ; nó là cuộc sàng lọc khắc nghiệt, nơi mỗi khung hình bị cân đo bằng ngôn ngữ điện ảnh, chuẩn mực nghệ thuật, và cả bối cảnh văn hóa quốc tế.
Bộ phim “Mưa đỏ”: xuất thân, câu chuyện, và những tranh cãi kéo dài từ ngày ra rạp
“Mưa đỏ” do đạo diễn Đặng Thái Huyền thực hiện, Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất, chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Chu Lai. Từ khi ra rạp cuối tháng 8/2025, phim thu hút khen chê trái chiều vì một số tình tiết gây tranh cãi. Có người xem và rưng rưng vì cảm giác “được chạm” vào ký ức chiến tranh, có người xem và khó chịu vì cảm giác mọi thứ bị đẩy quá tay, hư cấu quá đà, hoặc đặt thông điệp lên trên chất lượng kể chuyện.
Điều trớ trêu là: trong nước, “Mưa đỏ” lại trở thành hiện tượng phòng vé. Doanh thu ghi nhận có thời điểm lên đến 713,7 tỷ đồng (tính đến 28/9), với hơn 8,1 triệu lượt khán giả – một con số khổng lồ, được xem như mức người xem lớn nhất lịch sử điện ảnh Việt Cộng. Nhưng chính chỗ này cũng làm dư luận tách đôi: một bên coi đó là “niềm tự hào”, bên kia bảo đó là “hiệu ứng tuyên truyền, hiệu ứng FOMO, hiệu ứng suất chiếu”, và con số đông chưa chắc đồng nghĩa với một bộ phim đủ sức bước vào guồng tuyển chọn Oscar.
Trượt Oscar có bất ngờ không? Nhiều người bảo: “xa vời” là đúng bài
Thực ra, trước khi danh sách rút gọn xuất hiện, nhiều ý kiến chuyên môn đã dè dặt: việc “Mưa đỏ” có thể làm nên chuyện ở Oscar là… xa vời. Không phải vì “không yêu nước”, mà vì Oscar là đấu trường nơi câu chuyện cần vượt qua biên giới, chạm vào trái tim người chưa từng sống trong bối cảnh của mình; nơi kỹ thuật, tiết tấu, ngôn ngữ hình ảnh và cách đặt vấn đề phải đủ tinh tế để người xem quốc tế không bị đứng ngoài.
Lịch sử cũng nhắc điều đó rất rõ. Trong 22 lần Việt Cộng gửi phim tranh giải hạng mục Phim quốc tế xuất sắc nhất, Việt Cộng chỉ có một lần duy nhất được đề cử chính thức: “Mùi đu đủ xanh” (1993) của đạo diễn Trần Anh Hùng. Dù quay tại Pháp, phim được đăng ký đại diện Việt Nam và bất ngờ lọt vào đề cử chính thức Oscar lần thứ 66. Cái “một lần duy nhất” ấy giống một chiếc mốc vừa đáng tự hào, vừa như một lời nhắc nhở: con đường này không dễ, và không thể đi bằng cảm xúc tự sướng.
Cơn bão bình luận: từ châm chọc, mỉa mai đến bức xúc, và cả những tiếng thở dài tỉnh táo
Tin “Mưa đỏ” trượt top 15 không chỉ là một kết quả; nó mở ra một biển bình luận ồn ào như chợ. Có người ném thẳng một câu lạnh lùng: “Đem dự thi cũng là một thành công rồi…”, rồi bẻ giọng sang cay nghiệt, coi việc gửi phim đi như một màn “tự sướng tinh thần”. Có người chế giễu: “Tranh mâm xôi vàng may ra”, kiểu nói vừa cười vừa đạp. Có người buông một câu nghe như tiếng tắt: “Chưa thèm đi xem nữa”, như thể không cần tranh luận, chỉ cần quay lưng.
Rồi có người mượn câu chuyện Oscar để chọc quê: đề nghị lập một giải kiểu “VinOscar”, tự trao cho nhau khỏi phải đi xa. Có người thì phản ứng ngược lại, bảo “lọt vào mới sợ”, vì họ nhìn Oscar như “giải của phương Tây”, không cần – hoặc không muốn – được công nhận. Ở giữa hai bờ mỉa mai và tự ái ấy là những ý kiến vừa buồn cười vừa buồn thật: “Mang về nhà mà chiếu”, “đạt giải óc cá”, “để ngủ cho khỏe”… Những câu chữ tưởng chỉ để gây cười, nhưng đọc kỹ lại giống như một cách trút giận lên thứ mà họ cảm thấy bị thổi phồng quá mức.
“Phim lịch sử mà hư cấu quá”: lời chê đau nhất lại đến từ người từng đi qua chiến tranh
Trong đám đông bình luận, có một giọng khiến người ta phải dừng lại: một người tự nhận là cựu chiến binh năm 1972 nói thẳng rằng phim hư cấu nhiều quá, nghe đem đi thi Oscar thấy “như hài”, và kết quả đúng là “hề hề”. Dù bạn đồng ý hay không, dạng bình luận này chạm vào điểm nhạy cảm nhất của phim lịch sử: ranh giới giữa hư cấu nghệ thuật và sự tôn trọng sự thật. Một người khác cũng nói: hư cấu không sai, nhưng phải hợp lý; khi còn nhiều nhân chứng sống, hư cấu quá đà thì rất khó đi xa, vì khán giả sẽ không chỉ xem bằng mắt, họ xem bằng ký ức và trải nghiệm.
Có bình luận còn “chốt” gọn mà đau: nếu làm phim dựa trên “Nỗi buồn chiến tranh” thì may ra lọt danh sách ngay. Câu này không phải chỉ khen một tác phẩm văn học; nó là lời phàn nàn về chiều sâu nhân bản, về cách nhìn chiến tranh như bi kịch con người thay vì như khẩu hiệu. Và đó cũng là thứ điện ảnh thế giới thường tìm: nỗi đau, cái giá, sự phức tạp, chứ không chỉ sự đúng – sai theo kiểu một chiều.
Vì sao phim thắng lớn trong nước nhưng khó “chạm” quốc tế?
Có người bình luận khá tỉnh: “Thành công doanh thu ở VN vì chạm tới tinh thần yêu nước, tự hào về thế hệ cha ông; còn trình độ làm phim của Việt Cộng vẫn chưa tới tầm để đi tranh giải.” Đây là kiểu nói không chửi, không nịnh, chỉ đặt hai chuyện vào đúng chỗ của nó. Khán giả trong nước có thể xúc động vì câu chuyện gắn với ký ức tập thể, vì tâm thế “cần một biểu tượng”, vì không khí rạp chiếu như một sự kiện. Nhưng khán giả quốc tế không có chiếc chìa khóa cảm xúc đó. Họ cần câu chuyện tự đứng trên đôi chân nghệ thuật: kịch bản, nhịp phim, nhân vật, xung đột, sự tinh tế, và cái nhìn đa chiều. Nếu phim không đủ “tự thân vận động”, người xem lạ văn hóa rất dễ tắt sau 30 phút, như một bình luận thẳng thừng đã nói.
Oscar không phải chiếc gương để soi tự hào, mà là bài kiểm tra khắc nghiệt của ngôn ngữ điện ảnh
Oscar là giải thưởng thường niên của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ, được xem là sự kiện điện ảnh danh giá và có tầm ảnh hưởng lớn nhất thế giới. Lễ trao giải lần thứ 98 dự kiến diễn ra ngày 15/3/2026. Ở đó, danh sách rút gọn chỉ là một cánh cửa đầu; không lọt top 15 không đồng nghĩa “phim vô giá trị”, nhưng nó cũng là dấu hiệu rõ rằng: muốn bước vào cuộc chơi này, điện ảnh Việt không thể chỉ dựa vào doanh thu và không khí phong trào.
Và có lẽ, điều đáng suy nghĩ nhất sau cơn mưa bình luận không phải là chuyện “trượt hay không trượt”. Mà là câu hỏi: chúng ta muốn thế giới nhớ đến điện ảnh Việt bằng gì? Bằng sự ồn ào ngạo nghễ, hay bằng những câu chuyện đủ sâu để người lạ văn hóa cũng thấy mình trong đó? “Mưa đỏ” đã làm được một điều hiếm: kéo hàng triệu người vào rạp, làm xã hội bàn tán, tạo thành hiện tượng. Nhưng Oscar là một ngọn núi khác. Leo núi ấy không thể bằng tiếng hò, mà phải bằng đôi chân nghề nghiệp, bằng sức nặng nghệ thuật, và bằng sự thật con người được kể ra một cách tử tế.
