Mỹ chỉ c̣n cách nguy cơ đóng cửa chính phủ liên bang chỉ vài giờ đồng hồ, khi Quốc hội Mỹ vẫn chưa thể đạt được thỏa thuận cuối cùng nhằm ngăn chặn việc đóng cửa chính phủ bắt đầu từ 00h01 sáng ngày 1/10/2025 (theo giờ địa phương).
Đảng Cộng ḥa đă đề xuất một dự luật tạm thời cấp kinh phí cho chính phủ đến ngày 21/11, tuy nhiên đảng Dân chủ yêu cầu dự luật này phải giải quyết các vấn đề liên quan đến chăm sóc sức khỏe. Cụ thể, đảng Dân chủ muốn đảo ngược các khoản cắt giảm Medicaid được đưa vào dự luật lớn của Tổng thống Donald Trump trong mùa hè vừa qua và kéo dài các khoản tín dụng thuế giúp hàng triệu người dân có thể chi trả bảo hiểm y tế qua các thị trường được thiết lập bởi Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (Affordable Care Act). Trong khi đó, phía Cộng ḥa xem đề xuất này là không khả thi.
T́nh h́nh trở nên bế tắc khi cả hai bên đều không chịu nhượng bộ và Hạ viện dự kiến sẽ không tổ chức bỏ phiếu trong tuần này, khiến nguy cơ chính phủ phải đóng cửa hoàn toàn trở nên rơ ràng hơn bao giờ hết.
Quy tŕnh đóng cửa chính phủ diễn ra như thế nào?
Khi nguồn kinh phí bị gián đoạn, luật pháp Mỹ yêu cầu các cơ quan liên bang phải ngừng hoạt động và cho nghỉ không lương những nhân viên không thuộc diện ngoại lệ. Những nhân viên ngoại lệ, như nhân viên làm nhiệm vụ bảo vệ tính mạng và tài sản, vẫn tiếp tục làm việc nhưng sẽ không nhận lương cho đến khi chính phủ hoạt động trở lại.
Trong đợt đóng cửa kéo dài 35 ngày dưới thời Tổng thống Trump vào năm 2018-2019, có khoảng 340.000 trong tổng số 800.000 công chức liên bang bị nghỉ không lương, trong khi phần c̣n lại vẫn tiếp tục làm việc do thuộc diện ngoại lệ.
Những dịch vụ và công việc nào vẫn được duy tŕ?
Nhiều hoạt động thiết yếu vẫn tiếp tục diễn ra, bao gồm các công việc của FBI, CIA, kiểm soát viên không lưu, an ninh sân bay và các lực lượng vũ trang. Các chương tŕnh chi tiêu bắt buộc như An sinh Xă hội, Medicare cho người cao tuổi và chăm sóc sức khỏe cho cựu chiến binh cũng sẽ tiếp tục.
Dịch vụ Bưu chính Mỹ (USPS) không bị ảnh hưởng bởi đóng cửa chính phủ v́ đây là một đơn vị độc lập, được tài trợ qua doanh thu từ dịch vụ, không sử dụng ngân sách thuế.
Ngoài ra, theo luật năm 2019, các nhân viên bị nghỉ không lương sẽ được nhận lại tiền lương hồi tố khi chính phủ hoạt động trở lại. Tuy nhiên, trong thời gian đóng cửa, họ sẽ mất đi một hoặc nhiều kỳ lương, gây áp lực tài chính không nhỏ cho nhiều gia đ́nh.
Những cơ quan nào sẽ đóng cửa?
Mỗi cơ quan liên bang được phép lựa chọn dịch vụ nào sẽ bị đóng băng và dịch vụ nào được duy tŕ.
Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, chính phủ đă cố gắng giảm thiểu tác động của đợt đóng cửa dài nhất trong lịch sử nước Mỹ vào năm 2018-2019, nhưng việc tái mở cửa một số văn pḥng đă cho thấy sự sẵn sàng cắt giảm chi tiết, từ bỏ các kế hoạch trước đó và thậm chí bước vào vùng pháp lư tranh căi để giảm bớt khó khăn.
Mỗi cơ quan phát triển kế hoạch đóng cửa riêng, trong đó quy định nhân viên nào phải làm việc tiếp và ai bị nghỉ không lương. Văn pḥng Quản lư và Ngân sách (OMB) của Nhà Trắng đă đe dọa sa thải hàng loạt công chức nếu đóng cửa xảy ra, đặc biệt những chương tŕnh không được cấp vốn trong dự luật lớn của ông Trump mùa hè vừa qua sẽ chịu thiệt hại nặng nhất.
Văn bản của OMB khuyến cáo các cơ quan nên chuẩn bị thông báo cắt giảm nhân sự đối với các chương tŕnh hết kinh phí từ ngày 1/10, không có nguồn tài trợ thay thế và không phù hợp với ưu tiên của Tổng thống.
Đây sẽ là biện pháp mạnh tay hơn nhiều so với các lần đóng cửa trước, khi công chức bị nghỉ không lương thường trở lại làm việc sau khi Quốc hội phê duyệt ngân sách. Việc cắt giảm nhân sự sẽ không chỉ sa thải mà c̣n xóa bỏ vị trí công việc, gây ra một cuộc biến động lớn trong lực lượng lao động liên bang vốn đă chịu nhiều đợt cắt giảm trong năm nay.
Tác động đến nền kinh tế
Ông Phillip Swagel, Giám đốc Văn pḥng Ngân sách Quốc hội, cho biết đóng cửa ngắn hạn không gây tác động lớn lên nền kinh tế, đặc biệt khi công chức được trả lương hồi tố. Nhưng nếu đóng cửa kéo dài, sẽ nảy sinh những bất định về vai tṛ của chính phủ trong xă hội và ảnh hưởng tài chính tới các chương tŕnh do chính phủ tài trợ.
“Tác động không ngay lập tức, nhưng về lâu dài, đóng cửa chính phủ gây ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế", ông nói.
Theo nghiên cứu của Goldman Sachs, các đợt đóng cửa kéo dài trong quá khứ thường không làm thị trường chứng khoán giảm sâu, thậm chí thị trường c̣n hồi phục nhanh sau đó.
Việc đóng cửa chính phủ Mỹ có thể làm giảm tăng trưởng GDP khoảng 0,15 điểm phần trăm mỗi tuần, hoặc khoảng 0,2 điểm phần trăm khi tính thêm tác động đến khu vực tư nhân. Tuy nhiên, mức giảm này sẽ được bù đắp trong quư tiếp theo khi chính phủ hoạt động trở lại, theo nhận định của Alec Phillips, chuyên gia kinh tế chính trị cấp cao của Goldman Sachs.
Ông Trump đang làm ǵ?
Chính quyền Tổng thống Donald Trump đă bắt đầu công bố chi tiết kế hoạch về những dịch vụ sẽ bị tạm ngưng nếu chính phủ liên bang phải đóng cửa trong tuần này, trong đó Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ dự kiến sẽ cho nghỉ không lương 41% nhân sự của ḿnh.
Cuộc đóng cửa lần này được đánh giá sẽ khác biệt so với các lần trước, khi chính quyền đe dọa sẽ tiến hành sa thải hàng loạt nhân viên liên bang, đồng thời coi đây là cơ hội để thu nhỏ quy mô chính phủ liên bang.
Trong một bản ghi nhớ phát hành vào đầu tuần này Văn pḥng Quản lư Nhân sự (OPM) cho biết, theo luật hiện hành điều chỉnh việc đóng cửa, việc đào tạo và tiếp nhận nhân viên mới sẽ bị cấm, nhưng những nhân viên chịu trách nhiệm thực hiện các đợt sa thải sẽ tiếp tục công việc của họ. Khác với các lần đóng cửa trước đây, nhân viên nghỉ không lương lần này sẽ được phép sử dụng máy tính do chính phủ cung cấp để kiểm tra email, nhằm nhận các thông báo sa thải.
Thượng nghị sĩ Gary Peters - một đảng viên Dân chủ thuộc ủy ban Thượng viện giám sát việc đóng cửa chính phủ, đă chỉ trích kế hoạch này trong một bức thư gửi chính quyền, cho rằng “kế hoạch phi lư này có thể gây tổn hại lâu dài cho đất nước và an toàn của người dân Mỹ, khi sa thải hàng loạt các công chức chuyên môn không mang tính đảng phái và thậm chí có thể dẫn đến việc xóa bỏ một số cơ quan chính phủ".
Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ thông báo sẽ ngừng nhận bệnh nhân mới tham gia các nghiên cứu lâm sàng và hạn chế các thông tin liên quan đến sức khỏe công chúng trong trường hợp chính phủ đóng cửa. Bộ Lao động cũng cho biết sẽ tạm ngưng công bố các báo cáo kinh tế, bao gồm báo cáo việc làm hàng tháng cho tháng 9 hằng năm vốn được rất nhiều người theo dơi.
