Tổng thống Mỹ Donald Trump ám chỉ rằng một thỏa thuận mở cửa ngành khoáng sản của Ukraine cho các khoản đầu tư từ Mỹ vẫn có thể đạt được, bất chấp sự thất vọng của ông đối với Kiev.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ký các sắc lệnh sau lễ nhậm chức tại Washington, D.C., ngày 20/1/2025. Ảnh: Getty Images/TTXVN
Theo hãng tin Reuters ngày 4/3, chính quyền Trump coi thỏa thuận hợp tác với Kiev khai thác khoáng sản ở Ukraine như một cách để Mỹ bù đắp lại một phần hàng chục tỷ USD mà Washington đã viện trợ cho Ukraine về tài chính và quân sự kể từ khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào ba năm trước.
Tuy nhiên, một cuộc đối đầu căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng vào ngày 28/2 đã khiến khả năng đạt được thỏa thuận trở nên không chắc chắn.
Ngày 3/3, khi được hỏi liệu thỏa thuận khoáng sản với Ukraine có bị hủy bỏ hay không, ông Trump đã trả lời từ Nhà Trắng rằng: “Không, tôi không nghĩ vậy”, đồng thời mô tả đây là “một thỏa thuận tuyệt vời cho chúng ta” và cho biết sẽ cập nhật tình hình vào tối 4/3, theo giờ địa phương.
Ông Trump đảo ngược chính sách của Mỹ đối với Ukraine và Liên bang Nga
Sau khi nhậm chức vào ngày 20/1, ông Trump đã thay đổi hoàn toàn chính sách của Mỹ đối với Ukraine và Liên bang Nga, theo hướng hòa hoãn hơn với Moskva (Moscow), khiến Kiev và các đồng minh châu Âu lo lắng.
Hôm 3/3, ông Trump đã dẫn lại thông tin do hãng AP đăng tải trong đó trích tuyên bố của ông Zelensky nói rằng cuộc xung đột Nga – Ukraine “vẫn còn rất, rất xa mới kết thúc” cùng với phản ứng giận dữ.
Theo báo The Kyiv Independent ngày 3/3, ông Trump nhanh chóng nắm bắt tuyên bố này, coi đó là bằng chứng cho rằng ông Zelensky không thực sự muốn có hòa bình.
Ông Trump viết trên tài khoản mạng xã hội Truth Social của mình rằng: “Đây là tuyên bố tồi tệ nhất mà ông Zelensky có thể đưa ra, và nước Mỹ sẽ không chấp nhận điều này lâu hơn nữa!”.
“Đây chính là điều tôi đã nói - người này không muốn có hòa bình chừng nào còn nhận được sự hậu thuẫn của Mỹ”, ông Trump viết, đồng thời tuyên bố rằng các nhà lãnh đạo châu Âu đã nói với ông Zelensky rằng “họ không thể giải quyết vấn đề nếu không có Mỹ”.
Trong khi đó, Reuters cho hay các nhà lãnh đạo châu Âu đang cố gắng thích nghi với sự đảo ngược chính sách lớn nhất của Washington kể từ Thế chiến thứ hai, sau khi ông Zelensky đột ngột rời Nhà Trắng hôm 28/2 mà không đạt được thỏa thuận nào.
Mỹ muốn Tổng thống Ukraine nhượng bộ để đạt thỏa thuận khoáng sản
Theo Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Mike Waltz, chính quyền Trump muốn ông Zelensky nói lời hối tiếc về những gì đã xảy ra, sẵn sàng ký thỏa thuận khoáng sản và tham gia đàm phán hòa bình.
“Chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra trong 48 giờ tới, nhưng chắc chắn chúng tôi muốn tiến về phía trước theo hướng tích cực”, ông Waltz nói với Fox News hôm 3/3.
Trong khi đó, một số nghị sĩ đảng Cộng hòa đang nỗ lực khôi phục thỏa thuận. Nghị sĩ Brian Fitzpatrick, đồng chủ tịch nhóm nghị sĩ ủng hộ Ukraine tại Hạ viện Mỹ, cho biết ông đã nói chuyện với Chánh văn phòng của Tổng thống Ukraine và khẳng định thỏa thuận khoáng sản sẽ được ký trong thời gian ngắn.
“Chúng tôi chắc chắn 100% sẽ đưa mọi thứ trở lại đúng quỹ đạo”, nghị sĩ Fitzpatrick nói.
Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện, Thượng nghị sĩ bang Pennsylvania, ông John Thune cũng hy vọng hai bên có thể “trở lại bàn đàm phán.”
Châu Âu tập hợp quanh Ukraine, đề xuất kế hoạch hòa bình
Trong khi đó, các quốc gia châu Âu đang tập hợp lại để ủng hộ ông Zelensky và tìm kiếm một kế hoạch hòa bình.
Người phát ngôn của Thủ tướng Anh Keir Starmer nói rằng “rõ ràng có nhiều lựa chọn trên bàn đàm phán”.
Pháp, Anh và có thể là các quốc gia châu Âu khác đã đề xuất triển khai quân đội tới Ukraine trong trường hợp có lệnh ngừng bắn – điều mà Moskva đã bác bỏ. Tuy nhiên, họ nói rằng cần có sự ủng hộ từ Mỹ hoặc một “bảo trợ an ninh” từ Washington.
Về phần mình, ông Zelensky cũng nhấn mạnh rằng bất kỳ lệnh ngừng bắn nào cũng phải có cam kết an ninh rõ ràng từ phương Tây, nhằm đảm bảo rằng Liên bang Nga – hiện đang kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine – không thể tấn công một lần nữa. Tuy nhiên, ông Trump đã từ chối đưa ra bất kỳ đảm bảo nào như vậy.
Tại hội nghị thượng đỉnh ở London hôm 2/3, ông Starmer đã mời các nhà lãnh đạo châu Âu họp mặt và nói rằng họ đồng ý xây dựng một kế hoạch hòa bình để trình bày với Washington.
Trong một cuộc phỏng vấn khi đến hội nghị, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết ông đã đề xuất một lệnh ngừng bắn kéo dài một tháng. Tuy nhiên, các đồng minh chưa đưa ra sự ủng hộ chính thức.
Ngoại trưởng Pháp Jean-Noel Barrot cho biết: “Một lệnh ngừng bắn trên không, trên biển và cơ sở hạ tầng năng lượng sẽ cho phép chúng tôi xác định xem Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin có thực sự thiện chí hay không”.
Ông Macron cũng nói rằng quân đội châu Âu sẽ chỉ được triển khai đến Ukraine trong giai đoạn hai của kế hoạch hòa bình.
Khi được hỏi liệu ông có biết về đề xuất này không, ông Zelensky trả lời ở London: “Tôi biết hết mọi chuyện.”
Moskva nhìn thấy sự chia rẽ trong phương Tây
Chính trị gia bảo thủ Friedrich Merz , ngươìdự kiến trở thành Thủ tướng Đức, cho rằng cuộc tranh cãi tại Phòng Bầu dục hôm 28/2 – nơi ông Trump ép ông Zelensky cam kết tìm kiếm giải pháp ngoại giao – là một “cuộc leo thang có chủ ý” từ phía Nhà Trắng.
“Chúng ta phải cho thế giới thấy rằng châu Âu có khả năng tự hành động độc lập”, ông Merz nói.
Nhiều quan chức châu Âu đang giận dữ trước những gì họ coi là sự phản bội Ukraine. Thủ tướng Pháp Francois Bayrou tuyên bố có hai nạn nhân trong vụ tranh cãi tại Phòng Bầu dục: an ninh của Ukraine và liên minh Mỹ - châu Âu kéo dài tám thập kỷ.
Tuy nhiên, châu Âu vẫn đang cố gắng duy trì sự ủng hộ của Mỹ. Peter Mandelson, đại sứ Anh tại Mỹ, cho rằng quan hệ giữa Kiev và Washington cần được thiết lập lại, vì sáng kiến của ông Trump là “cơ hội duy nhất hiện nay” để kết thúc xung đột.
Ông Trump đã điện đàm với Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin vào ngày 12/2 và sau đó tuyên bố các cuộc đàm phán hòa bình sẽ sớm bắt đầu, khiến cả ông Zelensky và các đồng minh phương Tây bất ngờ.
Ông Trump cũng chỉ trích châu Âu vì không tự đảm nhận nhiều hơn về an ninh, yêu cầu họ tăng cường chi tiêu quốc phòng.
Liên minh châu Âu tăng cường phòng thủ
Hiện tại, các nhà lãnh đạo châu Âu đồng ý rằng họ cần chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng để chứng minh với ông Trump rằng “lục địa già” có thể tự bảo vệ mình. Liên minh châu Âu (EU) sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp vào ngày 6/3.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC), bà Ursula von der Leyen tuyên bố sẽ trình bày kế hoạch tăng cường ngành công nghiệp quốc phòng và khả năng quân sự của EU.
“Chúng ta cần một cuộc bứt phá mạnh mẽ về quốc phòng. Chúng ta muốn hòa bình lâu dài, nhưng hòa bình chỉ có thể được xây dựng trên sức mạnh”, bà von der Leyen nói.
Trong khi đó, Liên bang Nga tỏ ra hài lòng với sự thay đổi chính sách của Mỹ. Người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov tuyên bố: “Chúng tôi thấy phương Tây đang mất đi sự đoàn kết của mình”.
