Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại bang Florida được đánh giá là bước tiến đáng kể trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp chấm dứt xung đột kéo dài gần bốn năm tại Ukraine. Tuy nhiên, số phận khu vực Donbas ở miền Đông Ukraine tiếp tục là vấn đề khó khăn nhất trong tiến trình đàm phán hòa bình.
Trong phát biểu tại cuộc họp báo chung sau cuộc gặp tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông và Tổng thống Zelensky đang “tiến rất gần, có thể là rất rất gần” tới một thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine, Reuters đưa tin. Theo ông Trump, các cuộc đàm phán đã đạt được tiến triển đáng kể trên hai vấn đề phức tạp nhất, gồm bảo đảm an ninh cho Ukraine thời hậu chiến và cách thức giải quyết tranh chấp lãnh thổ tại khu vực Donbas.
Dù vậy, hai nhà lãnh đạo không cung cấp nhiều chi tiết cụ thể, cũng như chưa đưa ra mốc thời gian hoàn tất một thỏa thuận hòa bình toàn diện. Tổng thống Trump cho biết trong “vài tuần tới” sẽ có thể xác định rõ liệu tiến trình đàm phán có thành công hay không, đồng thời thừa nhận vẫn còn một số vấn đề “rất gai góc”, đặc biệt liên quan đến lãnh thổ.
Tổng thống Zelensky khẳng định Ukraine đã đạt được thỏa thuận với Mỹ về các bảo đảm an ninh, yếu tố mà Kiev coi là điều kiện tiên quyết cho một nền hòa bình bền vững. Ông nhấn mạnh đây là “cột mốc then chốt” để bảo đảm Ukraine không rơi vào vòng xoáy xung đột mới sau khi chiến sự kết thúc. Tuy nhiên, Tổng thống Trump tỏ ra thận trọng hơn khi cho biết hai bên mới hoàn tất khoảng 95% nội dung liên quan đến vấn đề này. Ông nhấn mạnh vai trò trung tâm của các quốc gia châu Âu trong việc triển khai các bảo đảm an ninh, với sự hậu thuẫn chính trị và quân sự từ phía Mỹ. “Châu Âu sẽ phải đảm nhận phần lớn trách nhiệm”, ông Trump nói.
Ngay sau cuộc gặp của lãnh đạo Mỹ - Ukraine, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đăng tải thông điệp trên mạng xã hội X, xác nhận đã có tiến triển tích cực về bảo đảm an ninh cho Ukraine. Theo ông Macron, các quốc gia thuộc “Liên minh những nước sẵn sàng hành động” sẽ nhóm họp tại Paris vào đầu tháng 1 tới nhằm hoàn tất các đóng góp cụ thể. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng khẳng định châu Âu sẵn sàng tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ukraine và Mỹ, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng “mang tính quyết định” của các bảo đảm an ninh vững chắc đối với hòa bình lâu dài.
Trái ngược với những tín hiệu tích cực về an ninh, tương lai khu vực Donbas tiếp tục là điểm nghẽn lớn nhất trong đàm phán. Cả Tổng thống Trump và Tổng thống Zelensky đều thừa nhận vấn đề này vẫn chưa được giải quyết, dù các cuộc trao đổi được mô tả là đang “đi đúng hướng”.
Trước đó, Ukraine bày tỏ không đồng tình với đề xuất của Mỹ yêu cầu lực lượng Ukraine rút hoàn toàn khỏi Donbas – điều mà Nga lâu nay yêu cầu và đồng nghĩa với việc Kiev phải nhượng lại phần lãnh thổ hiện còn kiểm soát. Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine mong muốn “làm dịu” đề xuất này, trong khi Moscow kiên quyết yêu cầu kiểm soát toàn bộ Donbas.
Ukraine mong muốn giữ nguyên hiện trạng đường ranh giới chiến sự theo thực địa hiện nay. Trong nỗ lực tìm kiếm thỏa hiệp, Mỹ đã đưa ra ý tưởng thành lập một khu kinh tế tự do tại Donbas nếu Ukraine rút quân. Tuy nhiên, mô hình này hiện vẫn chưa có cơ chế vận hành rõ ràng. “Vấn đề này vẫn chưa được giải quyết, nhưng chúng tôi đang tiến rất gần. Đây là một bài toán cực kỳ khó”, Tổng thống Trump thừa nhận.
Đáng chú ý, ngay trước cuộc gặp với Tổng thống Zelensky, Tổng thống Trump đã có cuộc điện đàm kéo dài hơn hai giờ với người đồng cấp Nga Vladimir Putin. Ông Trump mô tả cuộc trao đổi là “hiệu quả”, trong khi quan chức Điện Kremlin Yuri Ushakov gọi đây là cuộc nói chuyện “thân thiện”. Theo ông Ushakov, Tổng thống Putin cho rằng đề xuất ngừng bắn 60 ngày của Liên minh châu Âu và Ukraine sẽ chỉ kéo dài chiến sự. Nga cũng nhấn mạnh Ukraine cần sớm đưa ra quyết định về Donbas.
Tổng thống Trump cho biết ông Putin cam kết hỗ trợ tái thiết Ukraine sau chiến tranh, bao gồm việc cung cấp năng lượng giá rẻ. Điện Kremlin bày tỏ ủng hộ nỗ lực trung gian của Mỹ. Đặc phái viên Nga Kirill Dmitriev nhận định cộng đồng quốc tế đánh giá cao vai trò của Tổng thống Trump trong tiến trình hòa bình.
Các cuộc đàm phán cũng đề cập đến tương lai nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia – cơ sở hạt nhân lớn nhất châu Âu hiện do Nga kiểm soát. Mỹ đề xuất phương án quản lý chung đối với nhà máy này. Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), việc sửa chữa các đường dây điện đã bắt đầu sau một lệnh ngừng bắn cục bộ. Tổng thống Trump cho biết các bên đã đạt tiến triển đáng kể và nhà máy có thể sớm hoạt động trở lại, đồng thời đánh giá cao việc Nga không tấn công cơ sở này.
Trong khi ngoại giao được đẩy mạnh, tình hình chiến sự trên thực địa vẫn phức tạp. Nga hiện kiểm soát toàn bộ Crimea và khoảng 12% lãnh thổ Ukraine, bao gồm phần lớn Donbas cùng nhiều khu vực ở miền Nam và Đông Ukraine.
Chỉ một ngày trước cuộc gặp tại Florida, Nga đã tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái nhằm vào Kiev và nhiều khu vực khác, gây mất điện và hệ thống sưởi tại một số quận. Sau các đợt không kích, Tổng thống Putin tuyên bố Moscow sẽ tiếp tục chiến dịch quân sự nếu Kiev không nhanh chóng tìm kiếm một giải pháp hòa bình. Trên chiến trường, Nga cho biết đã kiểm soát thêm một số khu dân cư.
Dù vậy, Tổng thống Trump khẳng định ông tin rằng cả Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky đều nghiêm túc trong việc tìm kiếm hòa bình. Các nhà lãnh đạo châu Âu, trong đó có Anh và Liên minh châu Âu, cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của các bảo đảm an ninh vững chắc và sự cần thiết phải chấm dứt xung đột càng sớm càng tốt.
Giới quan sát nhận định, các cuộc tiếp xúc dồn dập ở cấp cao cho thấy một động lực ngoại giao mới. Tuy nhiên, việc liệu những tuyên bố lạc quan có thể được cụ thể hóa thành một thỏa thuận hòa bình toàn diện hay không vẫn phụ thuộc vào khả năng các bên vượt qua những bất đồng cốt lõi, đặc biệt là vấn đề lãnh thổ và cơ chế bảo đảm an ninh hậu xung đột.
