Để đối phó với Mỹ và Israel, Iran đã cho xây dựng một cơ sở hạt nhân bí mật nằm sâu trong lòng núi và được bảo vệ rất nghiêm ngặt. Dù không được Mỹ trao cho loại bom cực mạnh có thể phá hủy được căn cứ này, Israel vẫn nỗ lực tìm ra nhiều phương án khác nhằm hủy diệt hoặc vô hiệu hóa nó.
Cơ sở hạt nhân Iran “bất khả công phá”
Fordo là cơ sở hạt nhân được Iran bảo vệ chặt chẽ, kiên cố nhất. Cơ sở này được xây dựng sâu bên trong một quả núi để tránh các cuộc tấn công từ bên ngoài.
Cơ sở hạt nhân Fordo của Iran. Dữ liệu: Nuclear Threat Initiative. Đồ họa: Google Earth, Nytimes.
Tấn công Fordo là một nhiệm vụ trung tâm trong bất cứ nỗ lực nào nhằm phá hủy năng lực của Iran chế tạo vũ khí hạt nhân. Hồi tháng 3/2023, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) thông báo rằng họ đã phát hiện urani đã được làm giàu đến độ tinh khiết 83,7% ở Fordo, tức là gần mức làm giàu 90% cần thiết để sản xuất vũ khí hạt nhân.
Iran là một bên ký Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân. Nước này luôn khẳng định chương trình hạt nhân của mình là nhằm mục đích hòa bình. Tuy nhiên, Israel luôn nghi ngờ điều này.
Iran đã xây dựng cơ sở ly tâm tại Fordo do ý thức rằng cần phải xây dựng căn cứ này sâu trong lòng đất để ngăn ngừa bị tấn công. Tuy nhiên, năm 1981, Israel đã sử dụng máy bay F-16 và F-16 ném bom một cơ sở hạt nhân gần Baghdad, ngăn chặn Iraq chế tạo được vũ khí hạt nhân. Cơ sở này của Iraq nằm trên mặt đất.
“Người Iran hiểu rõ rằng phía Israel sẽ cố gắng xâm nhập chương trình hạt nhân của họ. Do vậy, Iran xây dựng Fordo bên trong một quả núi cách đây rất lâu để canh chừng vấn đề hậu Iraq” do vụ tấn công năm 1981 để lại - Vali Nasr, một chuyên gia về Iran, hiện là giáo sư tại Đại học Johns Hopkins (Mỹ) chia sẻ.
Loại bom Mỹ chuyên về phá boong-ke
Hiện chỉ có duy nhất quân đội Mỹ là sở hữu loại bom nặng gần 14 tấn và dài hơn 6m có sức đánh thông đến cơ sở này.
Quả bom GBU-57 này của Mỹ còn được biết đến với cái tên “thiết bị chuyên phá boong-ke”, do nó được chế tạo nhằm phá hủy những boong-ke nằm sâu dưới lòng đất hoặc những vũ khí chôn sâu khác bên trong các cơ sở được bảo vệ đặc biệt. Người ta tin rằng loại bom này của Mỹ là thứ vũ khí duy nhất chở bằng máy bay và có thể phá hủy được cơ sở hạt nhân Fordo của Iran.
Quả bom Mỹ có vỏ thép dày hơn nhiều và chứa một lượng thuốc nổ nhỏ hơn so với những loại bom thông thường có kích thước tương tự. Vỏ dày cho phép bom nguyên vẹn khi xuyên qua các lớp đất, đá hoặc bê tông trước khi phát nổ.
Có lẽ chỉ có máy bay ném bom tàng hình B-2 của Mỹ là đủ khả năng mang loại bom nói trên.
Nhận thức thông thường của công chúng cho rằng Israel không thể tự mình phá hủy được Fordo. Mỹ đã chặn, không cho Israel sử dụng bom phá hầm ngầm này. Israel sở hữu máy bay cường kích và máy bay ném bom nhưng họ chưa phát triển các oanh tạc cơ hạng hạng nặng đủ sức mang loại bom hủy diệt này.
Giới chức Mỹ nói rằng không quân Mỹ sẽ điều máy bay tiếp nhiên liệu và các loại máy bay khác để yểm trợ cho các chiến dịch của Mỹ ở Trung Đông.
Nhưng Tổng thống Mỹ Trump vào lúc này chưa có động thái nào để đảo ngược chính sách nhiều năm của Mỹ là không cung cấp bom phá boong-ke cho Israel.
Tướng Joseph Votel - tư lệnh Bộ chỉ huy Trung tâm của Mỹ trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, nói rằng “chúng tôi có một chính sách dài lâu là không cung cấp những vũ khí trên cho Israel bởi vì chúng tôi không muốn họ sử dụng chúng”.
Thay vào đó, Mỹ xem loại bom chống boong-ke chủ yếu là phương tiện răn đe, một tài sản an ninh quốc gia mà chỉ có Mỹ được sở hữu, chứ không phải là phương tiện phổ thông có thể khuyến khích Israel khởi động chiến tranh với Iran.
Cách xoay sở của Israel
Quân đội Israel và mật vụ Israel có thể tìm các phương hướng khác để vô hiệu hóa cơ sở hạt nhân này của Iran, thí dụ bằng cách phá hủy lối vào cơ sở.
Trong nhiều năm, người Israel đã xây dựng nhiều phương án khác nhau để tấn công Fordo mà không cần bom chống boong-ke của Mỹ. Các cựu quan chức Mỹ cho hay, theo một trong các phương án này (đã được trình bày với các quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Mỹ Obama), trực thăng Israel chở đầy lính đặc nhiệm sẽ bay tới địa điểm trên, sau đó lính đặc nhiệm sẽ chiến đấu hết sức để lọt vào trong cơ sở hạt nhân, gài thuốc nổ và cho nổ tung nơi này.
Israel từng thực hiện một chiến dịch thành công theo cách như vậy tại Syria vào năm 2024 khi họ phá hủy một cơ sở sản xuất tên lửa của tổ chức Hezbollah. Nhưng giới chức quân sự cho rằng mục tiêu Fordo “khó nhằn” và nguy hiểm hơn nhiều.
David A. Deptula - tướng không quân Mỹ 3 sao đã về hưu, từng xây dựng các chiến dịch đường không của Mỹ ở Afghanistan vào năm 2001 và trong Chiến tranh vùng Vịnh 1991, đồng ý rằng Israel có những phương án không cần đến sự giúp đỡ của Mỹ.
Ông Deptula nói, thí dụ, đặc nhiệm Israel “có thể sử dụng nhiều phương tiện khác nhau để vô hiệu hóa cơ sở hạt nhân Iran”.
Yechiel Leiter - Đại sứ Israel tại Mỹ, bóng gió đề cập những lựa chọn đó trong một chương trình của ABC News gần đây: “Chúng tôi có một số phương án dự phòng, giúp chúng tôi xử lý vấn đề Fordo. Không phải việc gì cùng phải bay lên trời và ném bom từ xa”.
Giới chức Mỹ cho rằng hiện nay Israel đã giành được ưu thế trên không ở nhiều khu vực của Iran, các máy bay cường kích của Israel có thể bay lòng vòng phía trên cơ sở Fordo và tấn công vô hiệu hóa cơ sở này, ít nhất là trong ngắn hạn nhưng vẫn không phá hủy được nó.
Tướng Kenneth F. McKenzie Jr, người từng phụ trách các kế hoạch tác chiến liên quan đến Iran khi ông phụ trách Bộ chỉ huy Trung tâm của Lầu Năm Góc, cho biết “người Israel đã tung ra nhiều chiến dịch mật trong thời gian gần đây nhưng cơ sở này vẫn không hề suy chuyển, vẫn là mục tiêu rất khó khăn”.
Ngay cả khi Tổng thống Mỹ Trump cho phép sử dụng máy bay ném bom tàng hình B-2 để thả quả bom gần 14 tấn lên Fordo, tướng McKenzie nói, vẫn có một số thách thức về kỹ thuật và bí mật trong việc điều phối một cuộc tấn công như vậy với Israel.
Ngoài ra, theo tướng Votel, quyết định sử dụng bom Mỹ chuyên phá boong-ke cũng có thể vấp phải những hâu quả lớn về mặt quốc tế. Chẳng hạn ô nhiễm phóng xạ ngay sau vụ oanh tạc có thể gây nguy hiểm cho dân thường. Bên cạnh đó, Iran có thể tấn công trả đũa binh sĩ và công dân Mỹ ở trong vùng.
VietBF@ sưu tập
