Đại hội đồng Liên hợp quốc (UNGA) đă khai mạc kỳ họp thứ 79 vào ngày 24 tháng 9 với một tuần diễn thuyết của đại diện 134 quốc gia (tổng số có 193 quốc gia) cùng với 118 tổ chức và thực thể quan sát viên khác . Việc Liên hợp quốc cung cấp một diễn đàn cho các nhà lănh đạo quốc gia bày tỏ quan điểm của họ là điều phù hợp. Vấn đề là bộ máy quan liêu của Liên hợp quốc tự coi ḿnh một tổ chức lớn muốn thiết lập một chương tŕnh nghị sự toàn cầu như một chính phủ thế giới.
Chủ đề hỗn tạp của kỳ họp là "Không bỏ lại ai phía sau: cùng nhau hành động v́ sự tiến bộ của ḥa b́nh, phát triển bền vững và phẩm giá con người cho các thế hệ hiện tại và tương lai".
Chương tŕnh nghị sự mơ hồ này nhằm vượt qua chính trị quốc tế và các lợi ích cạnh tranh. Hiệp ước v́ tương lai trước đó đă được soạn thảo và được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua : “Kết quả sẽ là một thế giới - và một hệ thống quốc tế - được chuẩn bị tốt hơn để quản lư những thách thức mà chúng ta đang phải đối mặt hiện nay và trong tương lai, v́ lợi ích của toàn thể nhân loại và các thế hệ tương lai.”
Hiệp ước cho Tương lai nêu ra các mục tiêu thông thường về phát triển bền vững và ḥa b́nh, nhưng trọng tâm thực sự là "chuyển đổi quản trị toàn cầu" có nghĩa là chuyển giao quyền lực từ các quốc gia có chủ quyền sang các thực thể xuyên quốc gia. Tài liệu dài 38 trang. Điểm 6 và 7 trong phần giới thiệu có nội dung "Chúng tôi thừa nhận rằng hệ thống đa phương và các thể chế của nó, với Liên hợp quốc và Hiến chương của Liên hợp quốc ở trung tâm, phải được củng cố... chúng tôi cam kết một khởi đầu mới trong chủ nghĩa đa phương. Các hành động trong Hiệp ước này nhằm đảm bảo rằng Liên hợp quốc và các thể chế đa phương quan trọng khác có thể mang lại tương lai tốt đẹp hơn cho con người và hành tinh".
56 "hành động" mà Liên hợp quốc muốn thực hiện là cuộc tấn công trực tiếp nhất vào chủ quyền quốc gia, đặc biệt là nhằm vào các cường quốc. Đại hội đồng Liên hợp quốc dựa trên "dân chủ" : “Một quốc gia thành viên một phiếu bầu”.
V́ vậy Afghanistan có cùng phiếu bầu với Hoa Kỳ trong cái gọi là "Cơ quan hoạch định chính sách". Điều quái ǵ thế ?
Tuy nhiên, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc có thứ hạng cao hơn UNGA. Nó được thành lập để đảm bảo những người chiến thắng trong Thế chiến II sẽ ở lại đỉnh cao của kim tự tháp. Nhưng trong một thế giới năng động, các liên minh và liên kết đă thay đổi. Trong số năm cường quốc có quyền phủ quyết, tham vọng của Liên Xô đă gây ra một cuộc Chiến tranh Lạnh mới và một cuộc cách mạng cộng sản được Moscow hậu thuẫn đă biến Trung Quốc từ bạn thành kẻ thù của các thành viên phương Tây (Anh, Pháp, Hoa Kỳ).
Các viên chức Liên Hợp Quốc đang t́m kiếm những vấn đề được coi là lớn hơn những xung đột ngày càng gia tăng bắt nguồn từ địa chính trị truyền thống. Họ đă tạo ra Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu vào năm 1992 để có được thẩm quyền điều hành nền kinh tế toàn cầu. Họ tổ chức một hội nghị lớn vào cuối mỗi năm được dàn dựng như thể các chính phủ đang cúi ḿnh trước các nhiệm vụ của Liên Hợp Quốc. Nhưng không có nhiệm vụ nào cả.
Tuy nhiên, tất cả các quốc gia đều bảo lưu quyền chủ quyền của ḿnh để đưa ra và thực hiện các chính sách của riêng họ. Đạt được các mục tiêu của Liên Hợp Quốc không phải là ưu tiên hàng đầu. Nhiệm vụ đầu tiên của họ vẫn là cải thiện phúc lợi của chính người dân của ḿnh. Vấn đề khí hậu đă gây ra xung đột thay v́ sự đồng thuận, bởi v́ mọi người đều biết rằng phát triển "bền vững" có nghĩa là tăng trưởng chậm nhất, và thậm chí là giảm mức sống.
Các nước đang phát triển phải có tiến bộ là điều bắt buộc, nhưng theo một nghĩa nào đó, tất cả các quốc gia đều là “đang phát triển” v́ tất cả các xă hội đều có những nhu cầu và mong muốn chưa được đáp ứng.
Tăng trưởng đ̣i hỏi năng lượng. Tại Hội nghị các bên của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu năm ngoái, đă có thỏa thuận về "chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch trong các hệ thống năng lượng, theo cách công bằng, có trật tự và b́nh đẳng" nhưng ngôn ngữ "loại bỏ dần" nhiên liệu hóa thạch đă bị bác bỏ. Tổng thư kư Liên hợp quốc António Guterres tuyên bố "Đối với những người phản đối việc tham chiếu rơ ràng đến việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch trong văn bản COP28, tôi muốn nói rằng việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch là điều không thể tránh khỏi cho dù họ có thích hay không".
May mắn thay, điều đó chỉ xảy ra nếu Liên hợp quốc có quyền lực thực sự, mà Liên hợp quốc không có và không xứng đáng có.
Trong thế giới thực, tất cả các nguồn năng lượng sẽ cần thiết để tạo ra tăng trưởng cao, với sự kết hợp phản ánh các vấn đề thực tế về độ tin cậy, khả năng chi trả và an ninh hơn là nỗi sợ hăi về biến đổi khí hậu huyền thoại. Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự đoán mức sử dụng năng lượng sẽ tăng 50% vào năm 2050 với nhiên liệu hóa thạch vẫn là cốt lơi. COP28 nên tập trung nhiều hơn vào cách thích ứng với bất kỳ tác động khí hậu nào có thể xuất hiện thay v́ phá hủy các hệ thống năng lượng mà nền văn minh hiện đại được xây dựng trên đó.
Sáu hành động đầu tiên được liệt kê là về tăng trưởng bao gồm chấm dứt đói nghèo và đảm bảo an ninh lương thực. Giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu là Hành động 9 và trong khi Hành động 10 nói về việc bảo vệ môi trường, nó cũng bao gồm "sử dụng bền vững" môi trường. Hành động 11 sau đó quay trở lại cách văn hóa và thể thao có thể đóng góp vào phát triển bền vững. Trong phần giới thiệu của Hiệp ước, biến đổi khí hậu chỉ là "một" trong những thách thức lớn của chúng ta, nhưng xóa đói giảm nghèo là thách thức lớn nhất.
Một lĩnh vực khác mà Liên Hợp Quốc muốn làm suy yếu thẩm quyền quốc gia để được cho là giảm xung đột là thương mại quốc tế, nơi nó dựa nhiều vào tư tưởng tự do cổ điển . Hành động 5 có nội dung "Chúng tôi cam kết thực hiện một hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, không phân biệt đối xử, cởi mở, công bằng, toàn diện, b́nh đẳng và minh bạch, với Tổ chức Thương mại Thế giới là cốt lơi". Mục đích của WTO là phá hủy "sự bảo hộ" quốc gia đối với cơ sở kinh tế của họ để tạo ra một hệ thống "toàn cầu" của các chuỗi cung ứng phụ thuộc lẫn nhau. Điều này có nghĩa là các quốc gia khó theo đuổi các chính sách độc lập v́ họ sẽ không kiểm soát được phương tiện sản xuất.
Không phân biệt đối xử có nghĩa là các chính phủ không được ưu tiên công việc của người dân nước ḿnh hơn công việc của người nước ngoài. Vậy là quyền công dân không có giá trị. WTO được thúc đẩy bởi các tập đoàn mà quyền công dân không có ư nghĩa ǵ đối với họ. Những người khác thấy một hệ thống mở cho phép chinh phục kinh tế và chuyển giao việc làm, công nghệ và năng lực công nghiệp, cơ sở vật chất của quyền lực, từ các xă hội tiên tiến như Hoa Kỳ sang các đối thủ đang phát triển như Trung Quốc. WTO thậm chí c̣n khuyến khích điều này bằng cách thúc đẩy "tăng trưởng do xuất khẩu dẫn đầu ở các nước đang phát triển".
WTO cho phép hạn chế thương mại dựa trên các mối quan ngại về môi trường, nhưng đang nỗ lực làm suy yếu các hạn chế dựa trên các mối quan ngại về an ninh quốc gia mặc dù những hạn chế này được nêu rơ trong Điều XXI (an ninh quốc gia) của GATT (thuế quan và thương mại). Trung Quốc đang thúc đẩy điều này hay lợi dụng kẽ hở do điều XXI tạo ra để chống lại chính sách của Hoa Kỳ nhằm tách khỏi Trung Quốc trong các ngành công nghiệp quan trọng như chip máy tính, xe điện, pin và sản xuất năng lượng tái tạo . Việc mất hàng triệu việc làm tại các nhà máy ở Rust Belt Mỹ thường là trọng tâm về lư do tại sao "thương mại tự do" trong các ngành công nghiệp chủ chốt lại có chi phí xă hội và chiến lược cao như vậy.
Chính sự mất mát năng lực công nghiệp và sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài dễ bị tổn thương mới có tác động kinh tế sâu sắc hơn đến toàn bộ các quốc gia. Trong chiến tranh, các nhà máy, pḥng nghiên cứu và mạng lưới hậu cần bị phá hủy để làm tê liệt khả năng chiến đấu của kẻ thù. Thương mại cũng làm điều tương tự theo cách bí mật hơn khi mọi người lầm tưởng rằng thế giới đang ḥa b́nh.
Tóm lại, LHQ cần phải có những cải tổ sâu sắc hoặc là giải tán.
(Ngô Nhật Đăng )
