Qajar (1789 - 1925) là một trong những triều đại có tầm ảnh hưởng rất lớn trong lịch sử Ba Tư (Iran ngày nay). Trong triều đại này, phụ nữ có vai tṛ rất quan trọng đối với đời sống của hoàng tộc, thế nên các đời quốc vương của Qajar luôn sở hữu một hậu cung rất đông đảo, lên đến cả trăm người. H́nh ảnh về các nàng công chúa này sẽ giúp bạn hiểu được rằng quan niệm về vẻ đẹp sẽ thay đổi theo từng địa điểm, vị trí, nét văn hóa và thời đại.
Tuy nhiên nếu ngắm nh́n h́nh ảnh của các cung tần mỹ nữ trong giai đoạn này, bạn sẽ hiểu được rằng tiêu chuẩn vẻ đẹp quả nhiên là khác biệt qua từng thời kỳ, từng nền văn hóa và vị trí địa lư.
Như Nasser al-Din Shah (trị v́ cuối thế kỷ 19) và hậu cung lên tới 84 bà vợ là một ví dụ điển h́nh. Người vợ được ông sủng ái nhất - Anis al-Dawlah (có nguồn trích dẫn là Anis al-Doleh) - được mệnh danh là "quốc sắc thiên hương" thời đó có ngoại h́nh như thế này!
Dĩ nhiên, mọi sự so sánh khác thời đại đều là khập khiễng. Một bài viết trên NYTimes có nêu rằng với Nasser al-Din Shah, tuyệt sắc giai nhân phải đến từ vẻ đẹp đầy đặn, căng tràn nhựa sống, kèm theo cặp lông mày siêu đậm và một hàng ria lấp ló. Đó là biểu trưng của một phụ nữ trong hoàng tộc - đủ giàu có để luôn no đủ, không bao giờ bị đói, và không phải lao động nặng nhọc.
Vợ vua như vậy, công chúa con gái vua th́ sao nhỉ? Hăy thử đi sâu hơn một chút về 2 cô con gái nổi bật nhất của đức vua - cả về vai tṛ đối với lịch sử, lẫn những tranh căi vượt trên thời đại.
1. Taj Saltaneh (hoặc Tāj al-Salṭanah)
Đây là một trong những nhân vật gây tranh căi nhiều nhất, khi nhiều người nhầm tưởng ảnh của cô là h́nh ảnh thực của Anis al-Doleh.
Nhưng kỳ thực, đây là Taj Saltaneh (1883 - 1936) - con gái của vua Nasser với vợ là Turan es-Saltaneh. Công chúa am tường âm nhạc và hội họa, cũng như lịch sử và văn học. Nhưng đồng thời, bà cũng là người đóng vai tṛ khá lớn trong xă hội Ba Tư thời bấy giờ.
Nguyên do là v́ bà không phải là một nàng công chúa đơn thuần. Lớn lên trong hậu cung gần 100 người phụ nữ - ngày ngày đấu đá để nhận được sự chú ư từ quốc vương, nhưng vượt lên trên sự nông cạn và lối sống v́ vật chất xung quanh, bà trở thành người tiên phong đấu tranh cho quyền lợi của phụ nữ thời đại ấy.
Taj Saltaneh là tác giả của một cuốn hồi kư về triều đại Qajar - một tài liệu rất có giá trị với giới học giả mà ngày nay lấy tên: Hồi kư của Công chúa Ba Tư từ hậu cung đến thế giới hiện đại 1884 - 1914. Trong đó, bà đă chỉ trích rất thẳng thắn chế độ gia trưởng và lạc hậu do quốc vương và hoàng thân là Mozaffar-al-Din dựng nên. Bà tự nh́n nhận bản thân như một nhà nữ quyền và nhà hoạt động xă hội - những thuật ngữ đến từ xă hội phương Tây.
Theo như cuốn hồi kư, mong mỏi lớn nhất của Taj Saltaneh là một xă hội dựa trên công lư. Vậy nên, cô được xă hội xem là người tiên phong đấu tranh về nữ quyền. Bà chính là người đă sáng lập ra Hội Phụ nữ tự do (Anjoman Horriyyat Nsevan) - một hội kín nhằm đấu tranh t́m lại công bằng cho phụ nữ. Taj Saltaneh cũng là người đầu tiên từ bỏ trang phục hijab truyền thống của người Hồi giáo mà khoác lên ḿnh bộ quần áo từ phương Tây.
Chỉ tiếc rằng, sự công bằng ấy vẫn phải tiếp tục đi t́m kiếm cho đến tận ngày hôm nay. Và hiện tại, vai tṛ của bà đang được tiếp tục nghiên cứu tại nhiều trường đại học trên toàn thế giới, trong đó có Harvard.
Trái với lư tưởng xă hội, cuộc sống hôn nhân của Taj Saltaneh không được viên măn như vậy. Ngay từ khi c̣n rất nhỏ - trước khi có thể tự định đoạt cuộc đời ḿnh, quốc vương Nasser al- Din đă sắp đặt một cuộc hôn nhân với Amir Hussein Khan Shoja'-al Saltaneh. Họ có với nhau 4 mặt con, nhưng sau đó th́ ly dị.
Một nhà thơ rất nổi tiếng của Ba Tư là Aref Qazvini đă phải ḷng bà sau đó, và lấy đó làm nguồn cảm hứng viết nên những áng thơ bất hủ mang tên Ey Taj.
2. Esmat al-Dowleh
Khác với Taj Saltaneh, Esmat al-Dowleh (1855-1906) không có một cuộc đời vĩ đại như vậy. Tuy nhiên, h́nh ảnh của cô cũng gây ra rất nhiều tranh căi v́ hay bị nhầm với Anis al-Doleh.
Esmat al-Dowleh - cô công chúa sở hữu vẻ đẹp biểu tượng của vương triều Nasser al-Din shah
Thông tin về Esmat al-Dowleh khá hạn chế, chỉ biết rằng cô là người phụ nữ Ba Tư đầu tiên biết chơi piano. Ngoài ra, có tin cho rằng Esmat al-Dowleh đă khiến 13 chàng trai phải tự tử v́ từ chối lời cầu hôn, nhưng sau này đă được xác minh là không chính xác.
Có thể nói, Esmat al-Dowleh cũng là một trong những biểu tượng về cái đẹp dưới triều đại Qajar thế kỷ 19. Như đă từng đề cập, quan niệm về cái đẹp trong vương triều Qajar là rất khác so với ngày nay. Họ đánh giá cao vẻ đẹp đầy đặn và có phần nam tính, nhằm thể hiện sự no đủ của một người đến từ hoàng tộc. Chính v́ vậy, phụ nữ hoàng gia luôn phải có thân h́nh đẫy đà, nuôi ria mép, và thậm chí là vẽ thêm ria nếu không có.
Mọi chuyện dần thay đổi sau một cuộc đảo chính của Reza Pahlavy vào năm 1921. Pahlavi được bầu làm thủ tướng vào năm 1923, rồi sau đó lập ra Quốc hội. Đến năm 1925, Quốc hội lật đổ Ahmad Shah - vị vua cuối cùng của vương triều Qajar, lập nên triều đại Pahlavy do Reza Shah nắm quyền.
Reza Shah là một người theo chủ nghĩa hiện đại. Ông đưa vào đất nước những quan niệm và tư tưởng đến từ phương Tây, đặc biệt là khái niệm về cái đẹp và giới tính.
Phụ nữ được tự do theo đuổi cái mà họ cho là đẹp, và dần dần quan niệm thẩm mỹ được chuyển dần về tiêu chuẩn của châu Âu nhiều hơn.
VietBF © sưu tầm
