Người dùng Zalo và lời yêu cầu cho cập nhật điều khoản dịch vụ mới, bắt đầu từ 26/12/2025. (Ảnh minh họa: Tuổi Trẻ)
Sau 45 ngày nữa (bắt đầu từ ngày 26/12/2025), người Việt sẽ chia ra làm hai hạng: Một là những kẻ
"vô gia cư số" lang thang ngoài lề xã hội vì dám giữ chút lòng tự trọng riêng tư; hai là những
"con chiên ngoan đạo" đã đặt bút ký vào
"bản khế ước bán mình" để được tiếp tục thở trong cái lồng mang tên
Zalo.
VNG vừa ban phát một đặc ân mang tên
"Tự nguyện trong cưỡng bức". Họ không hề dí súng vào đầu bạn, họ chỉ kề lưỡi dao
"vô hình hóa" vào cổ sự nghiệp, gia đình và các mối quen biết của bạn. Bạn có quyền không bấm
"Đồng ý", nhưng ngay sau đó, bạn sẽ trở thành giống như một bóng ma: Sếp sẽ không tìm thấy bạn, mẹ không gọi được, bà bán cá đầu ngõ đã gạch tên bạn ra khỏi danh sách ship hàng,…
Zalo bị đánh giá chỉ có 1 sao và những bình luận xấu của người dùng trên App store. (Ảnh: MH/cafef.vn)
45 ngày – Con số kỳ diệu của nghệ thuật nhân văn
45 ngày là thời hạn để cho bạn chọn: Hoặc là làm một
"con tin" hạnh phúc, hoặc là làm một
"người rừng" cô độc.
Đây là con số kỳ diệu, đủ dài để cho bạn tưởng rằng mình có quyền suy nghĩ, nhưng cũng đủ ngắn để bạn không kịp tìm ra lối thoát.
Nếu bạn không đồng ý? Không sao cả.
Zalo sẽ đếm ngược sự tồn tại của bạn về số 0 tròn trĩnh. Lúc đó, bạn chính thức "mất khả năng làm người" trong một xã hội mà có gần 100 triệu dân đang thở bằng
Zalo.
Các chuyên gia gọi đây là “tính cưỡng ép trong lựa chọn.”
Dân gian Sài Gòn nói thật gọn hơn:
"bị bắt chẹt".
Người dùng mạng xã hội còn có chữ mới hơn:
"bắt làm con tin số".
"Bên thứ ba" – Những bóng ma đói khát
Zalo hiện nay là một dạng
"hệ điều hành sinh tồn". VNG nắm hiểu bạn đã "bị nghiện" sự tiện lợi này đến mức nào. Vì vậy, cái nút
"Đồng ý" không còn là thỏa thuận dân sự, mà đó là một bản hiệp ước
"xin đầu hàng không điều kiện". Một bên nắm toàn quyền quyết định, bên kia chỉ có quyền… chịu đựng hoặc hãy biến mất.
Thế thì hoặc là bạn ký, hoặc là bạn sẽ phải chịu hậu quả tàn khốc.
Trong điều khoản có một cụm chữ nghe thật văn hoa lắm:
"bên thứ ba".(?)
Cụm chữ
"Bên thứ ba" nghe thật sang trọng như dạng đối tác chiến lược, nhưng thực chất đó chỉ là một đám đông trong hệ thống của VNG đang chực chờ xẻ thịt số liệu thông tin riêng tư của bạn.
Phần lớn các lời dùng bình luận tiêu cực khi nói về nền tảng Zalo. (Ảnh: MH/cafef.vn)
Zalo bảo tin nhắn được mã hóa? Thật quá ực cười!
Họ không cần đọc nội dung, họ chỉ cần nắm giữ
"siêu số liệu”"(metadata). Họ đứng sau lưng bạn, im lặng ghi chép lại: Bạn thức dậy lúc mấy giờ, ở đâu, nhắn tin cho ai vào đêm muộn. Để rồi ngay lập tức,
"Bên thứ ba" sẽ nhảy xổ vào mặt bạn với các quảng cáo thuốc yếu sinh lý hay gói vay tín dụng đen ngay khi bạn vừa than thở đang thiếu tiền.
Bạn không dùng app, bạn đang
"nằm ngửa" để cho họ soi mói từng kẽ hở của cuộc đời mình dưới chiêu bài
"tối ưu hóa trải nghiệm".
Miễn phí – Cái giá của hình thức "thuế thân số"
Số liệu thông tin là nguồn dầu mỏ to lớn của thế kỷ 21, và
Zalo đang cho khai thác nó hoàn toàn miễn phí từ sự ngây thơ của người tiêu dùng.
Zalo không còn là một cái app, nó đã biến thành một thứ
"thuế thân số". Từ việc nộp thuế, nhận thông báo của phường, đến việc theo dõi học hành của con cái… tất cả đều
"bị Zalo nắm giữ".
VNG đang chơi trò của một tay trùm cung cấp
"mai thúy số" (?): Liều đầu cho dùng miễn phí để gây nghiện, khi cả xã hội đã "bị vật vã" vì sự tiện lợi, họ bắt đầu cho thu lệ phí qua phẩm giá và quyền riêng tư.
Cái nút
"Đồng ý" giống như
"nút thắt thòng lọng". Nếu bạn bấm vào đó, chẳng khác gì bạn đang ký bản án chung thân, chấp nhận để một doanh nghiệp tư nhân
"chăn dắt" niềm tin và kiểm soát toàn bộ dấu chân số của mình.
(Ảnh: cafef.vn)
Câu hỏi không một ai dám lên tiếng hỏi
Có một câu hỏi mà chẳng có ai dám đặt ra:
"Tại sao các cơ quan quản lý nhà nước lại im lặng – thứ im lặng đáng sợ – khi một doanh nghiệp tư nhân nắm quyền 'phân hạng' và 'loại trừ' công dân trên không gian mạng?"
Khi Luật Bảo Vệ Số Liệu Cá Nhân sắp có hiệu lực (1/1/2026), Zalo buộc phải minh bạch hóa việc thu thập số liệu. Về mặt pháp lý, họ đang làm đúng.
Nhưng về mặt đạo đức kinh doanh, và quyền lợi người tiêu dùng thì sao đây?
Họ nói đây là sự
"minh bạch hóa" (!?)
Đúng vậy – giống như kẻ cướp nhưng bây giờ lại lịch sự hơn xưa: trước khi lấy ví, họ nhắc bạn
"Anh ơi, tôi sắp lấy ví anh đấy nhé!"
Rồi vẫn ra tay lấy mà không hề sợ sệt.
Câu hỏi đặt ra là: Pháp luật có bảo vệ quyền chọn lựa của người tiêu dùng không? Hay là chúng ta chỉ được quyền chọn giữa
"ký" và
"chết"?
Khi "Điểm số" và "Số liệu" luôn song hành để "chăn người dân"
Sự mỉa mai đạt đến đỉnh điểm khi Bộ Công An đề xuất hệ thống cho chấm điểm công dân số trên
VNeID. Hãy nhìn vào bức tranh toàn cảnh: Một bên (công quyền) dùng thước kẻ để phân loại ra hạng người, một bên (tư bản) dùng lưới để vét con mồi.
Bộ Công An muốn chia người dân thành các hạng công dân tích cực hay căn bản như phân loại gia súc trong chuồng. Ai ngoan thì được giảm thuế. Trong khi đó,
Zalo lại cho thu gom mọi hành vi của chúng ta để đem rao bán. Dù bạn là công dân Hạng 1 trên VNeID, bạn vẫn chỉ là "món hàng béo bở" của
Zalo. Đằng nào thì bạn cũng sẽ chết! Bạn sẽ phải
"tự biên tự diễn" trên cả hai sân khấu:
– Trên VNeID: Diễn vai công dân mẫu mực để được vài ưu đãi.
– Trên Zalo: Diễn vai người dùng ngoan ngoãn để không bị tước quyền liên lạc.
Chúng ta đang sống trong một cái lồng kính khổng lồ, nơi mà mọi cử động đều bị quy đổi thành điểm số cho kẻ này hoặc lợi nhuận cho kẻ kia.
Điều đáng sợ nhất là cả hai bên – công quyền và tư bản – đều nắm giữ quyền lực này hoàn toàn tuyệt đối mà không có cơ chế đối trọng nào. Bạn không có Bộ Công An thứ hai để lựa chọn, và cũng gần như không có cái
"chợ" nào cho thay thế nổi được
Zalo.
Khi một bên nắm
"quyền sát sinh về pháp lý" và một bên nắm
"mạch máu giao tiếp", người dân vừa là con tin, vừa là món hàng.
Lối thoát nào đây?
Chúng ta không thể làm thay đổi
Zalo, cũng không thể ngăn chặn sự tiến hóa của kỹ thuật quản lý. Nhưng chúng ta có quyền yêu cầu sự minh bạch và giám sát chặt chẽ.
Đừng nên để một nền tảng nắm hết toàn bộ cuộc đời mình. Và quan trọng nhất là đừng nên im lặng. Bởi vì nếu hôm nay chúng ta im lặng trước bản tối hậu thư 45 ngày của
Zalo, ngày mai chúng ta sẽ chẳng còn gì để nói trước bất cứ sự áp đặt thêm nào khác.
