Kênh CNN mới đây đăng tải bài viết kể lại cuộc phỏng vấn lịch sử giữa nhà báo Peter Arnett, mới qua đời hôm 17/12, và trùm khủng bố Osama bin Laden.
Từ trái sang: Peter Arnett, Osama bin Laden, Peter Bergen và quay phim Peter Jouvenal chụp ảnh chung vào năm 1997. Ảnh: CNN.
Từ trái sang: Peter Arnett, Osama bin Laden, Peter Bergen và quay phim Peter Jouvenal chụp ảnh chung vào năm 1997. Ảnh: CNN.
Tác giả của bài viết là nhà báo Peter Bergen, người đă kể lại một cách khá chi tiết câu chuyện về cuộc phỏng vấn trực tiếp giữa ông Arnett và Osama bin Laden, cùng những sự kiện diễn ra sau đó. VietTimes xin gửi quư độc giả bản chuyển ngữ của bài viết.
Đó là một đêm tháng 3/1997 lạnh buốt, trong một túp lều đất cheo leo trên núi cao ở miền Đông Afghanistan, và chúng tôi bị vây quanh bởi những tay súng al-Qaeda được trang bị vũ khí hạng nặng.
Ông Peter Arnett hỏi thủ lĩnh của họ một câu đơn giản: “Kế hoạch sắp tới của ông là ǵ?”.
Osama bin Laden trả lời: “Các anh sẽ thấy và nghe về chúng trên truyền thông, nếu Chúa cho phép”.
Đó là cuộc phỏng vấn truyền h́nh đầu tiên của bin Laden, và chính ông ta cùng ê-kíp đă chọn ông Arnett và CNN để thực hiện – một cuộc phỏng vấn mà tôi là người sản xuất.
Chỉ một năm sau, bin Laden đă thực hiện đúng lời đe dọa lạnh người ấy bằng các vụ tấn công gần như đồng thời của al-Qaeda vào hai Đại sứ quán Mỹ tại châu Phi, khiến hơn 200 người thiệt mạng. Năm 2000, các tay súng của ông ta đánh bom tàu USS Cole của Mỹ tại Yemen, giết chết 17 thủy thủ Mỹ. Và dĩ nhiên, sau đó là các vụ tấn công 11/9 cướp đi sinh mạng của gần 3.000 người, mở ra cái gọi là “Cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu”.
Tôi quen biết ông Arnett lần đầu vào năm 1993. Khi đó, ông là một trong những nhân vật nổi tiếng nhất thế giới, và chắc chắn là phóng viên thường trú nước ngoài được biết đến nhiều nhất. Chỉ 2 năm sau Chiến tranh Vùng Vịnh lần thứ nhất, quyết định dũng cảm ở lại Baghdad của ông – khi các phóng viên phương Tây khác đă rút đi, trong lúc bom Mỹ trút xuống chế độ Saddam Hussein – đă biến ông Arnett thành một ngôi sao quốc tế.
Người ta thường nghe thấy ông Arnett trước khi nh́n thấy ông: một người đàn ông đậm người, với giọng New Zealand sang sảng có thể “cắt xuyên kính”. Và rồi bạn thấy con người ông hiện ra: gọi là “vĩ đại” vẫn chưa đủ; Arnett là kiểu “nhà báo của các nhà báo”, đầy ắp những câu chuyện trong chiến tranh ở Việt Nam và nhiều cuộc chiến khác trên khắp thế giới.
Tôi mới 30 tuổi khi gặp ông Arnett lần đầu và chưa từng đặt chân tới một vùng chiến sự. Thế mà chẳng bao lâu sau, chúng tôi đă bay tới Afghanistan giữa lúc nội chiến đang diễn ra. Kabul, thành phố thủ đô, tan hoang như Dresden sau Thế chiến II; các lănh chúa giao tranh từng khu phố. Binh lính trẻ em là h́nh ảnh không hiếm gặp. Gulbuddin Hekmatyar, Thủ tướng Afghanistan khi đó, có lẽ là Thủ tướng duy nhất trong lịch sử nă pháo vào chính thủ đô của ḿnh hàng ngày.
Ông Arnett đă phỏng vấn tất cả các nhân vật chủ chốt của cuộc nội chiến Afghanistan cho CNN, bao gồm Hekmatyar, đối thủ lớn nhất của ông là Ahmad Shah Massoud – người sau này bị al-Qaeda ám sát chỉ hai ngày trước sự kiện 11/9 – và Tổng thống Afghanistan Burhanuddin Rabbani, người bị Taliban sát hại năm 2011.
Trong suốt cuộc nội chiến, pháo đạn liên tục rơi xuống Kabul, các lực lượng dân quân sắc tộc và tôn giáo giao tranh không ngừng, vậy mà Arnett dường như hoàn toàn thản nhiên. Ông muốn ở nơi có hành động, và Afghanistan năm 1993 th́ hành động không thiếu.
Một lời khuyên của Arnett khi ấy đă theo tôi suốt đời: “Đừng bao giờ làm bất cứ điều ǵ chỉ để cho vui ở một vùng chiến sự”. Đó là lời khuyên vô cùng khôn ngoan.
Chúng tôi có mặt ở Afghanistan v́ đang lần theo dấu vết những kẻ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới năm 1993 – một nhóm người, trong đó có những kẻ từng chiến đấu ở Afghanistan chống Liên Xô trong thập niên 1980 hoặc ủng hộ cuộc chiến đó – đă lái một chiếc xe chứa đầy thuốc nổ vào tầng hầm với mục tiêu đánh sập Tháp Đôi. Họ không thành công, nhưng 6 người đă thiệt mạng.
Peter Bergen và Peter Arnett thực hiện cuộc gọi bằng điện thoại vệ tinh tại Afghanistan năm 1993. Ảnh: CNN.
Năm 1997, tôi đă dành nhiều tuần thương lượng với một nhóm cộng sự của bin Laden sống ở London để t́m cách giành được cuộc phỏng vấn với thủ lĩnh al-Qaeda. Chúng tôi tin rằng bin Laden có thể đă đóng vai tṛ nào đó trong vụ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới năm 1993. (Khi đó chúng tôi chưa biết rằng Ramzi Yousef, kẻ chủ mưu vụ đánh bom năm 1993, là cháu trai của Khalid Sheikh Mohammed – chỉ huy tác chiến của al-Qaeda trong vụ 11/9).
Các hăng tin khác cũng đang theo đuổi cuộc phỏng vấn, bao gồm BBC và chương tŕnh “60 Minutes” của CBS. Tôi tin rằng uy tín của Arnett về sự công bằng trong việc đưa tin Chiến tranh Vùng Vịnh là yếu tố then chốt giúp CNN giành được cuộc phỏng vấn này.
Trở lại trên đỉnh núi Afghanistan, Arnett hỏi bin Laden v́ sao ông ta tuyên bố thánh chiến, hay jihad, chống lại nước Mỹ.
Bin Laden trả lời dài ḍng, chỉ trích sự ủng hộ của Mỹ dành cho Israel và các đồng minh của Washington ở Trung Đông, như Arab Saudi.
Câu trả lời này đă phủ nhận những tuyên bố sau 11/9 của Tổng thống Mỹ George W. Bush rằng nước Mỹ bị tấn công v́ “các giá trị tự do”.
Trong cuộc phỏng vấn với CNN 4 năm trước sự kiện ngày 11/9, bin Laden khẳng định lư do tiến hành jihad chống Mỹ là chính sách đối ngoại của Washington tại Trung Đông.
Đó là một vinh dự khi được dành nhiều tuần ở Afghanistan cùng ông Arnett vào năm 1993, rồi 4 năm sau lại tiếp tục hợp tác để sản xuất cuộc phỏng vấn truyền h́nh đầu tiên với bin Laden.
Peter Arnett là người dường như không biết sợ hăi là ǵ. Và kể từ đó đến nay, tôi chưa bao giờ làm bất cứ điều ǵ “chỉ cho vui” trong một vùng chiến sự đang nóng bỏng.
VietBF@ sưu tập
