Theo như có một người cựu quản lý nhà máy tại Đông Quản mới đây cho hay rằng, thì trong hai năm qua, số nhà máy đóng cửa còn nhiều hơn cả mười năm trước cộng lại. Do ngày càng nhiều doanh nghiệp nước ngoài đang tăng tốc rút khỏi Trung Quốc, trong đó có nhiều công ty Nhật Bản đã hoạt động tại đây suốt hàng chục năm, khiến nền kinh tế Trung Quốc đang gặp nhiều khó khăn để duy trì mục tiêu tăng trưởng ổn định.
Tờ Vision Times cho hay nền kinh tế Trung Quốc đang gặp nhiều khó khăn để duy trì mục tiêu tăng trưởng ổn định. Ngày càng nhiều doanh nghiệp nước ngoài đang tăng tốc rút khỏi Trung Quốc, trong đó có nhiều công ty Nhật Bản đã hoạt động tại đây suốt hàng chục năm.
Một trường hợp thu hút sự chú ý đặc biệt là Công ty TNHH Sony Precision Devices (Huizhou), vốn là doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đầu tiên của Sony tại khu vực phía Nam Trung Quốc.
“Thật sự gây sốc. Công ty 100% vốn nước ngoài đầu tiên của Sony tại Nam Trung Quốc, Sony Precision Devices (Huizhou), cũng đã rút khỏi Trung Quốc. Nhà máy này đã bám rễ tại khu Zhongkai, thành phố Huệ Châu suốt 29 năm. Các nhà hàng xung quanh, doanh nghiệp nhỏ và công ty logistics đều phụ thuộc rất lớn vào nó để tồn tại”, nhà phân tích Trung Quốc Mei Ling cho biết.
Bà Ling cũng lưu ý rằng khi Sony rút đi, hãng đã đưa ra gói bồi thường “N+3” cho người lao động Trung Quốc, trong đó nhiều nhân viên làm việc lâu năm nhận được hàng trăm nghìn Nhân dân tệ.
“Ít nhất họ ra đi trong danh dự. Phải nói rằng các công ty nước ngoài thực sự có lương tâm”, bà nói.
Làn sóng rút lui
Được thành lập năm 1995 tại Khu công nghệ cao Zhongkai của Huizhou, Sony Precision Devices (Huizhou) là khoản đầu tư 100% vốn nước ngoài đầu tiên của Tập đoàn Sony tại Nam Trung Quốc. Nhà máy này sản xuất các linh kiện điện tử chính xác cho điện thoại di động, máy ảnh kỹ thuật số, đầu quang thạch anh và màn hình LCD.
Thời kỳ đỉnh cao, nhà máy từng sử dụng tới 30.000 lao động. Sau đó, cơ sở này được chuyển giao cho công ty Nhật Bản RS Technologies.
Trong quá trình đóng cửa, Sony áp dụng chính sách bồi thường N+3, nhiều lao động kỳ cựu nhận từ 100.000 đến hơn 200.000 Nhân dân tệ. Để dễ hình dung, nếu một công nhân lành nghề có thu nhập 10.000 nhân dân tệ mỗi tháng và có 20 năm thâm niên, tổng tiền bồi thường sẽ lên tới gần 230.000 nhân dân tệ.
“Sony lại đóng cửa thêm một nhà máy và lần này không phải ở nước ngoài mà là nhà máy Sony tại Huizhou, nơi gắn liền với tuổi trẻ của vô số công nhân. Năng lực sản xuất cốt lõi của Sony về cơ bản đã chuyển sang Thái Lan. Trong thời gian tới, các nhà máy trong nước chỉ phục vụ thị trường nội địa, còn 90% đơn hàng toàn cầu sẽ do các cơ sở ở Đông Nam Á đảm nhiệm”, bà Ling cho biết.
“Rất nhiều người cảm thấy hoài niệm. Trước đây, ai cũng khao khát được làm việc cho các công ty Nhật Bản. Cuối cùng thì họ vẫn rời đi”, bà Ling nói thêm.
Việc Sony rút khỏi Trung Quốc không phải là điều đột ngột. Theo bà Ling, Canon và Nikon đã đóng cửa các nhà máy tại Trung Quốc trong những năm gần đây, và Sony chỉ là cái tên tiếp theo. Bản thân Sony cũng tuyên bố rằng việc đa dạng hóa sản xuất nhằm giảm rủi ro phụ thuộc vào một cơ sở sản xuất duy nhất.
Trong khi đó, mảng điện thoại thông minh của Sony đã âm thầm rút khỏi thị trường Trung Quốc. Giới quan sát nhận thấy tài khoản WeChat của mảng smartphone Sony đã bị đóng, trang web chính thức gỡ bỏ danh mục điện thoại, tài khoản Weibo không hoạt động suốt 8 tháng, và danh sách sản phẩm trên các nhà mạng quốc gia không được cập nhật gần hai năm.
Đây là những dấu hiệu rõ ràng cho thấy việc khép lại 11 năm hiện diện của Sony trong thị trường smartphone Trung Quốc.
Tuy nhiên, Sony không phải trường hợp cá biệt. “Vốn ngoại đang tăng tốc rút khỏi Trung Quốc”, bà Ling nói. “Những tin tức gần đây khiến người ta choáng váng”. Một số ví dụ đáng chú ý gồm:
-Toyota đóng cửa các nhà máy tại Quảng Châu và Vũ Hán
-Mitsubishi Motors ngừng sản xuất ô tô từ năm ngoái và có kế hoạch rút hoàn toàn khỏi Trung Quốc
-Volkswagen đóng cửa nhà máy tại Trường Sa
-Nhà máy Samsung tại Huệ Châu đóng cửa năm ngoái
-Các nhà máy Canon tại Chu Hải và Trung Sơn lần lượt đóng cửa
-IBM rút bộ phận đầu tư tại Trung Quốc vào tháng 3 và đóng trung tâm R&D vào tháng 4
-Microsoft dừng hoạt động tại Trung Quốc vào tháng 4, giải thể phòng thí nghiệm AI tại Thượng Hải
-Starbucks bán 60% mảng kinh doanh tại Trung Quốc cho quỹ đầu tư tư nhân
-SAS rút hoàn toàn khỏi Trung Quốc vào tháng 10
-Victoria’s Secret tuyên bố thanh lý và dự kiến rút hoàn toàn khỏi Trung Quốc vào đầu năm 2026
Dù gần 60.000 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mới được đăng ký tại Trung Quốc trong năm 2024, tăng gần 10% so với cùng kỳ, nhưng lượng vốn đầu tư nước ngoài thực tế được sử dụng lại giảm hơn 25%.
Vì sao các “ông lớn” sản xuất rời đi?
Các nhà phân tích chỉ ra ba nguyên nhân chính. Thứ nhất, Trung Quốc không còn là cơ sở sản xuất tối ưu. Mười năm trước, lợi thế về lao động, đất đai và chuỗi cung ứng của Trung Quốc là không đối thủ. Ngày nay, công nhân tại nhiều nước Đông Nam Á chỉ kiếm chưa tới 2.000 Nhân dân tệ mỗi tháng, Thái Lan và Mexico có lợi thế thuế quan khi xuất khẩu sang Mỹ, trong khi tiền lương công nhân tại khu vực đồng bằng sông Dương Tử đã vượt 6.000 Nhân dân tệ, qua đó bóp nghẹt biên lợi nhuận của các ngành lợi nhuận thấp như điện tử tiêu dùng.
Thứ hai, vòng đời sản phẩm đang kết thúc. Thị phần TV toàn cầu của Panasonic đã giảm xuống dưới 2%, các mảng thiết bị gia dụng truyền thống thua lỗ nhiều năm. Thay vì duy trì sản xuất chi phí cao tại Trung Quốc, các doanh nghiệp cắt giảm mảng không cốt lõi để tập trung vào pin, năng lượng hydro và các lĩnh vực mới nổi.
Thứ ba, chuỗi cung ứng toàn cầu đang được tái cấu trúc. Các “ông lớn” công nghệ như Apple và Samsung đã chuyển khâu lắp ráp sang Ấn Độ và Đông Nam Á, trong khi ngay cả các thương hiệu Trung Quốc như Xiaomi và TCL cũng đẩy mạnh tự động hóa và xây dựng nhà máy ở nước ngoài. Các nhà sản xuất nước ngoài nếu không thích ứng có nguy cơ bị loại khỏi cuộc chơi.
Ngoài ra, còn nhiều áp lực khác như chiến tranh thương mại làm tăng chi phí, các quy định mới của CCP gia tăng gánh nặng tuân thủ, giá thuê đất tăng cao và biên lợi nhuận ngày càng thu hẹp, khiến mô hình sản xuất thâm dụng lao động ngày càng kém khả thi.
Tác động kinh tế
Nhiều công ty nước ngoài được cộng đồng mạng ca ngợi vì chi trả trợ cấp thôi việc hào phóng khi rời Trung Quốc, với mức N+1, N+7, thậm chí N+11. Nhà máy Canon tại Trung Sơn được cho là đã chi trả tới 2,5N+1.
“Mọi người nghĩ các tập đoàn lớn chỉ đơn giản là rời đi, nhưng thực tế họ từng nuôi sống hàng nghìn nhà máy nhỏ và xưởng sản xuất”, một cư dân mạng bình luận.
Người khác chia sẻ: “Tôi từng đi xe công nghệ, tài xế trước đây làm cho một công ty nước ngoài. Sau khi công ty rút đi, anh ấy nhận trợ cấp nhưng không tìm được việc mới vì tuổi tác, nên giờ phải chạy xe toàn thời gian. Anh ấy lo lắng và lạc lối”.
Có người nhìn thấy cơ hội cho doanh nghiệp nội địa, nhưng cũng có người lo ngại thất nghiệp hàng loạt. Một ý kiến viết: “8 giờ 30 tối, Lục Gia Chủy vẫn sáng đèn, nhưng không còn người. Tiêu dùng suy giảm, doanh nghiệp rời đi, sa thải gia tăng, kiểm soát ngày càng siết chặt. Niềm tin cạn kiệt. Sự phồn vinh giờ chỉ còn là phông nền”.
Dữ liệu bất động sản thương mại cho thấy sự dịch chuyển rõ nét. Theo báo cáo quý III/2025 của Colliers International, tỷ lệ trống văn phòng hạng A tại Thượng Hải tăng lên 21,4%, trong khi giá thuê giảm 3,3% so với quý trước. Dữ liệu của Savills cũng cho thấy giá thuê tiếp tục giảm và tỷ lệ trống tăng trong đầu năm 2025.
Một doanh nhân tại Thượng Hải nói với Vision Times rằng: “Các công ty Đức đã chuyển trụ sở sang Singapore. Doanh nghiệp Pháp và Hàn Quốc cũng rời đi. Ngay cả chính quyền cũng không ngờ các công ty nước ngoài lại rút nhanh hơn sau khi kết thúc phong tỏa dịch bệnh”.
Trên khắp vùng đồng bằng sông Dương Tử, làn sóng dịch chuyển sản xuất đang tăng tốc. Tại Tô Châu, Côn Sơn và Vô Tích, tăng trưởng công nghiệp chậm lại khi các công ty điện tử nước ngoài chuyển toàn bộ dây chuyền lắp ráp sang Đông Nam Á, chỉ giữ lại bộ phận R&D và hành chính.
Xu hướng tương tự cũng diễn ra tại Quảng Châu, Thâm Quyến và toàn tỉnh Quảng Đông, nơi các hãng ô tô, điện gia dụng và nhà cung ứng linh kiện Nhật Bản đang thu hẹp hoặc rút khỏi thị trường.
Một cựu quản lý nhà máy tại Đông Quản cho biết: “Sau khi các đợt phong tỏa kết thúc, mọi người mới thực sự nhận ra nền kinh tế sụp đổ nhanh đến mức nào. Trong hai năm qua, số nhà máy đóng cửa còn nhiều hơn cả mười năm trước cộng lại”.
