Cục Dự trữ Liên bang (Fed) từ lâu đă tự hào về sự độc lập của ḿnh trước áp lực chính trị. Nhưng truyền thống đó đang phải đối mặt với căng thẳng mới khi Tổng thống Donald Trump liên tục công kích Chủ tịch Jerome Powell.
Tổng thống Mỹ Donald Trump nh́n vào người được ông đề cử làm Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell vào năm 2017. Ảnh: Getty.
"Nếu tôi muốn ông ấy ra đi, ông ấy sẽ ra đi rất nhanh, tin tôi đi", Tổng thống Mỹ Donald Trump nói với các phóng viên hôm 17/4 tại Pḥng Bầu dục. Trên nền tảng truyền thông xă hội của ḿnh, Truth Social, ông Trump tiếp tục gây sức ép: "Việc sa thải Powell không thể đến đủ nhanh!", ông viết.
Những lời đe dọa này nêu bật nỗ lực của ông Trump nhằm làm suy yếu sự độc lập chính trị của một tổ chức trước nay vốn không chịu ảnh hưởng của Nhà Trắng để đảm bảo trách nhiệm quản lư kinh tế ổn định. Phát biểu tại Câu lạc bộ Kinh tế Chicago hôm 16/4, Chủ tịch Fed Jerome Powell đă phản đối sự can thiệp chính trị và cho biết Fed sẽ đưa ra quyết định chỉ dựa trên những ǵ tốt nhất cho người Mỹ.
"Đó là điều duy nhất chúng tôi sẽ làm", ông Powell nói. "Chúng tôi sẽ không bao giờ bị ảnh hưởng bởi bất kỳ áp lực chính trị nào...Sự độc lập của chúng tôi là vấn đề pháp lư". Ông thêm rằng giới lănh đạo Fed “không thể bị băi nhiệm trừ khi có lư do chính đáng” và rằng “chúng tôi phục vụ trong nhiệm kỳ rất dài, dường như vô tận”.
Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản ông Trump cố gắng sa thải Chủ tịch Fed. "Tôi không nghĩ ông ấy đang làm tốt công việc của ḿnh", Tổng thống cho biết hôm 17/5, tuyên bố rằng ông Powell đă giảm lăi suất "quá muộn".
Ông Powell lần đầu tiên được Trump đề cử làm người đứng đầu Fed vào năm 2017 và được Tổng thống Joe Biden đề cử lại vào năm 2022. Nhiệm kỳ hiện tại của ông với tư cách là Chủ tịch Fed kéo dài đến tháng 5/2026.
Mặc dù các Tổng thống trước đây từng bày tỏ sự thất vọng về Fed v́ các quyết định về lăi suất xung đột với các mục tiêu chính sách của họ, nhưng lời lẽ của ông Trump đă làm dấy lên những lo ngại mới về sự can thiệp của chính trị vào chính sách tiền tệ, một diễn biến có thể khiến thị trường hoảng sợ và làm suy yếu uy tín của ngân hàng trung ương Mỹ.
"Fed cần sự tin tưởng của công chúng", Sarah Binder, một chuyên gia về Fed và là thành viên cấp cao tại Viện Brookings cho biết. "Nhưng nếu Tổng thống cố gắng loại ông Powell khỏi vị trí của ḿnh, điều đó chỉ làm tăng thêm sự bất ổn và thị trường sẽ không mấy vui vẻ".
Vậy giới hạn quyền lực của Tổng thống đối với Fed là ǵ?
Ông Trump có thể sa thải ông Powell không?
Về mặt pháp lư, câu trả lời rất phức tạp và chưa được kiểm chứng. Chưa từng có chủ tịch Fed nào bị Tổng thống cách chức.
Đạo luật Dự trữ Liên bang (Federal Reserve Act) cho phép sa thải các thành viên Hội đồng quản trị, bao gồm cả Chủ tịch, "v́ lư do chính đáng". Nhưng theo truyền thống, lư do chính đáng này được hiểu là hành vi sai trái hoặc mất năng lực, chứ không phải bất đồng về chính sách. Bà Binder cho biết "Ṭa án thường không coi bất đồng về việc thiết lập lăi suất là 'lư do chính đáng'".
Mặc dù ông Trump và các đồng minh đă nêu khả năng sa thải ông Powell kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông, nhưng họ vẫn chưa thực hiện, có thể là do t́nh h́nh pháp lư không chắc chắn và hậu quả chính trị từ hành động đó.
Bản thân ông Powell cũng đă nói rơ rằng ông sẽ không ra đi trong im lặng. Khi được hỏi vào tháng 11 năm ngoái rằng liệu ông có từ chức nếu ông Trump yêu cầu hay không, ông đă trả lời ngắn gọn "Không".
Tuy nhiên, chính quyền Trump dường như đang đặt nền tảng cho một cuộc đối đầu tiềm tàng. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent gần đây đă nói với Bloomberg rằng ông sẽ bắt đầu phỏng vấn những người có thể thay thế ông Powell vào mùa Thu năm nay.
Tổng thống Donald Trump và ứng viên Chủ tịch Fed Jerome Powell tại Vườn Hồng ở Nhà Trắng ngày 2/11/2017.
Nỗ lực băi nhiệm Chủ tịch Fed của ông Trump diễn ra khi Ṭa án Tối cao đang cân nhắc một vụ án liên quan đến quyền sa thải các quan chức cấp cao tại các cơ quan độc lập của Tổng thống. Mặc dù vụ án liên quan đến Ban Quan hệ Lao động Quốc gia và Ban Bảo vệ Hệ thống Công trạng, nhưng tác động của chúng lại rộng lớn hơn.
Nếu Ṭa án đứng về phía chính quyền Trump, đây sẽ là một tín hiệu về cách mà họ sẽ giải quyết mong muốn băi nhiệm Chủ tịch Fed của ông Trump, mặc dù Fed đă tuyên bố rằng họ không tin rằng kết quả đó có thể áp dụng với họ.
Năm 1935, Ṭa án Tối cao Mỹ đă đưa ra phán quyết hạn chế khả năng của Tổng thống trong việc băi nhiệm các nhà lănh đạo của các cơ quan độc lập mà không có lư do. Phán quyết này từ lâu đă bảo vệ các đời Chủ tịch Fed khỏi bị sa thải do sức ép chính trị, nhưng điều này có thể sớm bị Ṭa án Tối cao bảo thủ thử thách.
Tác động tới nền kinh tế Mỹ
Ông Trump đă đổ lỗi cho ông Powell v́ không hành động đủ mạnh mẽ để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, nói rằng Chủ tịch Fed đang "chơi tṛ chính trị" bằng cách giữ nguyên lăi suất.
Nhưng các ngân hàng trung ương – và nhiều nhà kinh tế – lập luận ngược lại: rằng Fed độc lập là điều cần thiết để quản lư lạm phát và quản lư nền kinh tế, và việc nhượng bộ trước các yêu cầu chính trị có thể gây tổn hại đến nền kinh tế và niềm tin toàn cầu vào các thể chế của Mỹ.
Ông Powell vẫn khẳng định rằng các quyết định của Fed "chỉ dựa trên những ǵ tốt nhất cho tất cả người Mỹ". Trong bài phát biểu của ḿnh hôm 15/4, ông cảnh báo rằng thuế quan toàn diện của ông Trump có thể đẩy nền kinh tế Mỹ vào một "kịch bản đầy thách thức", với lạm phát cao hơn và tăng trưởng chậm lại - những điều kiện làm phức tạp thêm nhiệm vụ kép của Fed là ổn định giá cả và tối đa hóa việc làm.
Thuế quan của ông Trump đă làm tăng giá nhiều mặt hàng nhập khẩu, siết chặt ngân sách hộ gia đ́nh và gieo rắc nỗi sợ hăi về sự suy thoái do chính sách gây ra khi lạm phát vẫn cao hơn mục tiêu 2% mà Fed đặt ra.
Trong khi đó, ông Trump yêu cầu cắt giảm lăi suất ngay lập tức, viện dẫn Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) đă cắt giảm lăi suất trong hôm thứ Năm.
