Sống ở Mỹ dễ hay khó tùy người, tùy hoàn cảnh, tùy tâm thế. Nhưng nền tảng khách quan Mỹ là dễ sống, tùy ḿnh ghép cái hoàn cảnh chủ quan của ḿnh vô đó nó khớp đến đâu.
Với một mảnh đất ph́ nhiêu, nhưng cái cây không biết hút dưỡng chất từ cái ph́ nhiêu ấy th́ cái cây ấy vẫn vật vă, vẫn không tương thích nổi, không lớn nổi và có thể chết. Với một người vừa nhập cư vào Mỹ, khó khăn sẽ là cực kỳ, và nó sẽ bao gồm:
Bằng cấp
Tất cả bằng cấp cũ đă học hầu như không tương thích với kết quả giáo dục Mỹ, hệ thống pháp luật Mỹ… Từ kinh tế, luật, y khoa, khoa học xă hội nhân văn… cho đến cái bằng lái xe. Ngoại trừ một số nghề như khoa học lư thuyết, kỹ thuật công nghệ và cả cái nghề… mỹ thuật của ḿnh, nó mang “ngôn ngữ” chung toàn cầu.
V́ vậy, coi như cả quá tŕnh đi học từ bé đến lớn của ḿnh – cái hành trang vào đời đă được trang bị suốt mấy chục năm phải… hầu như bỏ hết. Cứ h́nh dung, để sống 70 năm, phải học 20 năm, vậy mà đến nửa cuộc đời mọi vốn liếng coi như bị xóa trắng. Đó là một khó khăn khủng khiếp.
Quá khứ cũ sẽ được bỏ lại sau khi bạn bước qua cánh cửa này
Ngôn ngữ
Ngôn ngữ mẹ đẻ, bao trùm đời sống hằng ngày, mọi quan hệ giao tiếp hằng ngày, có thể ví nó như… cái miệng ḿnh, bỗng một ngày chẳng c̣n tương thích nữa. Nghiệt ngă gần như rơi vào hoàn cảnh của một người đột nhiên… “khiếm thính”!
Tài chính – tín dụng
Để sống được ở Mỹ, phải có điểm tín dụng ngân hàng, được gầy dựng trong cả một quá tŕnh tiêu dùng dài lâu. Anh càng xài nhiều, càng trao đổi hàng hóa nhiều, càng trả mọi thứ đúng hạn th́ điểm tín dụng sẽ càng cao.
Điểm tín dụng liên quan tới mọi thứ. Hầu như muốn mua thứ ǵ để trang bị “hạ tầng sống” lúc đến Mỹ đều phải dùng điểm tín dụng. Anh không có tín dụng sẽ không thể trực tiếp mua xe, mua nhà, mua đồ dùng trả góp.
Mà dùng đồ trả góp là điều gần như đương nhiên, áp dụng đối với toàn thể dân Mỹ. Vậy mới đến Mỹ, điểm tín dụng bằng 0, phải xoay trở thế nào? Mức thu nhập Việt Nam, vốn liếng tích góp mang giá trị Việt Nam, khi quy sang tiền tệ Mỹ, nó bay vèo qua cửa sổ.
Bằng lái xe, kỹ năng lái xe
Ngoại trừ một số thành phố có mật độ dân số tập trung cao, c̣n lại trên hầu hết lănh thổ bao la của nước Mỹ không có hệ thống giao thông công cộng dễ dàng, tiện lợi như ở châu Âu, Nhật Bản, Singapore…
Bạn không biết lái xe, chưa có bằng lái xe, coi như bạn… khiếm khuyết nốt đôi chân. Bởi mọi dịch vụ tối thiểu như mua một cục nước đá, một trái ớt, một gói thuốc, một lon bia… bạn đều phải rời khu nhà ḿnh ở, đi ra hệ thống cửa hàng gần nhất cách một đôi dặm.
Ở Mỹ người ta không cho buôn bán tại nhà, mở cửa nhà bày ra một cái sạp bán đủ thứ như ở Việt Nam hoặc nhiều nước khác. Chỗ ở là chỗ ở, chỗ làm là chỗ làm, đôi khi cách nhau hàng trăm cây số. Ở Mỹ, việc phải lái xe đi làm hằng ngày cách chỗ ở 100 km là điều rất phổ biến.
Quan hệ anh em, họ hàng, bè bạn
Bạn ở tỉnh về thành phố thường dễ thấy một điều: Sao người ở thành phố lạnh lùng, khó gần quá. Bởi v́ sao? V́ ai cũng có công việc, cũng phải vận hành liên tục như “cỗ máy”, đến một cái hẹn cũng phải thu xếp đủ thứ liên quan, không dễ.
Khi từ Việt Nam mới qua Mỹ, bạn rất dễ gặp phải cú sốc tương tự, nhưng ở cấp độ gay gắt hơn. Dù anh em, bè bạn của bạn rất tốt bụng, khi gặp nhau rất vui, nhưng để gặp được, cao hơn nữa là nhận sự giúp đỡ sẽ rất khó khăn.
Bởi nước Mỹ – cũng như chủ nghĩa tư bản, được xây dựng trên nguyên tắc, tất cả cùng phải nỗ lực, nỗ lực kinh khủng để rồi tất cả cùng giàu, hỗ tương nhau ở mặt thượng tầng, chứ không… giúp ba cái lặt vặt để rồi cùng… chết.
Hay nói tóm gọn, giúp nhau cái cần câu chứ không giúp con cá. Bạn hỏi vay em ruột của ḿnh 50 đô trên đất Mỹ, nếu bị từ chối, cũng đừng lấy đó làm lạ. Nhưng nếu bạn biết tự đứng trên đôi chân ḿnh, giữ được tự trọng cá nhân, bạn sẽ được kính trọng.
“Ma cũ” và “ma mới”
Bạn hăy h́nh dung, một ngày kia bạn dọn tới ở ngay trước mặt họ với mọi thứ khác biệt, từ vóc dáng bề ngoài, đến dân tộc tính, tập tục sống, để họ chấp nhận bạn, coi bạn như một phần trong cuộc sống họ, rồi làm bạn cùng họ, hơn nữa là làm sếp, làm thầy họ…
Hẳn nhiên không thể là một vấn đề đơn giản, trừ khi họ cực kỳ bao dung và có một hệ thống thiết chế mạnh mẽ về mặt này. Tuy nhiên, để được người “gốc” chấp nhận đă khó, mà để được một người… nhập cư giống ḿnh chấp nhận c̣n khó hơn.
Đă có nhận xét được đưa ra: Người Mỹ trắng phân biệt chủng tộc c̣n ít hơn mấy người… nhập cư. Bởi một tâm lư chung: Người Mỹ gốc họ đă làm chủ nhiều đời, đời sống họ đă ổn định, thoáng, nên tâm lư “hỷ xả” cũng gần hơn.
C̣n người nhập cư, giống một cô con dâu về nhà chồng thời phong kiến, chịu đủ thứ áp lực, thân phận, nên đến khi được lên hàng… mẹ chồng, thường sẽ muốn chứng tỏ uy quyền, bù lấp cho “thiệt tḥi” xưa cũ, nên hay… ra uy, thậm chí đè nén, bóc lột kẻ đến sau. Khi đi thi bằng lái xe, thấy một giám khảo Mỹ trắng xuất hiện, ngồi vô xe ḿnh, thường người ta thở ra được quá nửa áp lực.
Bởi giám khảo Mỹ trắng thoáng hơn, c̣n giám khảo “Mỹ màu” khoái chứng tỏ uy quyền và làm gắt hơn.
Hoặc đi làm cho một công ty Mỹ, bạn sẽ được đáp ứng ít nhất là mọi quyền lợi tối thiểu được pháp luật quy định. C̣n làm cho một ông chủ nhập cư, bạn hăy chuẩn bị một tinh thần… bị đ́ tới nơi tới chốn, bị bớt xén tiền công, bị tăng giờ làm vô cớ, bị cắt mọi quyền lợi cơ bản bằng đủ thứ mánh lới bi hài.
Tất nhiên, đây không phải là quy luật, vẫn có người này người khác, nhưng hăy nói thẳng với nhau, điều này là khá phổ biến.
Tuy nhiên, luật chống phân biệt đối xử là tài liệu đầu tiên một người nhập cư được nhận khi đặt chân vào Mỹ. Họ hướng dẫn bạn những điều cơ bản nhất để “yên tâm” sống, không phải “sợ” ai, v́ mọi điều đều đă được luật pháp quy định và áp dụng khá tốt trong thực tế. Khi bạn biết luật, bạn trang bị được tâm lư cứng cỏi, bạn có bản lănh riêng, bạn sống chan ḥa, bạn sẽ ít phải… co ro, thủ thế.
Thậm chí nhiều người luôn mang cảm giác ḿnh bị phân biệt, bị “đ́”, thấy ḿnh nhỏ bé, thân phận… Hầu hết nguyên nhân là do bạn tự sợ, bạn thiếu bản lănh, bạn không dám “cầm” lên thứ vũ khí pháp lư mà người ta đặt vào tay bạn.
VietBF@sưu tập
