Theo như mới đây cho thấy sự tách đôi ngày càng rõ trong giới tỷ phú công nghệ của Mỹ, sau khi việc Mark Zuckerberg chấm dứt hỗ trợ FWD.us trái ngược hoàn toàn với làn sóng tài trợ DEI của MacKenzie Scott. Thông điệp mới của CZI giờ đây giống một phòng thí nghiệm nghiên cứu hơn là một quỹ từ thiện truyền thống: ban lãnh đạo nói về GPU và năng lực tính toán, thay vì các buổi dạ tiệc gây quỹ.
Giới tỷ phú công nghệ Mỹ được cho là đang ngày càng chia rẽ về vai trò của từ thiện trong xã hội. Ảnh: Reuters.
Quyết định chấm dứt tài trợ cho tổ chức ủng hộ nhập cư FWD.us của tỷ phú Mark Zuckerberg đánh dấu bước ngoặt rõ rệt, rời xa hình ảnh hoạt động xã hội nổi bật từng định hình triết lý từ thiện của ông.
Trái ngược hoàn toàn, MacKenzie Scott - cựu phu nhân nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos - đang nổi lên như người hậu thuẫn mạnh mẽ nhất cho các sáng kiến công bằng xã hội và đa dạng, công bằng, hòa nhập (DEI).
Sự đối lập này phản ánh xu hướng phân rẽ sâu sắc trong giới từ thiện công nghệ: một bên dồn nguồn lực cho khoa học và hạ tầng trí tuệ nhân tạo (AI), bên kia rót hàng tỷ USD không điều kiện cho các tổ chức phục vụ những cộng đồng từng bị gạt ra ngoài lề quyền lực và của cải, theo Fortune.
Đặt cược vào khoa học và AI
Trong hơn một thập kỷ, FWD.us từng là biểu tượng tiêu biểu cho nỗ lực của Zuckerberg nhằm kết nối “sức mạnh Thung lũng Silicon” với chính sách tại Washington, thúc đẩy cải cách nhập cư và tư pháp hình sự từ lập trường trung dung.
Tuy nhiên, đến năm 2025, Sáng kiến Chan Zuckerberg (CZI) đã lặng lẽ ngừng cấp vốn cho FWD.us - đánh dấu năm đầu tiên tổ chức này không còn nhận hỗ trợ từ Zuckerberg, vợ ông Priscilla Chan hay quỹ từ thiện của họ.
Theo Business Insider, điều này chính thức khép lại mối quan hệ bắt đầu từ bài xã luận ra mắt năm 2013, gắn liền với hàng trăm triệu USD tài trợ.
Đến tháng 4/2025, việc chia tay CZI chia tay các hoạt động vận động xã hội được chính thức hóa.
Thời điểm này cho thấy đây không đơn thuần là một sự thoái lui chậm rãi, mà là bước đi chiến lược phù hợp với sự điều chỉnh lập trường chính trị ngày càng nghiêng sang phải của Zuckerberg trong kỷ nguyên Trump, khi Meta nới lỏng các quy định nội dung từng bị phe bảo thủ chỉ trích và ban lãnh đạo công ty chủ động xích lại gần chính quyền mới.
CZI của Mark Zuckerberg rút khỏi tài trợ cải cách nhập cư và các hoạt động vận động xã hội để tập trung đầu tư vào khoa học. Ảnh: Reuters.
Thông điệp mới của CZI giờ đây giống một phòng thí nghiệm nghiên cứu hơn là một quỹ từ thiện truyền thống: ban lãnh đạo nói về GPU và năng lực tính toán, thay vì các buổi dạ tiệc gây quỹ.
Tháng 11, Zuckerberg và Priscilla Chan tuyên bố CZI sẽ tập trung mạnh vào khoa học và AI, mở rộng mạng lưới các phòng thí nghiệm sinh học Biohub được tài trợ từ năm 2016, đồng thời thu hút các nhà khoa học bằng lời hứa về sức mạnh tính toán khổng lồ, thay cho việc mở rộng văn phòng.
Nếu trước đây, các khoản tài trợ của CZI trải rộng từ nhập cư, tư pháp hình sự đến chính sách giáo dục, thì chiến lược hiện nay tập trung xây dựng hạ tầng dài hạn, từ dữ liệu, công cụ và mô hình để giới khoa học có thể sử dụng trong nhiều thập kỷ.
CZI đặt cược rằng việc thúc đẩy khám phá y sinh dựa trên AI và các lĩnh vực liên quan sẽ tạo ra tác động mang tính hệ thống, lâu dài, đồng thời tránh được những biến động chính trị thường trực xoay quanh các chủ đề nhạy cảm như biên giới hay hoạt động cảnh sát.
Cam kết DEI của MacKenzie Scott
Đi theo hướng ngược lại, MacKenzie Scott đang mạnh mẽ ủng hộ chính những chương trình công bằng xã hội mà nhiều tập đoàn và trường đại học đang dè dặt rút lui dưới áp lực chính trị.
Riêng trong năm 2025, bà công bố các khoản quyên góp trị giá khoảng 7,1 tỷ USD, nâng tổng số tiền đã cho đi kể từ năm 2019 lên hơn 26 tỷ USD. Phần lớn nguồn lực này hướng tới các trường đại học lịch sử dành cho người Mỹ gốc Phi (HBCU), các trường cao đẳng bộ lạc, tổ chức cấp học bổng cho người bản địa và các đơn vị hỗ trợ sinh viên thu nhập thấp, ít được đại diện.
Những khoản tài trợ gần đây của Scott bao gồm 70 triệu USD cho Quỹ United Negro College Fund nhằm xây dựng quỹ hiến tặng chung cho 37 HBCU; hàng chục triệu USD cho Native Forward - tổ chức cấp học bổng lớn nhất cho sinh viên bản địa; cùng mức kỷ lục 42 triệu USD dành cho 10,000 Degrees, một tổ chức phi lợi nhuận tại vùng Vịnh San Francisco hỗ trợ sinh viên thế hệ đầu và chủ yếu là người da màu.
Mô hình của Scott dựa trên niềm tin: các khoản tài trợ lớn, không ràng buộc, hạn chế can thiệp vào quản trị và sẵn sàng cấp vốn lặp lại cho những tổ chức tập trung vào công bằng xã hội nếu chứng minh được hiệu quả trong việc thu hẹp khoảng cách cơ hội.
MacKenzie Scott - vợ cũ của nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos đang đầu tư mạnh mẽ cho các sáng kiến công bằng xã hội. Ảnh: Reuters.
Hai mô hình cho khối tài sản công nghệ
Zuckerberg và Scott hiện đại diện cho hai cực đối lập của hoạt động từ thiện: hạ tầng công nghệ - khoa học mang tính kỹ trị, và tái phân bổ nguồn lực vì công bằng xã hội.
CZI đang xây dựng một nền tảng khoa học và AI đòi hỏi vốn lớn, đặt niềm tin rằng các đột phá trong sinh học và tính toán cuối cùng sẽ mang lại lợi ích cho toàn xã hội, dù con đường tác động có thể gián tiếp và khó đo đếm.
Ngược lại, Scott trở thành một trong những đối trọng rõ nét nhất trước làn sóng phản ứng tiêu cực với DEI, sử dụng những tấm séc “khủng” để củng cố và trao quyền cho các tổ chức do và vì cộng đồng người da màu, sinh viên thu nhập thấp và các nhóm yếu thế khác.
Nếu việc CZI rút khỏi cải cách nhập cư cho thấy hoạt động vận động chính sách mang tính nhạy cảm đang trở thành rủi ro với ít nhất một ông lớn Thung lũng Silicon, thì sự tăng tốc của Scott lại khẳng định: vẫn còn không gian và nhu cầu cho một nền từ thiện dám đứng về một phía trong cuộc tranh luận về quyền tiếp cận quyền lực, nguồn vốn và giáo dục.
