Theo như Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây đã ra lệnh "phong tỏa toàn diện và toàn bộ" tất cả các tàu chở dầu bị trừng phạt đang ra vào Venezuela, một động thái nhằm siết chặt nguồn thu nhập chủ chốt của chính phủ Nicolas Maduro. Tuy nhiên, hành động này ngay lập tức làm dấy lên những tranh luận về luật pháp quốc tế rằng liệu có được coi là một hành động chiến tranh hay không.
Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức
Quyết định áp đặt lệnh phong tỏa một phần đối với Venezuela của Tổng thống mỹ Donald Trump đánh dấu một bước leo thang mạnh mẽ trong nỗ lực gây áp lực lên Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro.
Tuy nhiên, động thái này cũng có nguy cơ làm xói mòn một mục tiêu chính sách hàng đầu của Mỹ: ngăn chặn một cuộc bao vây hải quân tiềm tàng của Trung Quốc đối với Đài Loan, theo Reuters.
Hôm thứ 16/12, Tổng thống Mỹ đã ra lệnh "phong tỏa toàn diện và toàn bộ" tất cả các tàu chở dầu bị trừng phạt đang ra vào Venezuela, một động thái nhằm siết chặt nguồn thu nhập chủ chốt của chính phủ Maduro.
Tuy nhiên, hành động này ngay lập tức làm dấy lên những tranh luận về luật pháp quốc tế rằng liệu có được coi là một hành động chiến tranh hay không.
Tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, các nhà hoạch định quân sự từ lâu đã bày tỏ lo ngại chuyện Trung Quốc có thể sử dụng hải quân phong tỏa nhằm ép buộc Đài Loan phải chấp nhận sự cai trị của Bắc Kinh.
Mặc dù Trung Quốc coi Đài Loan là lãnh thổ của mình và sẽ hầu như không viện dẫn luật pháp quốc tế nhằm biện minh cho các hành động quân sự, các chuyên gia nhận định rằng Bắc Kinh có thể lợi dụng việc Mỹ phong tỏa Venezuela để làm suy yếu nỗ lực của Washington trong việc vận động sự phản đối ngoại giao quốc tế đối với một động thái tương tự ở eo biển Đài Loan.
"Nếu Mỹ sử dụng lệnh phong tỏa để thay đổi kết quả chính trị tại Venezuela, Trung Quốc có thể biện minh cho các biện pháp cưỡng chế đối với Đài Loan với cái gọi là lý do an ninh," Craig Singleton, chuyên gia về Trung Quốc tại Quỹ Bảo vệ các nền Dân chủ (Washington), nhận định.
"Bối cảnh pháp lý có thể khác nhau, nhưng cơ hội để tuyên truyền là có thật. Tiền lệ trong quan hệ quốc tế không chỉ được thiết lập bởi luật pháp, mà còn bởi cách dẫn dắt câu chuyện," ông nói thêm.
"Khi Washington làm mờ đi các khái niệm, họ sẽ tự làm suy yếu khả năng lên án hành vi cưỡng chế ở những nơi khác," ông Singleton nhấn mạnh.
Lệnh phong tỏa là bước đi mới nhất trong quá trình tăng cường quân sự của Mỹ gần đây, trong đó có hơn hai chục cuộc tấn công vào các phương tiện nghi chở ma túy nhằm gây áp lực lên ông Maduro và các quan chức cấp cao Venezuela bị chính quyền Trump cáo buộc có liên quan đến các mạng lưới buôn lậu ma túy.
Ông Maduro cáo buộc hành động của Mỹ nhằm lật đổ ông và giành quyền kiểm soát tài nguyên dầu mỏ của quốc gia thuộc OPEC - vốn là khu vực sở hữu trữ lượng dầu thô lớn nhất thế giới.
"Tổng thống Trump sẵn sàng sử dụng mọi sức mạnh của Mỹ để ngăn chặn ma túy tràn vào đất nước và đưa những kẻ chịu trách nhiệm ra trước công lý," một quan chức Nhà Trắng trả lời mà không đề cập trực tiếp đến vấn đề Đài Loan.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh Bắc Kinh đang tăng cường áp lực quân sự và ngoại giao lên Đài Loan.
Trung Quốc, khách hàng mua dầu thô lớn nhất của Venezuela, đã đứng về phía quốc gia Nam Mỹ này khi tuyên bố hôm 18/12 rằng họ "phản đối mọi hành vi đơn phương, bắt nạt và ủng hộ các nước bảo vệ chủ quyền và nhân phẩm quốc gia".
Quân đội Mỹ đột kích một tàu chở dầu ngoài khơi bờ biển Venezuela
Trung Quốc diễn tập phong tỏa
Bắc Kinh đã nhiều lần phát đi tín hiệu rằng một cuộc phong tỏa hải quân thực tế có thể là yếu tố trọng tâm trong chiến dịch giành quyền kiểm soát Đài Loan. Quân đội Trung Quốc đã thực hiện các cuộc diễn tập mô phỏng phong tỏa quanh hòn đảo với tần suất ngày càng tăng trong những năm gần đây.
Với cộng đồng quốc tế, các quan chức Trung Quốc có khả năng sẽ mô tả một động thái tương tự quanh Đài Loan là một biện pháp kiểm soát nội bộ hoặc thực thi pháp luật. Bắc Kinh bác bỏ mọi sự so sánh giữa Đài Loan và các quốc gia khác, kể cả Ukraine.
Tuy nhiên, các quan chức Đài Loan khẳng định việc Trung Quốc phong tỏa hòn đảo sẽ bị coi là hành động chiến tranh và gây ra những hậu quả sâu rộng đối với thương mại quốc tế.
Washington từ lâu vốn phản đối những thay đổi đơn phương đối với hiện trạng của Đài Loan và cũng sẽ lập luận rằng việc hải quân Trung Quốc bao vây hòn đảo tương đương với một lệnh phong tỏa.
Chiến lược an ninh quốc gia của chính quyền Trump công bố hồi đầu tháng 12 đã gọi việc ngăn chặn xung đột tại Đài Loan là ưu tiên hàng đầu do vị trí chiến lược và tầm quan trọng kinh tế của nơi này.
Isaac Kardon, chuyên gia cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, cho rằng Bắc Kinh muốn ngăn Mỹ xây dựng một liên minh toàn cầu chống lại các hành động của Trung Quốc đối với Đài Loan. Sự lo ngại của quốc tế về việc Mỹ phong tỏa Venezuela sẽ là công cụ hữu ích cho nỗ lực của Trung Quốc.
"Cuối cùng, Mỹ đang gây thiệt hại lớn cho các tiêu chuẩn của luật chơi," ông Kardon nói. "Đó là một đòn giáng mạnh vào uy tín của luật pháp quốc tế trong việc kiềm chế các chủ thể khác."
Ông Kardon cũng cảnh báo rằng hành động của Mỹ đối với các tàu dầu Venezuela có thể mở đường cho Trung Quốc thực hiện các hành động tương tự, chẳng hạn như chặn các tàu chở khí đốt tự nhiên thiết yếu đang hướng về Đài Loan.
"Mọi thứ liên quan chuyện này đều khiến vấn đề trở nên rối rắm hơn," ông nói.
Ngoài ra, việc triển khai khí tài hải quân kéo dài tới vùng biển Caribe cũng có thể làm suy yếu khả năng sẵn sàng chiến đấu của Mỹ và khả năng ứng phó với khủng hoảng tại eo biển Đài Loan.
'Chính trị thực dụng'
Tập trận hồi tháng Bảy ở Đài Loan
Phong tỏa trong thời chiến được phép theo luật pháp quốc tế nhưng chỉ dưới những điều kiện khắt khe. Milena Sterio, chuyên gia luật hàng hải tại Đại học Bang Cleveland, nhận định một lệnh phong tỏa toàn diện của Mỹ đối với Venezuela có khả năng là bất hợp pháp nếu không có bằng chứng chứng minh Mỹ đang xung đột vũ trang với quốc gia này.
"Lệnh phong tỏa của Mỹ sẽ làm suy yếu khả năng chúng ta đối với việc chỉ trích một lệnh phong tỏa của Trung Quốc đối với Đài Loan," bà nói. "Cùng một quy tắc luật pháp quốc tế áp dụng cho tất cả các quốc gia, và sẽ là mâu thuẫn nếu Mỹ chỉ trích các nước khác về chính những gì chính chúng ta đang làm."
Tuy nhiên, Michael Hunzeker, chuyên gia về răn đe quân sự Đài Loan tại Đại học George Mason, lại tỏ ra hoài nghi về việc hành động của ông Trump sẽ gây hại cho những nỗ lực thực sự quan trọng: đó là xây dựng sự ủng hộ từ các đồng minh của Mỹ để chống lại lệnh phong tỏa trong một cuộc khủng hoảng Đài Loan.
Ông Hunzeker nhận định rằng bất kỳ sự dẫn chiếu nào của các đồng minh về vấn đề Venezuela trong bối cảnh đó có lẽ chỉ là "lời lẽ biện minh" cho một quyết định mang tính chính trị thực dụng để đứng ngoài cuộc.
"Tôi không nghĩ sự phong tỏa này sẽ làm thay đổi đáng kể cách họ đánh giá các lợi ích đó," ông nói.
