Cuộc chiến tàu chở dầu: Phương Tây lên kế hoạch nhằm bóp nghẹt nguồn thu của Nga

[Romano]

Nhóm G7 và EU đang xây dựng gói trừng phạt mới, quyết tâm cắt đứt mọi dịch vụ bảo hiểm và hàng hải đối với đội tàu Nga. Đây được xem là nỗ lực nhằm "bóp nghẹt" doanh thu dầu mỏ trên biển.Theo trang tin RBC-Ukraine mới đây, trong một nỗ lực mới nhằm gia tăng áp lực kinh tế lên Nga, các quốc gia phương Tây đang xây dựng một chiến lược trừng phạt mang tính bước ngoặt. Thay vì chỉ kiểm soát giá cả, mục tiêu lần này là ngăn chặn khả năng tiếp cận các dịch vụ hàng hải thiết yếu của đội tàu chở dầu Nga.

Từ áp trần giá đến hạn chế dịch vụ hàng hải

Nhóm G7 cùng Liên minh châu Âu (EU) đã bắt đầu thảo luận về một biện pháp trừng phạt mới đầy tham vọng. Theo hãng tin Reuters, kế hoạch này sẽ được đưa vào gói trừng phạt thứ 20, dự kiến thông qua vào đầu năm 2026.

Hiện tại, khoảng 38% lượng dầu thô xuất khẩu của Nga được vận chuyển bằng các tàu hoạt động trong khuôn khổ pháp lý phương Tây (thường gọi là "hạm đội tàu trắng"). Các tàu này đang tuân thủ mức giá trần dưới 50 USD/thùng để được phép vào các cảng châu Âu, mua bảo hiểm và sửa chữa.

Tuy nhiên, đề xuất mới sẽ xóa bỏ hoàn toàn cơ chế "ngoại lệ" này. Các tàu chở dầu của Nga sẽ bị cấm tiếp cận mọi dịch vụ hàng hải tại các nước G7 và EU. Vladyslav Vlasiuk, Ủy viên Chính sách Trừng phạt của Tổng thống Ukraine, cho rằng: "Không có lý do gì để coi một phần dầu của Nga là hợp pháp vì giá rẻ hơn mức giá trần, trong khi phần khác lại là bất hợp pháp".

Ngành hàng hải thế giới hiện phụ thuộc chặt chẽ vào hệ thống dịch vụ của phương Tây. Khoảng 90% thị trường bảo hiểm châu Âu do tập đoàn Lloyd's (Anh) và các công ty Hà Lan kiểm soát.

Chuyên gia Oleksandr Sirenko từ công ty tư vấn NaftoRynok giải thích rằng một tàu chở dầu không thể hoạt động nếu thiếu bảo hiểm: "Khi vào một cảng, điều đầu tiên họ hỏi là bảo hiểm ở đâu. Nếu xảy ra tràn dầu, ai sẽ chịu trách nhiệm?". Việc mất quyền tiếp cận bảo hiểm và dịch vụ sửa chữa chính quy sẽ ảnh hưởng nặng nề với khả năng vận hành của các tàu chở dầu Nga.

Thách thức lớn nhất đối với phương Tây chính là "hạm đội tàu bí mật". Theo S&P Global, tính đến đầu tháng 9, thế giới có 978 tàu thuộc loại này, trong đó Nga sử dụng khoảng 561 tàu (chiếm hơn một nửa tổng trọng tải).

Dữ liệu từ Viện KSE cho thấy trong tháng 11, có tới 75% lượng dầu thô và 25% sản phẩm dầu mỏ xuất khẩu bằng đường biển của Nga được vận chuyển bởi đội tàu trên. Các tàu này không cần bảo hiểm uy tín mà dựa vào các thực thể ít tên tuổi tại Thụy Sĩ hoặc các khu vực ngoại biên. Thậm chí, các hoạt động chuyển dầu từ tàu sang tàu đang diễn ra ngay ngoài khơi Hy Lạp và Cộng hoà Síp để tránh lệnh trừng phạt.

Theo TASS, các bộ trưởng ngoại giao EU hôm 15/12 đã đưa vào "danh sách đen" 40 tàu chở dầu bị cáo buộc vận chuyển dầu của Nga, Đại diện cấp cao về đối ngoại EU Kaja Kallas cho biết tại cuộc họp báo kết thúc cuộc họp cấp bộ trưởng, lưu ý thêm rằng EU hiện có ý định trừng phạt các tàu chở dầu mà không cần chờ phê duyệt các gói trừng phạt lớn.

Sự chia rẽ trong lòng châu Âu

Tuy nhiên, kế hoạch bóp nghẹt dầu Nga đang vấp phải những luồng ý kiến trái chiều ngay tại "lục địa già". Nhóm ủng hộ gồm các nước Bắc Âu và Baltic (Đan Mạch, Na Uy, Phần Lan, Estonia...) cùng Anh, Đức, Pháp. Pháp dự kiến sẽ giữ chức Chủ tịch luân phiên G7 vào năm 2026 và đã có những động thái cứng rắn như chặn tàu nghi vấn.

Nhóm hoài nghi: Hy Lạp, Malta và Cộng hoà Síp. Đây là những quốc gia có ngành hàng hải chiếm tỷ trọng lớn trong GDP. Các chủ tàu Hy Lạp hiện là những bên cho thuê tàu và cung cấp "cờ hiệu" lớn nhất, giúp giảm thiểu chi phí vận chuyển cho các đối tác của Nga.

Về tác động kinh tế, dù khối lượng xuất khẩu dầu của Nga vẫn duy trì ổn định ở mức 7-8 triệu thùng/ngày, nhưng doanh thu đã giảm 27% kể từ năm 2022, dự kiến còn khoảng 160 tỷ USD vào năm 2025. Các lệnh trừng phạt mới được phương Tây kỳ vọng sẽ làm tăng chi phí hậu cần và buộc Nga phải tăng mức chiết khấu giá dầu để thu hút người mua.

Về phía thị trường toàn cầu, Yuliia Pavytska (Viện KSE) nhận định giá dầu sẽ không tăng đột biến do nguồn cung dư thừa dự kiến đạt 4 triệu thùng/ngày vào năm tới, với việc Saudi Arabia sẵn sàng lấp đầy khoảng trống.

Các chuyên gia được RBC-Ukraine phỏng vấn đều nhất trí rằng rủi ro chính sau khi áp dụng các lệnh trừng phạt mới sẽ là sự mở rộng của hạm đội tàu bí mật, khi Nga có thể chuyển hoàn toàn sang sử dụng các tàu hoạt động ngoài khuôn khổ pháp lý phương Tây. "Ngay cả lệnh cấm hoàn toàn đối với các dịch vụ hàng hải cũng không phải là giải pháp vạn năng. Nó không giải quyết được vấn đề đội tàu bí mật - ngược lại, nó có thể kích thích sự mở rộng hơn nữa của đội tàu này", chuyên gia Pavytska kết luận.