Hai quan chức hàng đầu trong nhóm đàm phán của Mỹ lại có quan điểm khác biệt về Ukraine, khiến họ nhiều lần có những hành động "lệch pha".
Vào một buổi chiều tháng 11, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tới khu điền trang ở Winston-Salem, Bắc Carolina dự một đám cưới quan trọng, nơi hai con gái của ông làm phù dâu.
Trong 48 giờ trước đó, ông Rubio đă đau đầu v́ một cuộc khủng hoảng ngoại giao từ sự cố ṛ rỉ kế hoạch ḥa b́nh 28 điểm để chấm dứt chiến sự Ukraine cho truyền thông. Kế hoạch này là một phần trong nỗ lực do Ngoại trưởng Mỹ và đặc phái viên Steve Witkoff dẫn dắt theo chỉ đạo của Tổng thống Donald Trump để t́m giải pháp cho cuộc chiến đă kéo dài gần 4 năm.
Kế hoạch bị ṛ rỉ đă vấp phải phản ứng dữ dội của Ukraine cùng châu Âu, do nó có nhiều đề xuất có lợi cho Nga, như yêu cầu Ukraine nhượng bộ lănh thổ, chấp nhận giới hạn quy mô quân đội và từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO. Đây được cho là những đề xuất do Witkoff đưa ra.
Tại lễ cưới, Ngoại trưởng Rubio c̣n phải đối mặt với một rắc rối khác. Ông có kế hoạch dự cuộc đàm phán ḥa b́nh với các quan chức Ukraine tại Geneva, Thụy Sĩ vào ngày 23/11, nhưng đặc phái viên Witkoff đă khởi hành sớm hơn đến châu Âu.
Cuộc gặp tại Geneva là một phần trong nỗ lực của Mỹ nhằm thu hẹp khác biệt với Ukraine và châu Âu. Theo kế hoạch, phái đoàn Mỹ sẽ có cả ông Rubio và ông Witkoff tham gia, nhưng đặc phái viên này không chia sẻ kế hoạch di chuyển với ông Rubio hay bất cứ quan chức Bộ Ngoại giao nào.
Ba nguồn thạo tin nói rằng ông Witkoff muốn đi trước ông Rubio một bước, để thương lượng với Ukraine theo cách mà đặc phái viên này cảm thấy là phù hợp. Đây là một trong nhiều sự cố cho thấy quan điểm khác biệt về cách thức chấm dứt chiến sự giữa ông Rubio và ông Witkoff, hai quan chức hàng đầu tham gia nỗ lực trung gian đàm phán.
Theo các quan chức Mỹ giấu tên, ông Witkoff muốn gây áp lực lên Ukraine để nhanh chóng đạt thỏa thuận theo yêu cầu từ Tổng thống Trump, trong khi ông Rubio nghiêng về dùng biện pháp kinh tế, quân sự tạo sức ép nhằm khiến Nga phải nhượng bộ, đảm bảo an ninh cho Kiev.
Khác biệt này khiến ông Rubio và ông Witkoff khó phối hợp, trong đó đặc phái viên về Trung Đông dường như nhiều lần t́m cách hành động một ḿnh.
Đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff (trái), Ngoại trưởng Marco Rubio (giữa) và Jared Kushner, con rể Tổng thống Donald Trump, tại cuộc gặp với các quan chức Ukraine ở Hallandale Beach, bang Florida ngày 30/11. Ảnh: AP
Sau khi dự đám cưới, Ngoại trưởng Rubio vẫn bay đến Geneva kịp lúc, đảm bảo ông Witkoff không thể gặp riêng phái đoàn Ukraine, các nguồn tin thuật lại.
"Họ dường như lạc nhịp với nhau", Alexander Vershbow, cựu đại sứ Mỹ tại NATO trả lời NBC News. "Nếu không chung cách hiểu vấn đề và về đối thủ trong một cuộc đàm phán, họ khó có thể mang lại kết quả tốt".
Cuối tháng 11, vài ngày sau khi phái đoàn Mỹ và Ukraine gặp tại Geneva, ông Witkoff đă sắp xếp một cuộc gặp với quan chức Kiev ở bang Florida. Ngoại trưởng Rubio cũng chỉ biết về sự kiện này khi phía Ukraine liên lạc với các trợ lư của ông để hỏi thêm thông tin, theo một quan chức Mỹ và một nguồn thạo tin.
"Rơ ràng Ngoại trưởng Rubio đă bị gạt ra ŕa, trong khi ông ấy đáng lẽ phải là người dẫn dắt nỗ lực ḥa đàm", một quan chức Mỹ nói.
"Witkoff biết ông và Ngoại trưởng Rubio có quan điểm rất khác nhau về Nga. Là người có tính ganh đua và thân cận với Tổng thống Trump, Witkoff cho rằng ông có thể làm theo ư ḿnh", John Herbst, cựu đại sứ Mỹ tại Ukraine, nói.
Witkoff là doanh nhân bất động sản, từ lâu được biết đến là một trong những người bạn thân thiết và trung thành nhất của Tổng thống Trump. Ông chủ Nhà Trắng ban đầu bổ nhiệm Witkoff làm đặc phái viên về Trung Đông, với nhiệm vụ chấm dứt chiến sự Gaza, sau đó bao gồm cả chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine.
Ông Witkoff đă phối hợp với Jared Kushner, con rể Tổng thống Trump, xây dựng kế hoạch ḥa b́nh 20 điểm và thuyết phục Israel, Hamas kư thỏa thuận ngừng bắn kết thúc cuộc xung đột kéo dài gần hai năm ở Gaza. Trong nỗ lực ḥa đàm Ukraine, ông tiếp tục song hành với Kushner.
"Steve là một nhà thương lượng tuyệt vời", ông Trump nói ngày 16/11. Nhưng với phe chỉ trích trong quốc hội Mỹ và châu Âu, Witkoff là "món quà cho Nga", bởi ông "quá dễ dàng chấp nhận các tuyên bố của Moskva mà không kiểm chứng".
Ngoài nỗ lực ḥa đàm Ukraine, các nguồn tin cho biết ông Witkoff c̣n căng thẳng với ông Rubio và giới chức Bộ Ngoại giao về vấn đề bảo mật. Đặc phái viên Trung Đông thường sử dụng máy bay riêng, trong khi chính quyền liên bang có sẵn đội bay phục vụ nhà ngoại giao công tác nước ngoài.
Việc thiếu các kênh liên lạc bảo mật trên máy bay của ông Witkoff khiến Bộ Ngoại giao Mỹ lo ngại, dẫn tới một cuộc rà soát ở cấp cao vào tháng 5. Cơ quan này sau đó trang bị một hệ thống liên lạc di động bảo mật cho máy bay của ông Witkoff, nhưng họ vẫn lo ngại đặc phái viên không sử dụng nó.
Anna Kelly, phát ngôn viên Nhà Trắng, khẳng định ông Witkoff "tuân thủ mọi hướng dẫn do Cơ quan An ninh Ngoại giao và bộ phận Công nghệ Thông tin của Nhà Trắng đưa ra". "Ông ấy đă có các kênh liên lạc bảo mật trên máy bay ngay từ đầu", bà nói.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tommy Pigott th́ cho rằng giữa Rubio và Witkoff "không hề có rạn nứt nào" và hai người "hoàn toàn nhất trí với các mục tiêu của Tổng thống Trump".
Tuy nhiên, những diễn biến trên thực tế cho thấy hai quan chức vẫn chọn hướng đi khác nhau. Kế hoạch ḥa b́nh ban đầu chủ yếu do ông Witkoff soạn thảo đă được điều chỉnh đáng kể sau khi ông Rubio tham gia nỗ lực ḥa đàm và các cuộc trao đổi với phía Ukraine. Những điều khoản đáng lo ngại nhất với Ukraine cũng như châu Âu được loại bỏ hoặc điều chỉnh.
Cuối tuần trước, phái đoàn Mỹ tiếp tục gặp riêng lần lượt với các quan chức Ukraine và Nga ở thành phố Miami, bang Florida.
"Các đại diện Mỹ tham gia cuộc gặp gồm đặc phái viên Steve Witkoff, Jared Kushner và quan chức Nhà Trắng Josh Gruenbaum", ông Witkoff viết trên X ngày 21/12, không nhắc ǵ đến Ngoại trưởng Rubio.
VietBF@sưu tập
