Thói quen ngồi lâu, ít vận động khi làm việc hoặc giải trí tưởng chừng vô hại nhưng lại âm thầm làm tăng nguy cơ mắc ung thư và nhiều bệnh lư nguy hiểm khác.
Mỗi nghề nghiệp đều tiềm ẩn những rủi ro hoặc ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe con người. Có những công việc nguy hiểm trực tiếp đe dọa tính mạng, như cảnh sát truy bắt tội phạm, lính cứu hỏa ứng phó thiên tai, binh lính chiến đấu hay thợ mỏ.
Tuy nhiên, cũng có những nghề tưởng chừng an toàn nhưng lại tiếp xúc lâu dài với các chất gây ung thư, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh hiểm nghèo trong tương lai.
1. Công nhân xây dựng và thợ hàn: Hít thở rủi ro hàng ngày
Theo Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), những người làm trong ngành xây dựng thường xuyên tiếp xúc với amiăng – một chất gây ung thư đă bị cấm ở nhiều quốc gia, cùng với bụi silic và khói hàn. Những yếu tố này có liên quan mật thiết đến các bệnh ung thư phổi, ung thư trung biểu mô màng phổi và ung thư bàng quang.
2. Thợ làm tóc: Đẹp cho khách, hại cho sức khỏe
Các sản phẩm làm tóc như thuốc nhuộm, thuốc ép hay uốn tóc chứa nhiều hóa chất độc hại. Mặc dù tiệm tóc có không gian thông thoáng, thợ làm tóc vẫn phải tiếp xúc trực tiếp với những hóa chất này trong thời gian dài, đặc biệt là formaldehyde – một chất đă được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm chất gây ung thư. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng thợ làm tóc có nguy cơ mắc các bệnh ung thư máu và ung thư bàng quang cao hơn người b́nh thường.
Các sản phẩm làm tóc như thuốc nhuộm, thuốc ép hay uốn tóc chứa nhiều hóa chất độc hại.
3. Nhân viên y tế phơi nhiễm bức xạ: Hy sinh thầm lặng trong công việc cứu người
Đối với những nhân viên chẩn đoán h́nh ảnh như bác sĩ X-quang và kỹ thuật viên y học hạt nhân, nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp, đa u tủy xương và lymphoma sẽ tăng cao nếu không tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn phóng xạ. Dù thiết bị hiện đại đă giúp giảm thiểu rủi ro, nhưng tại nhiều bệnh viện nhỏ hoặc pḥng khám tư, việc bảo hộ chưa được đảm bảo đầy đủ.
4. Phi công và tiếp viên hàng không: Áp lực và rủi ro ở độ cao
Phi công và tiếp viên hàng không có tỷ lệ mắc ung thư da (melanoma) cao hơn mức b́nh thường. Nguyên nhân chính là do họ thường xuyên bay ở độ cao lớn, nơi tiếp xúc với bức xạ vũ trụ mạnh hơn nhiều lần so với mặt đất. Bên cạnh đó, việc thay đổi múi giờ liên tục khiến nhịp sinh học bị rối loạn, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch, từ đó làm tăng nguy cơ ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.
5. Công nhân hóa chất và dầu khí: Làm việc trong “kho thuốc nổ”
Tại các nhà máy hóa chất và lọc dầu, công nhân thường xuyên tiếp xúc với nhiều loại hóa chất độc hại như benzen, toluen, formaldehyde… Đây đều là những chất gây ung thư đă được phân loại rơ ràng.
Người lao động trong môi trường này có nguy cơ cao mắc các bệnh ung thư máu, gan, phổi và bàng quang. Ở Việt Nam, nhiều khu công nghiệp lớn như B́nh Dương, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu đă ghi nhận không ít trường hợp bệnh liên quan đến môi trường làm việc này.
6. Nông dân và người phun thuốc trừ sâu: Gieo trồng nhưng gặt bệnh
Trớ trêu thay, những người trực tiếp làm ra thực phẩm lại là nhóm dễ chịu ảnh hưởng bởi các hóa chất độc hại trong phân bón và thuốc trừ sâu.
Các chất như glyphosate, atrazine hay paraquat dù bị cấm hoặc hạn chế tại nhiều quốc gia phát triển do nguy cơ gây ung thư tuyến tụy, bạch cầu và u năo, nhưng ở nhiều vùng nông thôn Việt Nam, việc sử dụng hóa chất vẫn chưa được kiểm soát chặt chẽ.
7. Làm việc ca đêm: Cái giá của đồng hồ sinh học bị đảo lộn
Làm việc theo ca đêm không chỉ gây mệt mỏi mà c̣n làm tăng nguy cơ mắc ung thư. Các nghiên cứu chỉ ra rằng sự rối loạn nhịp sinh học làm giảm sản xuất melatonin – một chất chống oxy hóa tự nhiên – từ đó tăng nguy cơ ung thư vú, tuyến tiền liệt và đại trực tràng. Nhóm nghề như y tá, công nhân sản xuất, bảo vệ là những đối tượng điển h́nh dễ bị ảnh hưởng.
8. Lính cứu hỏa: Anh hùng trong lửa đỏ, chiến binh chống ung thư
Ngoài những hiểm nguy trực tiếp khi chữa cháy, lính cứu hỏa c̣n phải đối mặt với các loại bụi độc hại sinh ra từ quá tŕnh đốt cháy như acrolein, carbon monoxide và formaldehyde – tất cả đều là chất gây ung thư.
Những chất này không chỉ lan tỏa trong không khí mà c̣n bám trên quần áo, phương tiện làm việc của họ. Hít phải trong thời gian dài gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Nghiên cứu cho thấy lính cứu hỏa có nguy cơ mắc các loại ung thư đường hô hấp, tiêu hóa, miệng và đường tiết niệu cao hơn, cùng với tỷ lệ tử vong do ung thư tăng tới 14%.
9. Tài xế và công nhân giao thông: Khí thải – kẻ giết người thầm lặng
Khí thải diesel phổ biến ở các đô thị lớn chứa nhiều hạt bụi mịn (PM2.5), benzen và hydrocacbon thơm đa ṿng – những tác nhân gây ung thư được IARC công nhận. Bên cạnh đó, thói quen ngồi lâu và chế độ ăn uống không điều độ cũng làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng ở nhóm nghề này.
10. Nhân viên văn pḥng: Nguy cơ âm thầm nhưng hiện hữu
Mặc dù không tiếp xúc trực tiếp với hóa chất độc hại, nhân viên văn pḥng vẫn đứng trước nguy cơ mắc ung thư do lối sống ít vận động, căng thẳng kéo dài và chế độ ăn uống thiếu khoa học.
Các nghiên cứu cho thấy người ngồi liên tục hơn 8 tiếng mỗi ngày có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng, ung thư vú và ung thư nội mạc tử cung cao hơn đáng kể so với người thường xuyên vận động.
VietBF@sưu tập
