Ngày 28 tháng 3 năm 1979, một sự kiện chấn động đã xảy ra tại nhà máy điện hạt nhân Three Mile Island (TMI), nằm gần Harrisburg, bang Pennsylvania, Hoa Kỳ.
Đây là vụ tai nạn hạt nhân nghiêm trọng nhất trong lịch sử Mỹ vào thời điểm đó, làm rung chuyển niềm tin của công chúng vào năng lượng hạt nhân và để lại những bài học sâu sắc về an toàn công nghệ, quản lý rủi ro, và trách nhiệm xã hội.
Hơn bốn thập kỷ sau, sự cố này vẫn là một cột mốc đáng chú ý trong lịch sử khoa học và kỹ thuật, đồng thời là lời nhắc nhở về sự mong manh của các hệ thống phức tạp khi đối mặt với sai sót của con người và máy móc.
Nhà máy Three Mile Island, được vận hành bởi Công ty Điện lực Metropolitan Edison, là một trong những cơ sở hạt nhân tiên tiến nhất vào thời điểm đó. Nhà máy có hai lò phản ứng, trong đó lò phản ứng số 2 (TMI-2) – nơi xảy ra sự cố – mới chỉ hoạt động được khoảng ba tháng.
Vào khoảng 4 giờ sáng ngày 28 tháng 3, một sự cố tưởng chừng nhỏ đã khởi phát chuỗi sự kiện dẫn đến thảm họa. Một van giảm áp trong hệ thống làm mát chính bị kẹt ở trạng thái mở, khiến nước làm mát thoát ra ngoài mà không ai nhận ra ngay lập tức.
Hệ thống tự động đã kích hoạt máy bơm khẩn cấp để bù đắp lượng nước mất đi, nhưng do thiếu thông tin chính xác từ các thiết bị đo lường và hiểu lầm tín hiệu các nhân viên vận hành đã tắt các máy bơm này. Hậu quả là lò phản ứng bắt đầu quá nhiệt.
Thanh nhiên liệu uranium bên trong lò bị nóng chảy một phần, giải phóng một lượng nhỏ khí phóng xạ, chủ yếu là xenon và i-ốt, vào môi trường. Trong suốt 16 giờ tiếp theo, tình hình trở nên hỗn loạn khi các kỹ sư và nhà quản lý cố gắng kiểm soát lò phản ứng mà không hiểu đầy đủ nguyên nhân gốc rễ.
Đến ngày 30 tháng 3, tình trạng khẩn cấp được công bố. Khoảng 140.000 người sống trong bán kính 32 km quanh nhà máy đã sơ tán tự nguyện sau khi Thống đốc Pennsylvania, Dick Thornburgh, khuyến nghị phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ rời khỏi khu vực.
Mặc dù lượng phóng xạ thoát ra được đánh giá là không đủ để gây hại tức thì cho sức khỏe con người, sự hoảng loạn đã lan rộng trong công chúng.
Sau nhiều ngày nỗ lực, tình hình tại TMI-2 cuối cùng được kiểm soát, nhưng lò phản ứng đã bị hư hại nghiêm trọng và không bao giờ hoạt động trở lại. Tổng chi phí dọn dẹp và khắc phục hậu quả ước tính lên tới hơn 1 tỷ USD (tương đương khoảng 4 tỷ USD ngày nay khi điều chỉnh theo lạm phát). Quá trình này kéo dài gần 14 năm, đến năm 1993, khi lõi lò phản ứng bị nóng chảy được tháo dỡ hoàn toàn.
Ủy ban Điều tra Đặc biệt do Tổng thống Jimmy Carter thành lập, dưới sự lãnh đạo của John G. Kemeny, đã công bố báo cáo chi tiết về sự cố. Báo cáo chỉ ra rằng nguyên nhân chính không chỉ nằm ở lỗi kỹ thuật – như van bị kẹt hay thiết bị đo lường sai lệch – mà còn ở yếu tố con người.
Các nhân viên vận hành thiếu đào tạo đầy đủ, giao tiếp nội bộ kém, và quy trình khẩn cấp không rõ ràng đã làm trầm trọng thêm tình hình. Hơn nữa, các nhà quản lý và cơ quan giám sát, bao gồm Ủy ban Điều tiết Hạt nhân (NRC), bị chỉ trích vì sự lỏng lẻo trong việc thực thi tiêu chuẩn an toàn.
Về mặt môi trường và sức khỏe, các nghiên cứu sau đó cho thấy lượng phóng xạ phát tán không gây ra tác động đáng kể đến sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, sự thiếu minh bạch ban đầu từ phía công ty điện lực và chính quyền đã làm gia tăng nỗi sợ hãi, khiến nhiều người tin rằng hậu quả thực tế có thể nghiêm trọng hơn những gì được công bố.
Sự cố Three Mile Island đã thay đổi cách thế giới nhìn nhận năng lượng hạt nhân. Tại Mỹ, nó đánh dấu sự chấm dứt của thời kỳ bùng nổ xây dựng nhà máy hạt nhân. Không có lò phản ứng mới nào được phê duyệt trong gần ba thập kỷ sau đó, cho đến khi ngành công nghiệp này bắt đầu phục hồi vào những năm 2000. Công chúng Mỹ, vốn từng xem năng lượng hạt nhân như một giải pháp năng lượng sạch và vô tận, giờ đây trở nên nghi ngờ về độ an toàn của nó.
Sự cố cũng dẫn đến những cải cách lớn trong ngành hạt nhân. NRC đã siết chặt các quy định, yêu cầu đào tạo nghiêm ngặt hơn cho nhân viên, cải tiến thiết kế hệ thống an toàn, và tăng cường giám sát độc lập. Các nhà máy hạt nhân trên toàn thế giới đã rút kinh nghiệm từ TMI, áp dụng các biện pháp dự phòng tốt hơn để tránh lặp lại sai lầm tương tự.
Sự cố ngày 28 tháng 3 năm 1979 không chỉ là một thất bại kỹ thuật, mà còn là một bài học về cách con người đối mặt với những giới hạn của chính mình trong việc kiểm soát công nghệ.
Hơn 40 năm sau, Three Mile Island vẫn là một lời cảnh báo về sự cần thiết của việc cân bằng giữa tiến bộ công nghệ và quản lý rủi ro. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn bị kỹ lưỡng, giao tiếp minh bạch, và không ngừng cải tiến trong các hệ thống phức tạp.
Dù không gây thiệt hại lớn về người hay môi trường như thảm họa Chernobyl năm 1986 hay Fukushima năm 2011, TMI đã để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm lý xã hội và chính sách năng lượng.
Ngày nay, khi thế giới đối mặt với nhu cầu năng lượng ngày càng tăng và biến đổi khí hậu, năng lượng hạt nhân một lần nữa được xem xét như một giải pháp tiềm năng. Tuy nhiên, câu chuyện của Three Mile Island nhắc nhở chúng ta rằng bất kỳ bước tiến nào cũng phải đi đôi với trách nhiệm và sự thận trọng.
VietBF@ Sưu tập
