Theo như từ đêm thứ Bảy cho đến sáng Chủ Nhật, ngày 19/01 vừa qua, trang mạng TikTok đă ngừng hoạt động tại Hoa Kỳ trong ṿng 14 giờ, nhưng đă được kích hoạt trở lại “nhờ tân tổng thống Donald Trump”. Tất cả những người dùng TikTok tại Hoa Kỳ khi mở ứng dụng đều nhận được thông báo như trên.
Ảnh minh họa TikTok và Donald Trump. REUTERS - Dado Ruvic
Với sắc lệnh « giải cứu » TikTok của tân tổng thống Donald Trump, mặc dù đă được khôi phục trở lại, nhưng các công ty cung cấp dịch vụ cho phép TikTok hoạt động tại Mỹ vẫn thận trọng. Hơn nữa, tân tổng thống khó có thể đảo ngược một văn bản luật đă được Quốc Hội và Ṭa Án Tối Cao thông qua.
Từ đêm thứ Bảy cho đến sáng Chủ Nhật, ngày 19/01 vừa qua, TikTok đă ngừng hoạt động tại Hoa Kỳ trong ṿng 14 giờ, nhưng đă được kích hoạt trở lại “nhờ tân tổng thống Donald Trump”. Tất cả những người dùng TikTok tại Hoa Kỳ khi mở ứng dụng đều nhận được thông báo : “Cảm ơn v́ đă kiên nhẫn và ủng hộ chúng tôi. Nhờ vào nỗ lực của tổng thống Trump. TikTok đă trở lại Hoa Kỳ…” Theo AP, Donald Trump đă yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ tại Hoa Kỳ tiếp tục hỗ trợ nền tảng video ngắn này.
Một ngày sau đó, 20/01, trong buổi lễ nhậm chức tổng thống Hoa Kỳ thứ 47, Donald Trump đă kư một sắc lệnh để duy tŕ hoạt động của TikTok thêm 75 ngày nữa, tạm hoăn lệnh cấm sử dụng mạng xă hội này tại Hoa Kỳ, lẽ ra có hiệu lực từ ngày 19/01.
Sắc lệnh của ông Trump có thể giúp tập đoàn ByteDance, có thêm thời gian để t́m người mua tại Hoa Kỳ. Trong buổi lễ nhậm chức, Châu Thụ Tư (Shou Zi Chew), CEO của TikTok tại Hoa Kỳ, đă được mời tham dự lễ nhậm chức của Trump, ngồi cùng với những “ông lớn” trong ngành công nghệ Mỹ. Ông Châu cũng đă gửi lời cảm ơn đến tổng thống Mỹ trong một thông cáo.
Tại sao Hoa Kỳ lại đưa ra luật cấm TikTok, điều khoản cụ thể là ǵ ?
Từ năm 2017, sau khi sáp nhập với Musical.ly, TikTok đă phát triển từ một ứng dụng dành cho thanh thiếu niên thành một nền tảng về video tạo nên những xu hướng toàn cầu với hơn 2 tỷ tài khoản đăng kư. Riêng tại Hoa Kỳ, với hơn 170 triệu người sử dụng, mạng xă hội thuộc công ty mẹ ByteDance của Trung Quốc đă dần bị coi là một mối đe dọa an ninh quốc gia Hoa Kỳ, do trung tâm lưu trữ dữ liệu của TikTok được đặt tại Trung Quốc. Washington nêu ra nguy cơ ByteDance có thể chia sẻ dữ liệu với chính phủ Bắc Kinh.
Cụ thể, vào ngày 24/04/2024, (cựu) tổng thống Joe Biden đă kư văn bản luật, yêu cầu ByteDance phải bán TikTok cho một chủ sở hữu tại Hoa Kỳ trong ṿng một năm, hoặc là buộc phải ngừng hoạt động tại Hoa Kỳ.
Luật được Ṭa Án Tối Cao Hoa Kỳ chấp nhận ngày 17/01, và có hiệu lực từ ngày 19/01/2025, gây sức ép, buộc các công ty ngừng hỗ trợ TikTok hoạt động tại Hoa Kỳ, như Apple và Google, điều hành các cửa hàng ứng dụng (App stores). Các doanh nghiệp này có thể bị phạt 5000 đô la cho mỗi người dùng tải hoặc cập nhật ứng dụng TikTok thông qua App Store hoặc Google Play. Đối với công ty Oracle, cung cấp dịch vụ lưu trữ cho TikTok, nếu người dùng sử dụng TikTok thông qua dịch vụ của Oracle, công ty này sẽ phải chịu phạt 5.000 đô la cho mỗi người dùng.
Tiktok và công ty mẹ ở Trung Quốc đă kiện Hoa Kỳ cho rằng những lo ngại về an ninh đă bị thổi phồng quá mức và cần băi bỏ luật này.
Liệu Donald Trump có đủ thẩm quyền để băi luật này hay không ?
Theo các chuyên gia về pháp lư tại Hoa Kỳ, được trang USAToday trích dẫn, mặc dù ông Trump có thể không cho thực thi luật, nhưng không chắc là các công ty liên quan có thể được miễn phạt. Bởi v́ theo văn bản luật nói trên, các khoản tiền phạt được áp dụng từ ngày luật có hiệu lực (19/01), c̣n có thể hồi tố trong ṿng 5 năm.
Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ, chịu trách nhiệm thực thi luật pháp, có thể kiện các công ty liên quan để thu phạt đối với mỗi người dùng được cung cấp dịch vụ trong 5 năm qua, trong suốt thời kỳ Trump làm tổng thống. Alan Rozenshtein, giáo sư luật tại đại học Minnesota cho rằng “công ty như Oracle sẽ nhanh chóng ‘nợ một khoản tiền lớn’, c̣n đối với Apple và Google, các khoản phạt sẽ tích luỹ chậm hơn”.
Theo AP, tổng thống Trump không có thẩm quyền để đảo ngược một luật mà Quốc Hội và Ṭa Án Tối Cao đă công nhận. Nhưng luật này cũng cho tổng thống đương nhiệm quyền tự do về một số chi tiết. Ví dụ như “thoái vốn, chuyển nhượng có điều kiện.”
Việc câu giờ mà Donald Trump đang làm chỉ có thể được tiếp tục nếu “có tiến triển đáng kể » trong việc bán nền tảng TikTok tại Hoa Kỳ, Nếu không đạt điều kiện này, sắc lệnh của Trump có thể bị thách thức về mặt pháp lư.
David Greene, giám đốc về quyền tự do dân sự của Electronic Frontier Foundation, một tổ chức về quyền kỹ thuật số, trả lời USAToday, khẳng định rằng không thực thi luật này là l, và chỉ có Quốc Hội có thẩm quyền băi bỏ luật.
Sắc lệnh mà Donald Trump đưa ra có thực sự hiệu quả, cho phép TikTok tiếp tục hoạt động ?
Trên thực tế, các công ty liên quan hiện vẫn thận trọng. Mặc dù TikTok vẫn truy cập được tại Mỹ sau sắc lệnh của Trump, nhưng từ thứ Ba, 21/01, những người dùng mới, không thể tải được TikTok từ cửa hàng ứng dụng của Apple hay Google, cũng như bất cứ ứng dụng nào có liên kết với ByteDance, ví dụ như Lemon 8 vào ứng dụng chỉnh sửa video CapCut.
Theo một báo cáo từ Reuters, có khả năng Google và Apple đang chờ các biện pháp bảo vệ bổ sung trước khi “dám phớt lờ” lệnh cấm. Các công ty đưa ra lư do là đă dỡ bỏ TikTok khỏi cửa hàng ứng dụng từ ngày 18/01 trước yêu cầu của luật mới, và cần thời gian để khôi phục lại.
Trên trang bán hàng qua mạng Ebay, một số người đă rao bán các thiết bị có cài đặt TikTok lên đến 50 000 đô la.
Vào ngày 19/01 vừa qua, thượng nghị sĩ Tom Cotton của Arkansas đă đăng trên mạng xă hội X liệt kê một số cơ quan liên bang, và các tổ chức tư nhân, có thể “sẵn sàng ra ṭa để bảo đảm lệnh cấm được thực thi”.
Tuy nhiên, vẫn chưa rơ có tổ chức nào đang thực sự lên kế hoạch thách thức sắc lệnh của Trump hay không. Sắc lệnh của Trump cũng cảnh báo rằng “do lợi ích an ninh quốc gia, việc thực thi luật có thể được coi là xâm phạm quyền lực” của nhánh hành pháp (thẩm quyền của tổng thống).
Liệu TikTok có được bán tại Hoa Kỳ ?
Sắc lệnh của Donald Trump tuy có thể phải đối mặt với những thách thức pháp lư, nhưng giúp cho ByteDance và TikTok có thêm thời gian.
Vào Chủ Nhật tuần trước, ông Trump cũng đă đề xuất trên mạng xă hội Truth Social để chính phủ Hoa Kỳ làm trung gian, cho một thỏa thuận nhằm nắm giữ 50% cổ phần của TikTok “trong một liên doanh”, được “thiết lập giữa Hoa Kỳ với bất kỳ đối tượng nào mà chúng tôi lựa chọn”. Hôm thứ Ba, 21/01 vừa qua, tổng thống Mỹ cho biết sẵn sàng để tỷ phú Elon Musk mua ứng dụng này nếu ông chủ của Tesla muốn điều này, đồng thời khẳng định có “nhiều người giàu có” đă gọi điện cho ông về việc mua lại nền tảng này.
Tuy nhiên, thoả thuận cụ thể ra sao vẫn con mơ hồ. Theo AP, ngay cả khi có một công ty Hoa Kỳ nào đó có thể mua 50% cổ phần của TikTok, th́ vẫn chưa rơ giao dịch do Trump dàn xếp sẽ giải quyết một số mối lo ngại về an ninh quốc gia mà Washington đề ra như thế nào.
Trump cũng chưa đề cập đến việc liệu ông có cho phép ByteDance tiếp tục kiểm soát thuật toán TikTok, được các kỹ sư ByteDance tại Trung Quốc cập nhật và bảo tŕ, là một trong những mối quan tâm chính của những người ủng hộ lệnh cấm TikTok.
Tại sao Donald Trump thay đổi lập trường, muốn giải cứu TikTok ở Hoa Kỳ ?
Trong nhiệm kỳ đầu, Donald Trump đă không ít lần chỉ trích “tấn công vào TikTok”, dọa cấm mạng xă hội, để trả đũa Trung Quốc, với cáo buộc Bắc Kinh không xử lư tốt đại dịch Covid-19.
Ông Trump cũng đă từng ban hành lệnh cấm các công ty Hoa Kỳ giao dịch với ByteDance. Thế nhưng, trong chiến dịch tranh cử vừa qua, kể từ khi tạo tài khoản trên TikTok vào năm 2024, Donald Trump đă thu hút gần 15 triệu người theo dơi, và ông cũng đă công nhận nền tảng với video được loan truyền nhanh chóng, đă giúp ông có được lá phiếu của các cử tri trẻ tuổi.
Liệu Donald Trump có cài đặt Tiktok trên điện thoại ? Trên thực tế, chính phủ Hoa Kỳ đă cấm các chính khách liên bang Hoa Kỳ cài đặt ứng dụng này trên điện thoại hoặc các thiết bị họ sử dụng, v́ có nguy cơ bị cơ quan t́nh báo Trung Quốc do thám. Câu hỏi trên đă được đặt ra vào ngày 21/01, một ngày sau khi Trump chính thức nhậm chức. Ông Trump trả lời : “Không, nhưng tôi nghĩ có thể sẽ cài đặt nó”.
Thái độ từ phía Trung Quốc ra sao ?
Sau khi luật được thông qua vào năm ngoái, ByteDance khẳng định không có bất kỳ kế hoạch nào để bán hay chuyển nhượng TikTok và đă tiến hành đấu tranh pháp lư chống lại luật này trong nhiều tháng. Năm ngoái, chính quyền Bắc Kinh gọi hành động mà Washington yêu cầu chuyển nhượng TikTok là hành động “ăn cướp”.
Nhưng đầu tuần này, Trung Quốc đă ra tín hiệu có thể sẽ nới lỏng lập trường của ḿnh. Người phát ngôn bộ Ngoại Giao Trung Quốc Mao Ninh, được AP trích dẫn, cho biết các hoạt động kinh doanh và mua lại “nên do các công ty tự quyết định theo các nguyên tắc thị trường…Nếu liên quan đến các công ty Trung Quốc, luật pháp và quy định của Trung Quốc phải được tuân thủ”.
Theo AP, Donald Trump đă từng đe dọa sẽ áp thuế lên tới 100% đối với hàng hóa Trung Quốc nếu Bắc Kinh từ chối, không cho phép bán TikTok ở thị trường Hoa Kỳ. Nếu Trung Quốc không chấp thuận thỏa thuận, th́ Trump coi đó là một “hành động thù địch”, theo như nhận định của tân tổng thống Hoa Kỳ hôm 20/01.
Một nhà phân tích của Wedbush, Dan Ives, trả lời AP, cho rằng “đây chỉ là một tṛ chơi poker có mức đặt cược cao, TikTok là một quân bài trên bàn đàm phán rộng hơn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc”.
