Cuối tháng chạp quê ḿnh. Hương khói tất niên trầm thơm tỏa khắp, nắng đă hanh vàng mái ngói, hoa nở rộ khoe sắc, tiếng con chim sẻ kêu chiêm chiếp ngoài hiên. Sắp Tết bên nhà rồi, nhớ lắm cái không khí rộn ràng nao nao ḷng thuở ấy. Bao năm đi xa, nhưng những h́nh ảnh và cảm giác ấy vẫn c̣n đọng lại măi trong trí nhớ. Những kư ức tuổi thơ tôi.
Chợt nhớ mấy câu thơ trong “Khi em về” của Nguyễn Đ́nh Toàn
“Kỉ niệm cũ vẫn c̣n nguyên vẹn đó
Trời tháng giêng, tháng bảy buồn như nhau
Gió vẫn thơm mùi hoa bưởi hoa ngâu
Rồi Tết đến, rồi ḷng anh nhớ quá”
Vâng sắp tết rồi, kỷ niệm cũ vẫn c̣n nguyên, và nghe trong gió đă “thơm mùi hoa bưởi hoa ngâu” để ḷng ḿnh sao nhớ quá. Không nhớ sao được khi bên kia giờ này là nắng ấm, bên đây th́ đang giữa mùa đông, nhiệt độ ngoài trời ít bao giờ vượt qua con số không ảm đạm. T́m đâu ra một chút nắng ấm, một tiếng chim kêu giữa thời tiết này! Cánh cửa mùa đông im ỉm đóng ngăn cách trong và ngoài. Đóng luôn cả những giao tiếp tưởng chừng măi gần gũi.
Mùa đông nơi sở làm vắng lặng. Ngoài tiếng người thầm th́ to nhỏ th́ chỉ c̣n thứ âm thanh đều đều khô khan gơ trên bàn phiếm. Thi thoảng lắm mới có tiếng động khác để mọi người vội ngẩn nh́n lên. Không bất ngờ lắm khi chỉ là tiếng cửa hé mở, rồi vội vàng có kẻ lách ra ngoài chỉ để rít vài hơi thuốc cho qua cơn thèm. Ở xứ này tật ghiền thuốc lá bao giờ cũng đem theo những phiền toái như vậy đó.
Nhưng cái h́nh ảnh mở cửa rồi sè sẹ bước ra ngoài cũng chính là h́nh ảnh thằng tôi hơn mười năm trước. Thời mà trong túi ḿnh lúc nào cũng có sẵn bao thuốc lá và cái hộp quẹt. Hai vật bất ly thân tựa như cái điện thoại di động bây giờ. Thiếu chúng th́ cứ bần thần lo lắng không yên. Điếu thuốc lá đă là bạn đồng hành với tôi hơn 30 năm chứ ít ǵ.
Tôi c̣n nhớ rơ, điếu thuốc đầu tiên ḿnh miễn cưỡng làm quen cũng là lúc tập tành ngồi quán cà phê với mấy anh bạn lớn. Những ngày đó, không lẽ ngồi quán là đă muốn làm người lớn rồi mà chỉ nhấm nháp cà phê suông thôi sao. Vậy là nghe lời đàn anh, tôi cố bập điếu thuốc đầu tiên để rồi ho sặc sụa, ho đến trào nước mắt. Thú thật lúc đó tôi nghĩ chắc là sẽ không bao giờ dây dưa với nó nữa. Vậy mà ngày qua ngày ḿnh lại ghiền chúng hồi nào không hay.
Bắt đầu tập hút thuốc tôi sợ ba mẹ biết lắm, chỉ dám lén hút khi ra khỏi nhà. Thành phố Đà nẵng ngày đó nhỏ nhúm ḷng bàn tay, đi chơi thỉnh thoảng thấy bóng xe ba tôi từ xa là vội quăng điếu thuốc đang cháy dở ngay. Tôi sợ cái nghiêm của ba tôi, tôi sợ mẹ buồn v́ c̣n nhỏ mà đă tập tành chuyện hút xách dễ nhiểm thói hư tật xấu. Đến mấy mươi năm sau, ba mẹ tuổi già c̣n ḿnh th́ đă có gia đ́nh con cái, vậy mà chưa một lần tôi dám phập phù thả khói thuốc trước mặt người. Trong nếp văn hóa của người Á đông ḿnh th́ điều đó là không phải, là thiếu tôn kính đấng sinh thành. Mấy chục năm sau gặp lại ba tôi trên đất Mỹ, hai cha con ngồi ôn lại chuyện xưa, thỉnh thoảng có lúc xúc động tôi lại tránh ra sau nhà làm vài hơi cho thỏa măn.
Mẹ tôi mất đă hơn hai mươi năm, kỷ niệm với người th́ kể sao cho xiết. Mẹ là chỗ để tôi ṿi vĩnh quà bánh khi c̣n nhỏ, lớn lên một tí là nơi tôi năn nỉ chút tiền c̣m để xài hoang với bạn bè. Hầu như mẹ đều thỏa măn những xin xỏ của tôi dù trước đó thế nào cũng rầy la để tỏ ra nghiêm khắc với con. Mẹ c̣n là nơi để tôi gởi gấm những lúc tâm tư vướng mắc. Lúc tôi vui hay buồn. Xa đă lâu nhưng mỗi lần chợt nhớ đến mẹ cũng dễ làm tôi xúc động. Cứ tưởng ḿnh như c̣n nhỏ hoài trước hương linh mẹ.
Nhớ cái Tết cuối cùng ở Việt nam, từ Sài g̣n về Đà nẵng đợi ngày vượt biên, tôi trốn nơi nhà ngoại ở đường Thống Nhất. Gần Tết tôi liều lĩnh ghé thăm nhà vài hôm để đón năm mới với gia đ́nh. Những năm đó là thời bao cấp ở Việt nam, theo chính sách phân phối nên mỗi gia đ́nh được cấp lương thực phẩm bằng tem phiếu, dựa theo nhân khẩu. Dịp Tết nên ngoài thịt thà, gạo nếp nhà nước c̣n chia cho mỗi gia đ́nh một gói thuốc lá gọi là hưởng xuân. Lần đó thuốc phân phối là một gói Vàm Cỏ, loại thuốc lá đen được sản xuất trong nước. Lúc đó ngoài nhăn hiệu Vàm cỏ c̣n có thêm Hoa mai, Phù đổng, Lao động… Những điếu thuốc XHCN có mùi khét nẹt, hút vào vàng đen cả đầu mấy ngón tay.
Thường th́ nhà chỉ giữ lại những phần lương thực c̣n thuốc lá th́ bán chợ đen kiếm thêm chút tiền. Vậy mà lần này mẹ kêu tôi lại, dấm dúi gói thuốc vào tay nói giữ để hút với bạn bè. Điều thật lạ v́ tuy không nói ra nhưng mẹ chưa bao giờ chấp nhận cho con ḿnh hút thuốc. Như bao bà mẹ khác lo lắng những điếu thuốc sẽ làm vàng đen phổi con, hút thuốc sẽ làm con sa ngă theo những thói xấu khác. Cầm gói thuốc mẹ cho trên tay tôi vội quay mặt đi. Tôi muốn tránh cho ḿnh nỗi xúc động trào dâng nước mắt. Mẹ đă gởi gấm cả t́nh thương của người dành cho đứa con sắp phải đi xa, biết c̣n có ngày gặp lại hay không. Gói thuốc, vật vô trí giác nhưng lại gói ghém cả một nỗi niềm của người, mẹ muốn cho tôi những thương yêu cuối cùng khi c̣n gần trong tầm tay. Bao nhiêu năm sau, hút biết bao điếu thuốc trong đời mà mỗi lần nhớ đến t́nh thương của người dành cho ḿnh ngày đó tôi đều muốn bật khóc. Mẹ tôi và gói thuốc Vàm cỏ Tết năm đó th́ làm sao tôi quên được trong khoảng đời c̣n lại.
Chiều cuối năm nhớ mẹ. Nhớ những ngày ḿnh trốn chui trốn nhủi đợi có chuyến đi xa. Ngày nào mẹ cũng đến chùa cầu Phật, khấn ơn trên. Mẹ nói tôi mà ra đi thành công th́ mẹ sẽ cạo đầu ăn chay cả tháng. Sau này mấy đứa em kể lại, dạo toan tính vượt biển, mỗi lượt anh chị em tôi có chuyến ra đi mẹ lo lắng đứng ngồi không yên. Sáng hôm sau không thấy con trở về, vậy là mẹ đội nón cả mấy ngày đi loanh quanh gần băi “đáp”. Mẹ lận theo vài lạng vàng, tính kế để lỡ con có bị bắt th́ chạy ra ngay để khỏi chịu tù tội lâu. Ôi, có ḷng thương con, có sự đau đớn nào bằng mẹ khi chịu hy sinh tiễn con ḿnh ra biển thời khốn khổ và khốn nạn ấy…
Tôi bỏ được tật hút thuốc lá đă hơn 10 năm nhờ vào lời khuyên cộng thêm răn đe của vị bác sĩ gia đ́nh. Những ngày đầu cai thuốc vất vả lắm, ngồi đâu làm ǵ cũng tơ tưởng đến nó. Cảm giác buồn chán, thời gian trôi qua sao vô vị. Đến phải mất mấy tháng sau tôi mới quên được hoàn toàn những điếu thuốc đă một thời gian dài làm bạn đồng hành với ḿnh mọi lúc mọi nơi.
Chiều cuối năm, nỗi buồn nhớ quê nhà và nỗi buồn nhớ mẹ cứ chực cùng trào dâng. Tôi đă bỏ thuốc lá từ lâu th́ làm sao cho vơi bớt buồn thương! Tôi đă không c̣n giữ lại những sợi khói thuốc để mà ngả vàng phai đi những tiếc nhớ. Th́ chỉ c̣n biết ngồi đây, tôi ngồi nh́n đôi bàn tay mà tẩn mẫn đếm ngược xuôi từng ngón, như đếm những mảnh vỡ vụn tâm hồn của chính ḿnh. Tôi sợ một ngày chúng lỡ lạc trôi đi, tôi sẽ mất những kỷ niệm về mẹ. Uớc sao, tôi được mẹ dấm dúi vào tay ḿnh gói thuốc lá Vàm cỏ một lần nữa như năm nọ!
“Quê mẹ đấy ưu phiền nhiều quá lắm
Hàng cau già mo thương bẹ quắt queo
Anh nằm đếm những ngày rồi những tháng
Đi qua dần khi nước mắt buông theo” (Nguyễn Đ́nh Toàn)
Boston, một chiều sắp Tết
Trương Hữu - HIEN YUKEN - (
https://www.facebook.com/hien.yuken)
