Thông thường, đổ lỗi cho những biến động của thị trường chứng khoán là do hành động của một người duy nhất—kể cả khi họ là tổng thống Hoa Kỳ—là một sai lầm. Nhưng không có ǵ b́nh thường trong kỷ nguyên Trump. Thị trường chứng khoán đang hỗn loạn, và lỗi không khó để t́m ra: Donald Trump. S&P 500 đă giảm 10,1 phần trăm so với mức đỉnh một tháng trước, điều đó có nghĩa là về mặt kỹ thuật, chúng ta đang trong giai đoạn "điều chỉnh". Nếu đà trượt dốc này tiếp tục theo quỹ đạo hiện tại, sẽ không lâu nữa trước khi đợt điều chỉnh này biến thành một vụ sụp đổ hoàn toàn, kéo theo một cuộc suy thoái.
Tổng thống đắc cử Donald Trump rung chuông khai mạc tại sàn giao dịch của Sở giao dịch chứng khoán New York vào ngày 12 tháng 12 năm 2024, tại Thành phố New York.
(Spencer Platt / H́nh ảnh Getty)
Năm 1929, khi thị trường chứng khoán bắt đầu sụp đổ, mở đầu cho cuộc Đại suy thoái, tờ Variety đă chạy ḍng tít nổi tiếng : “WALL STREET ĐẺ TRỨNG”. Bây giờ, chúng ta có thể h́nh dung ra phần tiếp theo: “DONALD TRUMP ĐẺ TRỨNG”.
Sự hỗn loạn kinh tế này là do hai yếu tố: sự thay đổi chính sách thất thường của Trump và sự đánh giá sai lầm ban đầu của Phố Wall về Trump. Khi Trump giành được nhiệm kỳ tổng thống thứ hai vào tháng 11, Phố Wall đă có một đợt tăng giá mạnh mẽ v́ họ kỳ vọng Trump sẽ điều hành như ông đă làm trong nhiệm kỳ đầu tiên. Vào năm 2017, Trump nhậm chức với lời lẽ như một người theo chủ nghĩa dân túy kinh tế cấp tiến—nhưng hiệu suất thực tế của ông lại là một đảng viên Cộng ḥa doanh nghiệp lớn tiêu chuẩn, quan tâm nhiều hơn đến việc cắt giảm thuế và băi bỏ quy định hơn là chính sách công nghiệp hoặc trao quyền cho người lao động. Đúng là Trump đă khởi xướng một cuộc chiến thương mại mới với Trung Quốc (một chính sách mà Joe Biden tiếp tục) và đàm phán lại NAFTA (hiện được đổi tên thành Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada hay USMCA).
Nhưng cả hai thay đổi đều không mang tính cách mạng như vẻ bề ngoài của chúng. Động thái hướng tới việc coi Trung Quốc là mối đe dọa kinh tế đă bắt đầu dưới thời Barack Obama ; và USMCA về cơ bản là một thay đổi về mặt h́nh thức của NAFTA. Nói cách khác, cả hai chính sách đều là một phần của sự liên tục lâu dài hơn. Ngoài ra, Trump thường dựa vào các doanh nhân Cộng ḥa tiêu chuẩn như chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin, cả hai đều là hiện thân của sự ổn định của chủ nghĩa tư bản đă ăn sâu bén rễ. Về chính sách đối ngoại, sự phụ thuộc của Trump vào những người lính như John Kelly và Mark Milley cũng đảm bảo rằng ông không đi quá xa khỏi sự đồng thuận về an ninh quốc gia. Đúng là Nhà Trắng của Trump là nơi chứa đầy âm mưu và đấu đá nội bộ, nhưng xét về mặt chính sách, nó giống một chính quyền Cộng ḥa thông thường hơn bất kỳ ai mong đợi.
Dự đoán Trump 2.0 sẽ là sự lặp lại của Trump 1.0, Phố Wall mong đợi một đợt cắt giảm thuế và băi bỏ quy định khác, với mối đe dọa về một cuộc chiến thương mại mới được coi là chủ yếu là lời nói suông. Thật không may, Trump và nhóm của ông đă trở nên cực đoan khi không c̣n tại nhiệm. Trump dường như đă quyết định rằng trong nhiệm kỳ thứ hai của ḿnh với tư cách là tổng thống, ông thực sự sẽ thực hiện chương tŕnh nghị sự MAGA về chủ nghĩa bảo hộ và chủ nghĩa đơn phương trong chính sách đối ngoại.
Thay v́ Steven Mnuchin, cố vấn kinh tế chính của Trump hiện là Elon Musk—một sản phẩm không phải của Phố Wall mà là của Thung lũng Silicon hào nhoáng. Musk, hiện được giao nhiệm vụ phá bỏ nhà nước hành chính, đến từ một thế giới mà việc phá vỡ các hoạt động cố hữu và sự hợp tác giữa chính phủ/doanh nghiệp được coi là ch́a khóa dẫn đến sự giàu có. Đột nhiên, những sinh viên Sanford đầy mụn trứng cá—một số trong số họ là thanh thiếu niên thực sự—được giao nhiệm vụ cắt giảm các cơ quan chính phủ.
Bộ trưởng Thương mại của Trump, Howard Lutnick, chia sẻ niềm đam mê của ông chủ ḿnh đối với các cuộc chiến thuế quan đá và cắn. Hoa Kỳ đột nhiên thấy ḿnh trong một loạt các cuộc đấu tranh với Canada, Mexico, Trung Quốc và Liên minh châu Âu. Các đối tác thương mại này cũng mong đợi sự trở lại của Trump giao dịch của nhiệm kỳ đầu tiên và đă giật ḿnh khi phát hiện ra rằng lần này ông thực sự cam kết, mặc dù không thường xuyên, với các cuộc chiến thương mại. Mô h́nh trong vài tuần qua là Trump tăng thuế quan—và sau đó bắt đầu hạ thuế quan khi gặp phải sự trả đũa và khi thị trường chứng khoán sụt giảm.
Theo tờ New York Times đưa tin , các quan chức châu Âu đă bị sốc khi Trump hóa ra không phải là người "có đầu óc giao dịch" mà chỉ đơn giản là phi lư trí:
Khi cuộc chiến thương mại ăn miếng trả miếng bắt đầu, châu Âu đang phải đối mặt với một thực tế khó khăn. Nhiều quan chức châu Âu không rơ ông Trump thực sự muốn ǵ. Đôi khi, các quan chức chính quyền giải thích thuế quan là một nỗ lực để cân bằng sân chơi, nhưng chúng cũng được trích dẫn như một công cụ để huy động tiền cho kho bạc Hoa Kỳ để chi trả cho việc cắt giảm thuế, hoặc được đưa ra như một cách để trừng phạt EU v́ quy định của họ đối với các công ty công nghệ.
Chính sách không mạch lạc của Trump, thay đổi liên tục từng ngày, đang khiến Phố Wall hoảng sợ. Một bài báo khác của tờ New York Times đưa tin rằng sự trượt dốc hiện tại của thị trường chứng khoán là do "sự bi quan ngày càng tăng của các nhà đầu tư về những tuyên bố chính sách bất ngờ đến từ Washington trong vài tuần qua. Thuế quan liên tục được áp dụng và việc sa thải hàng loạt công nhân liên bang đă gây ra sự bất an trên Phố Wall".
Phố Wall có thể đang lo lắng, nhưng cho đến nay, họ vẫn giữ im lặng. Một đặc điểm chính trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump không chỉ là một loạt chính sách cấp tiến hơn nhiều mà c̣n là nỗi sợ hăi lan rộng trong nhiều tổ chức về việc xúc phạm tổng thống, người đă thể hiện mọi khuynh hướng sử dụng cả bục giảng bắt nạt của ḿnh và các công cụ quyền lực nhà nước để trừng phạt những kẻ thù được cho là.
Vào thứ Tư, tờ The Wall Street Journal đưa tin , “Cách các nhà lănh đạo doanh nghiệp nói về chính quyền Trump trong phạm vi riêng tư rất khác so với những ǵ họ nói trước công chúng”.
Tờ báo trích dẫn một cuộc họp gần đây của Hội đồng CEO Yale có sự tham dự của những người giàu có như Jamie Dimon của JPMorgan Chase, tỷ phú Michael Dell và Albert Bourla của Pfizer. Theo Jeffrey Sonnenfeld, một giáo sư tại Trường Quản lư Yale, người đă tham gia cuộc họp riêng, "Có sự phản đối chung đối với các chính sách kinh tế của Trump. Họ cũng đặc biệt kinh hoàng về Canada."
Bất chấp những lo lắng riêng tư này, các CEO này dường như không muốn lên tiếng chỉ trích Trump trước công chúng. Theo The Wall Street Journal , “khi được hỏi thị trường chứng khoán cần phải giảm bao nhiêu để họ có thể lên tiếng cùng nhau, 44% cho biết thị trường sẽ phải giảm 20%. 22% khác cho biết cổ phiếu sẽ phải giảm 30% trước khi họ có lập trường”.
Sự im lặng này một phần là do sự đồng thuận chính trị với phần c̣n lại của chương tŕnh nghị sự kinh tế của Trump—đặc biệt là cắt giảm thuế và băi bỏ quy định. Nó cũng là do sự hèn nhát, v́ "họ lo ngại sự chỉ trích của công chúng sẽ khiến họ trở thành mục tiêu của bục giảng bắt nạt của tổng thống."
Sự tự kiểm duyệt của Phố Wall là một phần của sự thất bại lớn hơn của giới tinh hoa Mỹ trong thời đại Trump. Từng tổ chức một—cả hai đảng phái chính trị, phương tiện truyền thông, học viện—tiếp tục đầu hàng Trump mặc dù bày tỏ mối quan ngại riêng tư về những nguy hiểm trong chính sách của ông.
Niềm hy vọng duy nhất cho sự phản kháng đối với Trump không đến từ giới tinh hoa mà từ người dân. Các cử tri cũng lo lắng về việc Trump xử lư nền kinh tế sai lầm như Phố Wall vậy. Có vẻ như có một sự thay đổi lớn trong dư luận. Do tăng trưởng việc làm mạnh mẽ trong nhiệm kỳ đầu tiên của ḿnh, Trump thường được đánh giá cao với tư cách là một nhà quản lư kinh tế. Giờ đây không c̣n như vậy nữa. Vào thứ Tư, Politico đưa tin , "Khi được hỏi về cách Trump xử lư nền kinh tế, 56 phần trăm người lớn cho biết họ không tán thành và 44 phần trăm cho biết họ tán thành, theo cuộc thăm ḍ của CNN/SSRS được công bố vào sáng thứ Tư ."
Sự tức giận của công chúng đối với chính sách kinh tế của Trump có thể được nh́n thấy trong các hội trường thị trấn, nơi cử tri chỉ trích các nhà lập pháp Cộng ḥa v́ sự đồng lơa và các nhà lập pháp Dân chủ v́ sự hèn nhát. Nó cũng có thể được nh́n thấy trong đám đông lớn mà Thượng nghị sĩ Bernie Sanders đang thu hút trong các cuộc biểu t́nh chống lại Trump. Câu hỏi mở là phải mất bao lâu để toàn bộ Đảng Dân chủ bắt đầu đi theo sự dẫn dắt của Sanders.
Phố Wall sẽ không bao giờ đi đầu trong việc chống lại Trump, điều đó có nghĩa là nhiệm vụ này thuộc về chính người dân—và bất kỳ chính trị gia nào đủ can đảm để tham gia cuộc chiến.
Theo Jeet Heer
Jeet Heer là phóng viên chuyên mục quốc gia của The Nation và là người dẫn chương tŕnh podcast hàng tuần của Nation , The Time of Monsters . Ông cũng là người viết chuyên mục hàng tháng “ Morbid Symptoms ”. Là tác giả của In Love with Art: Francoise Mouly's Adventures in Comics with Art Spiegelman (2013) và Sweet Lechery: Reviews, Essays and Profiles (2014), Heer đă viết cho nhiều ấn phẩm, bao gồm The New Yorker , The Paris Review , Virginia Quarterly Review , The American Prospect , The Guardian , The New Republic và The Boston Globe .
