Càng đông người đi chơi, càng dễ lộ… cái nết
Năm 2025, người ta ước tính có gần 5 tỷ lượt hành khách đi máy bay — kỷ lục mới. Chưa kể tàu biển, tàu lửa, xe hơi… du khách đổ ra khắp nơi như mùa nước lớn. Phần đông đi chơi vui vẻ, mang tiền đến cho địa phương, chụp vài tấm h́nh đẹp rồi về.
Nhưng đời mà. Vườn càng lớn th́ càng dễ có… táo thối. Và 2025 là năm những câu chuyện “xấu hổ thay cho đồng loại” nở rộ: từ thành phố quá tải v́ du lịch, đến những tṛ TikTok ngu ngơ, từ sờ tượng cho “lấy may” tới… mang rùa giấu trong quần.
Thế nên, nếu bước qua 2026 mà muốn làm công dân toàn cầu cho đàng hoàng, đây là 6 “lời hứa” đơn giản — kèm những bài học vừa buồn cười vừa nhức đầu của năm qua.
1) Tôn trọng văn hóa địa phương, đừng giả quốc tịch và đừng quấy rầy cộng đồng biệt lập
Cái khó chịu lớn nhất của nhiều nơi trong năm qua là… du khách có mặt quá đông, đến mức cư dân bản địa sống không nổi. Chống du lịch đại trà bùng lên ở nhiều châu lục.
Ở châu Âu, người dân xuống đường tại Tây Ban Nha và Ư; Barcelona thậm chí có “súng nước” làm vũ khí biểu tượng để tạt vào sự bực bội. Ở châu Á, Bali (Indonesia), Kyoto (Nhật) và Phuket (Thái) trở thành điểm nóng v́ đường phố chật cứng, cư xử thiếu ư thức khiến chất lượng sống của dân địa phương bị đe dọa.
Ở Nam Mỹ, biểu t́nh liên quan nhượng quyền vận chuyển khiến hàng ngh́n du khách mắc kẹt quanh Machu Picchu. Tại Nigeria, “Detty December” — mùa tiệc tùng thường niên — cũng bị phủ bóng bởi áp lực kinh tế và những kiểu “hốt bạc” tham lam.
Người Mỹ đi du lịch năm nay c̣n bị soi kỹ, kiểu câu hỏi “Bạn có bầu cho Trump không?” trở thành một màn đối chất khó chịu. Và trớ trêu là có người Mỹ chọn cách “cướp cờ” — nói dối quốc tịch, giả làm người Canada — khiến người Canada thật chỉ biết… xấu hổ lây.
Tệ hơn, ngay cả cộng đồng Sentinelese — được xem là biệt lập nhất thế giới — cũng không yên. Một thanh niên Mỹ 24 tuổi bị bắt sau khi thực hiện chuyến đi trái phép nhằm tiếp cận ḥn đảo của họ, cách đất liền Ấn Độ hàng trăm dặm. Có những nơi trên bản đồ không dành cho “ṭ ṃ” kiểu du lịch.
2) Đừng biến mọi thứ thành “content”: mạng xă hội không phải tôn giáo
Năm 2025 chứng kiến nhiều trào lưu TikTok khiến người ta ưu tiên… câu like hơn an toàn.
Có “airport theory”: cố chạy từ băi xe tới cửa lên máy bay trong 15 phút như một thử thách. Có phong trào nhảy múa quay ṿng ở sân bay, kéo theo vô số “bản sao” trên khắp thế giới. Có “mẹo” nguy hiểm: quấn dây an toàn quanh mắt cá chân để ngủ trên máy bay. Có cả trào lưu quay “get ready with me” trên khoang — trang điểm giữa rung lắc, rủi ro lớn nhất là… tự chọt bút kẻ mắt vào mí.
Ở Ư, một influencer kêu gọi hàng triệu người đổ về một khu trượt tuyết, biến điểm đến thành một “cơn lũ người”. Trên dăy Dolomites, nông dân bực quá phải dựng cổng soát để thu phí vào các điểm “sống ảo”. Tại Sicily, người ta ùn ùn kéo tới xem núi Etna phun trào, đến mức cản cả lực lượng cứu hộ.
C̣n “đỉnh” nhất là xu hướng một số influencer kéo nhau tới Afghanistan dưới thời Taliban, vừa đi vừa ca ngợi chủ nhà trên mạng, bất chấp cảnh báo du lịch. Thế giới ảo đôi khi khiến người ta quên rằng đời thật không có nút “undo”.
3) Tránh cám dỗ “sex, drugs & rock ’n’ roll”: đừng sờ tượng, đừng phô bày, đừng mở loa
Tượng ở Dublin và Verona năm nay tiếp tục chịu nạn “sờ lấy may”. Ở Dublin là tượng Molly Malone; ở Verona là nàng Juliet của Shakespeare. Cái gọi là “cử chỉ may mắn” này làm hỏng lớp patina của tượng, mà nói thẳng ra: vừa kỳ, vừa kém duyên.
Thị trấn biển Les Sables d’Olonne của Pháp tuyên bố phạt đến 150 euro với người đi “nửa trần nửa trụi”. Ở Mỹ, Spirit Airlines cũng siết quy định trang phục, có thể từ chối lên máy bay nếu ăn mặc “không phù hợp” hoặc có h́nh xăm/trang phục bị xem là tục tĩu, phản cảm.
Về cần sa, ba năm sau khi Thái Lan hợp pháp hóa, chính phủ đưa thêm quy định mới để ḱm “cơn sốt xanh”, thừa nhận có thể giảm doanh thu nhưng cần thiết v́ tác hại xă hội của việc dùng thiếu kiểm soát.
C̣n một “tệ nạn văn minh” khác: bật nhạc, bật video ngoài loa điện thoại nơi công cộng. Nó c̣n được đặt cái tên khá… gợi dục là “bare beating”. Dù đa số thoát tội, ở Nantes (Pháp) đă có người bị phạt 200 USD v́ dùng loa ngoài/đàm thoại ngoài loa trong nhà ga. Năm mới, xin hăy mang theo tai nghe — tai người khác không phải thùng rác âm thanh.
4) Đừng phá di sản, đừng bơi chỗ cấm, và xin đừng “xả” bậy
Ư lại là “tâm băo” chuyện xấu: có người nhảy xuống kênh đào Venice, có người lao vào đài phun nước Trevi ở Rome, có người làm xe mắc kẹt ở bậc thang Tây Ban Nha, có người c̣n quậy phá khu vực bàn thờ ở Vương cung thánh đường Thánh Phêrô.
Khách chụp h́nh làm hư tác phẩm cũng không hiếm: có người ở Verona làm găy chiếc ghế phủ pha lê trong một bảo tàng; ở Florence, có người lùi lại rồi đụng vào một bức tranh thế kỷ 17 tại Uffizi.
Ngoài ra là những màn “tự hại” khi leo núi: có người ở Phú Sĩ phải cứu hộ hai lần trong một tuần v́ quay lại lấy đồ sau lần bị sốc độ cao. Một du khách Anh leo Dolomites bị đe dọa phạt tới 16.000 USD v́ phớt lờ biển báo, vượt rào cảnh báo rồi mắc kẹt.
Có cả hành vi ác ư: tại Scotland, một người Úc bị truy tố sau khi phá hỏng tủ kính trưng bày Stone of Destiny, biểu tượng cổ của quốc gia. Ở Trung Quốc, một nhà hàng phải xin lỗi sau video thực khách… tiểu vào nồi lẩu lan truyền. Trên không, một chuyến Air India từ Chicago đi New Delhi phải quay đầu sau vài giờ v́ hành khách nhét giẻ, quần áo, túi nhựa làm nghẹt nhà vệ sinh. Đi du lịch không biến ai thành người khác — nó chỉ làm lộ rơ họ là ai.
5) Đừng buôn lậu, trộm cắp: từ đá lát đường đến… wombat
Năm nay có vụ khiến nước Úc nổi giận: một influencer Mỹ bế một con wombat con khỏi mẹ rồi chạy đi quay video. Clip lan truyền khắp nơi; cô ta sau đó xin lỗi v́ đă gây “đau khổ”, nhưng bài học vẫn c̣n đó: động vật hoang dă không phải đạo cụ.
Ở Mỹ, một người đàn ông Pennsylvania bị phát hiện giấu rùa sống ở vùng háng khi qua kiểm tra an ninh tại sân bay New Jersey. Con rùa may mắn không bị thương, c̣n động cơ giấu rùa th́… không ai hiểu nổi.
Từ sinh vật đến đá lát: Bruges (Bỉ) phải lên tiếng kêu gọi du khách ngừng lấy trộm đá cuội trên đường phố trung cổ được UNESCO công nhận. Có ước tính mỗi tháng mất 50–70 viên, sửa chữa tốn kém.
Cũng trong tháng đó, một du khách Đức đi e-scooter bị cảnh sát Ư rượt bắt v́ chở theo… đế đá cẩm thạch nặng 30 kg của một cột cổ giữa hai chân, nói mang làm “quà lưu niệm”. Du lịch mà coi di sản như đồ bỏ túi, sớm muộn cũng thành… hồ sơ.
6) Đừng gây loạn ở độ cao 30.000 feet: máy bay không phải chỗ để “bản ngă” cất cánh
Năm mở đầu bằng cú rắn của Ryanair: một hành khách quậy trên chuyến Dublin – Lanzarote bị hăng kiện đ̣i 15.000 USD v́ khiến máy bay phải chuyển hướng. Các vụ hành khách say xỉn vẫn là bài toán nan giải; có đề xuất giới hạn “hai ly” ở sân bay, nhưng rượu lại là mỏ vàng của ngành hàng không.
Căi nhau chuyện ngả ghế vốn muôn đời, có hăng đưa ra cách giải quyết riêng. Thổ Nhĩ Kỳ c̣n nhắm vào thói quen đứng bật dậy quá sớm sau khi máy bay hạ cánh, cảnh báo sẽ phạt người vi phạm.
Chuyện nặng hơn th́ đầy: JetBlue có hành khách bị bắt v́ mở cửa thoát hiểm ở sân bay Boston. Một chuyến Jetstar từ Bali về Melbourne phải quay đầu v́ có người cố mở cửa máy bay trên Ấn Độ Dương. Trên Delta, có người bị cáo buộc cắn một hành khách và đánh nhiều người khác. Lại có người nói bay tới Washington để gặp Tổng thống Trump rồi bị bắt v́ tấn công hành khách và đe dọa tiếp viên.
Miami International Airport cũng không yên: có cặp đôi bị bắt v́ cố xông lên cầu ống lồng hạn chế, xô đẩy hành khách để lên máy bay trái phép. Một vụ khác, hành khách bị cáo buộc hành hung tiếp viên, đạp đấm ghế phía trước, thậm chí… nuốt cả chuỗi tràng hạt.
Và đôi khi “vấn đề” lại nằm ở buồng lái: có chuyến bay từ Los Angeles đi Trung Quốc phải quay lại và đáp khẩn ở San Francisco v́ một phi công… quên mang hộ chiếu.
Năm 2026: đi xa để rộng ḷng, chứ không phải để rộng… cái tôi
Đi du lịch là đặc ân. Đặc ân ấy càng lớn khi thế giới càng kết nối, khi vé rẻ hơn, khi ai cũng có thể “xách ba lô lên và đi”. Nhưng cùng với đặc ân là trách nhiệm: tôn trọng nơi ḿnh đến, giữ an toàn cho ḿnh và cho người khác, và đừng bắt cả thế giới phải chịu đựng thói quen xấu của riêng ta.
Giữ lời hứa không khó: nói nhỏ lại, ăn mặc đúng chỗ, đừng xâm phạm, đừng trộm, đừng phá, đừng biến đời thật thành sân khấu.
Để năm sau, người ta c̣n vui vẻ nói “welcome” — chứ không phải lén chuẩn bị… súng nước.
