Đau thắt lưng có thể do bệnh lý xương khớp nhưng cũng có thể là nguyên nhân của một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như ung thư.
Đau thắt lưng được hiểu là tình trạng đau nhức, đau nhói vùng lưng dưới. Mức độ cơn đau thắt lưng tùy thuộc vào từng người, từng nguyên nhân gây đau thắt lưng là bệnh gì. Vùng cột sống thắt lưng gồm 5 đốt sống từ L1 – L5 và hệ thống cơ, gân, dây chằng bao quanh. Khi các thành phần này bị tổn thương sẽ dẫn tới cơn đau thắt lưng. Chấn thương thắt lưng có thể gây ra các cơn đau lưng dưới nhưng đôi khi cơn đau thắt lưng có thể cảnh báo tình trạng sức khỏe tiềm ẩn cần được điều trị càng sớm càng tốt.
1. Triệu chứng của cơn đau thắt lưng
Đau thắt lưng có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau ở lưng, cột sống hoặc các cơ quan xung quanh vùng lưng dưới, chẳng hạn:
- Cơn đau xuất hiện đột ngột hoặc đau từ từ với mức độ đau tăng dần.
- Cơn đau sau một hoạt động cụ thể, chẳng hạn như sau khi cúi người, sau khi bê vác đồ,... kèm theo cơn đau thắt lưng có thể là tiếng "bốp, rắc".
- Cơn đau được mô tả là đau nhói, đau âm ỉ, đau buốt như bị đâm.
- Cơn đau thắt lưng đến rồi đi hoặc không biến mất.
- Cơn đau có thể lan từ lưng dưới xuống mông tới chân hoặc lan lên vai tùy từng nguyên nhân.
- Khiến người bệnh bị đau thắt lưng cảm thấy khó chịu khi duy trì một số tư thế như cúi xuống, khom người và cảm thấy thoải mái, dễ chịu hơn nếu nằm xuống nghỉ ngơi.
- Cơn đau thắt lưng có thể kèm theo cảm giác cứng cột sống, khó khăn để xoay sang trái hoặc sang phải (phạm vi chuyển động giảm) hay để duỗi thẳng lưng. Việc đứng dậy từ tư thế nằm hoặc ngồi có thể cần mất một lúc.
Ngoài các triệu chứng đau thắt lưng kể trên thì một số người có thể bị đau lưng dưới khó đứng thẳng, đau lưng dưới co thắt dữ dội khiến bạn khó hoặc không thể đứng, đi bộ hoặc di chuyển. Hiếm khi một người bị đau thắt lưng kèm sốt nhẹ, tiểu tiện đại tiện không tự chủ, giảm cân không rõ nguyên nhân - nhưng đây cũng là triệu chứng nghiêm trọng cho thấy có thể là dấu hiệu ung thư di căn tới thắt lưng,...
2. Đau thắt lưng là bệnh gì?
Hầu hết mọi người đều từng gặp phải cơn đau lưng dưới ở một thời điểm nào đó trong đời. Thường đây là kết quả của một chấn thương cơ nhưng cũng có thể là do bệnh lý.
Ai có nguy cơ cao bị đau thắt lưng?
Cơn đau lưng dưới kéo dài trên 3 tháng được gọi là đau thắt lưng mãn tính, cơn đau thắt lưng xuất hiện đột ngột được gọi là cấp tính.
Nguy cơ đau thắt lưng có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi và giới tính nhưng thường cơn đau thắt lưng thường xảy ra ở ngoài độ tuổi 30 và tăng dần theo tuổi tác. Nếu bạn bị thừa cân, thường xuyên ngồi làm việc mà ít vận động, thường xuyên mang vác nặng thì nguy cơ bị đau lưng dưới cũng cao hơn.
Nguyên nhân gây đau thắt lưng
- Bong gân hoặc căng cơ:Các cơ và dây chằng ở lưng có thể bị căng, rách do hoạt động quá mức hoặc sau khi thực hiện các chuyển động đột ngột gây tổn thương các sợi cơ và giải phóng các chất trung gian gây viêm, từ đó gây ra tình trạng đau nhức. Việc uốn cong, vặn mình hoặc làm việc ở tư thế xấu trong thời gian dài, cũng như không nghỉ ngơi và phục hồi đầy đủ là những nguyên nhân phổ biến gây căng cơ thắt lưng.
Triệu chứng thường gồm đau và cứng vùng lưng dưới, co thắt cơ; cơn đau cứng vùng thắt lưng lan tỏa thường thấy vào buổi sáng, sau khi duy trì một tư thế ngủ trong thời gian dài.
- Thoát vị đĩa đệm:Là một nguyên nhân phổ biến gây đau thắt lưng do đâu. Khi đĩa đệm bị tổn thương (trượt, vỡ) khiến rễ thần kinh bị chèn ép gây ra các cơn đau có thể kéo dài tới 6 tuần. Ngoài đau lưng dưới và đau lan tỏa ở chi dưới, người bị thoát vị đĩa đệm nghiêm trọng có thể gây chèn ép tủy sống với các biểu hiện như rối loạn đi tiêu tiểu, yếu liệt chân, mất cảm giác và thậm chí teo cơ ở chi dưới.
Cơn đau thắt lưng có thể trở nên tồi tệ hơn khi bạn ho, hắt hơi hoặc rặn khi đi đại tiện do áp lực ổ bụng tăng lên.
- Hội chứng hẹp ống sống thắt lưng: Là tình trạng mà không gian bên trong ống sống bị thu hẹp dẫn tới áp lực lên các rễ thần kinh và tủy sống đi qua cột sống. Mặc dù có thể xảy ra ở mọi đốt sống nhưng hẹp ống sống phổ biến hơn ở cổ và lưng dưới dẫn tới các triệu chứng đau thắt lưng và đau thần kinh tọa.
Tùy thuộc vào từng trường hợp bị hẹp ống sống cụ thể mà cơn đau cũng sẽ có sự khác biệt. Trong đó nếu hẹp ống sống ảnh hưởng tới thắt lưng sẽ khiến người bệnh có cảm giác đau âm ỉ hoặc đau nhói như bị điện giật ở vùng lưng; tê yếu ở chân; cảm giác châm chích ở thắt lưng lan tới mông hoặc chân; đau dây thần kinh tọa hoặc cơn đau nhói lan xuống chân.
- Đau thần kinh tọa: Đau thần kinh tọa xảy ra khi có sự chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh tọa, dây thần kinh chạy dọc từ lưng xuống dưới gối và là dây thần kinh dài nhất và rộng nhất trong cơ thể nên rất dễ bị ảnh hưởng. Khi dây thần kinh tọa bị chèn ép, cảm giác đau có thể lan tỏa từ thắt lưng xuống hông và chân, gây khó khăn trong việc đứng thẳng hoặc di chuyển mà không cảm thấy đau. Nói cách khác là bạn có thể đột ngột bị đau thắt lưng không đứng thẳng được hay không cúi người, đi lại bình thường được.
Đau thần kinh tọa theo nhiều mức độ từ nhẹ tới nặng và có thể đi kèm với cảm giác tê bì, châm chích ở chi dưới, yếu cơ, đau nhói chạy xuống thắt lưng, hông, mông hoặc chân và cảm giác khó chịu ở chân hoặc bàn chân. Đặc biệt, cơn đau trở nên tồi tệ hơn khi ngồi hoặc đứng trong thời gian dài. Do dây thần kinh tọa dài nên cơn đau thường được cảm nhận ở toàn bộ phần dưới cơ thể.
- Cột sống cong vẹo bất thường: Gồm các tật cong vẹo cột sống, hội chứng võng lưng, gù lưng có thể gây đau đớn và khó chịu ở lưng, bao gồm cả vùng cột sống thắt lưng.
- Khối u cột sống: Bao gồm hai loại chính: khối u nguyên phát và khối u di căn. Khối u nguyên phát có nguồn gốc từ mô xương, mô sụn, mô mạch máu hoặc mô thần kinh của cột sống; khối u di căn chủ yếu là do khối u ác tính ở các bộ phận khác của cơ thể di căn đến cột sống thông qua hệ thống máu hoặc bạch huyết. Khối u cột sống có thể làm mất ổn định cột sống và chèn ép tủy sống hoặc rễ thần kinh, gây đau, biến dạng và rối loạn chức năng thần kinh.
Ngoài đau lưng dưới, có thể có khối u tại chỗ, dị dạng cột sống (như vẹo cột sống, gù lưng,..) và rối loạn chức năng thần kinh (như tê, yếu ở chi dưới; tiểu không tự chủ,...). Cơn đau thường âm ỉ hoặc nhói và có thể tệ hơn vào ban đêm hoặc sáng sớm.
- Đau cơ xương liên quan tới các bệnh viêm khớp, viêm đau cơ xơ hóa, viêm cột sống, thoái hóa cột sống. Triệu chứng đau thắt lưng thường đi kèm với các triệu chứng khác, tùy vào loại bệnh đau cơ xương là gì.
- Viêm cột sống dính khớp: Viêm cột sống dính khớp là một dạng viêm khớp hiếm gặp có thể gây viêm tại cổ và lưng dưới dai dẳng, các triệu chứng này có xu hướng nghiêm trọng hơn vào ban đêm. Viêm cột sống dính khớp gây đau lưng dưới có thể biểu hiện bằng cảm giác đau liên tục hoặc đau âm ỉ ở vùng lưng dưới, đôi khi đau tăng lên khi bạn cử động. Cơn đau có thể lan ra hông và đôi chân. Triệu chứng dần dần lan lên đốt sống ngực và cổ. Khi bệnh tiến triển, cột sống dần trở nên cứng và cứng nhắc, dẫn đến tình trạng gù lưng. Một số bệnh nhân cũng có thể bị tổn thương các cơ quan như mắt, thận và phổi.
Đau thắt lưng khi nào cần khám bác sĩ? Ảnh: ST
- Loãng xương:Loãng xương là một bệnh lý toàn thân về xương do khối lượng xương giảm và cấu trúc vi mô của xương bị phá hủy, dẫn đến xương giòn hơn và sức mạnh của xương giảm. Đau lưng dưới là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh loãng xương. Cơn đau có thể lan xuống dọc theo cả hai bên cột sống đến mông và mặt sau của đùi. Cơn đau sẽ trở nên tồi tệ hơn sau khi trở mình, ngồi dậy và đi bộ trong thời gian dài. Trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể xảy ra gãy xương, chẳng hạn như gãy nén đốt sống và gãy cổ tay.
Ngoài các nguyên nhân gây đau thắt lưng là bệnh gì kể trên thì một vài tình trạng sức khỏe khác cũng có thể dẫn tới đau vùng lưng dưới bao gồm: Các vấn đề về thận và bàng quang, bao gồm cả nhiễm trùng thận; đau thắt lưng khi mang thai; lạc nội mạc tử cung; u nang buồng trứng; u xơ tử cung; nhiễm khuẩn cột sống;...
3. Đau thắt lưng khi nào cần khám bác sĩ?
Tùy vào từng nguyên nhân đau thắt lưng mà điều trị sẽ có sự khác biệt. Trong đó, bạn có thể tự chăm sóc cơn đau lưng dưới tại nhà trong 72 giờ đầu khi cơn đau xuất hiện, nếu sau khoảng thời gian này mà cơn đau không thuyên giảm, tốt nhất hãy thăm khám bác sĩ sớm. Đặc biệt là nếu như bị đau vùng thắt lưng kèm theo mất kiểm soát ruột và bàng quang (đại tiểu tiện mất tự chủ), đau bụng dữ dội, chóng mặt hoặc ngất xỉu, tê liệt một bên cơ thể, giảm cân bất thường,...
Ngoài ra người có các yếu tố nguy cơ như tiền sử ung thư, có cơn đau thắt lưng dữ dội ban đêm, trên 55 tuổi và không rõ nguyên nhân gây ra cơn đau lưng là gì hoặc có các bệnh gây suy giảm miễn dịch thì cần nhanh chóng khám bác sĩ nếu bị đau lưng dưới.
Cách giảm đau thắt lưng tại nhà thường bao gồm chườm lạnh, chườm nhiệt, phương pháp RICE, thuốc giảm đau không kê đơn (chẳng hạn như acetaminophen hoặc ibuprofen), tắm nước ấm để thư giãn và giảm co thắt cơ, nằm nghiêng khi ngủ với đầu gối cong và chèn gối giữa hai chân,... Khi lưng bị đau, nhiều người có xu hướng nằm trên giường và không vận động. Tuy nhiên, với một số nguyên nhân chẳng hạn như căng cơ thì bác sĩ đều khuyên rằng bạn nên vận động càng sớm càng tốt. Việc nằm trên giường và không vận động đôi khi khiến cơn đau thắt lưng trở nên nghiêm trọng hơn.
Tại cơ sở y tế, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh sử đầy đủ của bệnh nhân, tiến hành kiểm tra vị trí đau lưng dưới, kiểm tra các phản xạ đau cũng như chỉ định xét nghiệm máu, chẩn đoán hình ảnh nếu cần thiết.
Nhìn chung, cơn đau thắt lưng có thể không quá nghiêm trọng và việc điều trị đúng cách sẽ giúp cơn đau nhanh chóng thuyên giảm và phòng ngừa các cơn đau trong tương lai. Tuy nhiên, quan trọng là cần chú ý tới các bất thường sức khỏe kèm theo để không ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị bệnh, chẳng hạn như nguyên nhân đau thắt lưng do khối u ung thư tủy sống,...
