|
Nga và Ukraine đang tăng cường sử dụng mồi nhử để đánh lạc hướng hệ thống phòng không đối phương với những cải tiến không ngừng về công nghệ và chiến thuật.
Moscow và Kiev đang bước vào chiến dịch tác chiến UAV chiến lược với mỗi bên nhắm vào các cơ sở hạ tầng năng lượng của nhau bằng các đợt tập kích UAV ban đêm. Tại Ukraine, các cuộc tấn công bằng UAV Shahed của Nga gây mất điện diện rộng, trong khi các UAV Lyutyi và FP-1 của Kiev nhắm thẳng vào các nhà máy lọc dầu của Moscow.
Cả hai bên đều có mục tiêu bắn hạ càng nhiều phương tiện tấn công của đối phương càng tốt nhưng đồng thời cũng đang sử dụng các vũ khí mồi nhử để đánh lạc hướng các hệ thống phòng không. Trang blog quân sự Two Majors của Nga trước đó cho biết: "Đối phương không ngừng phát triển công nghệ không người lái của họ và đang học hỏi từ các mồi nhử Gerbera của chúng ta… Những thiết bị này xuất hiện ngày càng nhiều".Các mồi nhử của Ukraine hiện hoạt động như một công cụ khuếch đại lực lượng và làm gia tăng hiệu quả của các chiến dịch tấn công.
Vai trò của vũ khí mồi nhử
Trong Thế chiến II, khi các hệ thống phòng không có nguồn đạn dược không giới hạn, người ta có thể nhắm bắn thoải mái vào các mục tiêu. Tuy nhiên, khi phòng không phải dựa vào các tên lửa đất đối không khan hiếm và đắt tiền, mồi nhử bắt đầu chứng minh vai trò của mình.
Máy bay ném bom chiến lược B‑52 lần đầu cất cánh năm 1955, được thiết kế nhằm thực hiện nhiệm vụ đầy thách thức là bay sâu vào Liên Xô ở độ cao lớn để ném bom nguyên tử. Những chiếc B‑52 khổng lồ gần như không thể né radar Liên Xô, bị tên lửa đất đối không cùng tiêm kích MiG đánh chặn. Vì vậy, Không quân Mỹ đã trang bị cho các máy bay ném bom này một “vũ khí bí mật”: UAV mồi nhử chạy bằng động cơ phản lực mang tên ADM‑20 Quail. B‑52 có thể mang tới 8 chiếc Quail trong khoang bom và phóng chúng khi tiếp cận vùng nguy hiểm.
Được trang bị các bộ phản xạ radar, Quail trông giống như một chiếc B-52 trên màn hình radar, mặc dù sải cánh của nó chỉ dài khoảng 1,5 mét. Bay với tốc độ hơn 1.000 km/h, Quail có thể được lập trình sẵn để thực hiện hai lần rẽ và một lần thay đổi tốc độ nhằm bắt chước một máy bay ném bom thật - điều này cho thấy hạn chế của công nghệ máy tính thập niên 1950. Được biên chế từ năm 1960, Quail lẽ ra đã giúp B-52 tăng đáng kể cơ hội xuyên thủng phòng không đối phương nhưng nó chưa từng được sử dụng trong thực chiến và chính thức bị loại biên vào năm 1978.
Ở một vài thời điểm, các nhà nghiên cứu nhận ra mồi nhử cũng có thể mang được đầu đạn. Điều này dẫn tới sự ra đời của chương trình Subsonic Cruise Armed Decoy (SCAD), sau đó phát triển thành tên lửa hành trình Tomahawk.
Không quân Mỹ hiện đã sở hữu các UAV mồi nhử tinh vi hơn, bao gồm ADM‑160 MALD với khả năng gây nhiễu điện tử và các công cụ đánh lừa, có giá khoảng 400.000 USD mỗi chiếc. Một số phương tiện trong số này đã được cung cấp cho Ukraine nhằm bảo vệ các chiến đấu cơ.
Các mồi nhử của Nga
Nga bắt đầu sản xuất hàng loạt UAV Shahed từ năm 2024. Với chi phí rẻ và số lượng lớn, những chiếc UAV này đe dọa áp đảo hệ thống phòng không Ukraine: chỉ riêng trong tháng 7 đã có hơn 6.000 UAV được phóng, thậm chí có những thời điểm, 700 UAV được phóng trong một đêm. Tuy nhiên, theo Viện nghiên cứu ISIS, không phải tất cả máy bay tấn công đều là Shahed mang đầu đạn 50 kg mà một tỷ lệ đáng kể, có thể lên tới một nửa, thực chất là các mồi nhử giá rẻ, phần lớn không vũ trang.
Một chiếc Shahed có giá khoảng 50.000 USD, trong khi mồi nhử Gerbera có thể chỉ tốn khoảng 10.000 USD và hiện được sử dụng với số lượng lớn. Gerbera có kích thước tương đương Shahed và hiển thị tương tự trên radar, nhưng chỉ nặng khoảng 18 kg, bằng 1/10 trọng lượng Shahed và có tầm bay ngắn hơn đáng kể. Một số UAV Gerbera được trang bị thiết bị tác chiến điện tử để dò tìm vị trí radar phòng không.
Một số UAV Gerbera khác được gắn đầu đạn nhỏ chỉ vài kg, dùng cho các cuộc tấn công mang tính chiến thuật. Khái niệm “mồi nhử có vũ trang” vì vậy vẫn tồn tại và không thể mặc định rằng tất cả UAV đều vô hại.
Parodiya là một loại mồi nhử của Nga với thiết kế thậm chí còn đơn giản và nhỏ gọn hơn. Giống như Quail, nó được trang bị bộ phản xạ radar Luneburg lens (một quả cầu phủ kim loại) để khiến mục tiêu hiển thị lớn hơn trên màn hình radar. UAV này được chế tạo chủ yếu từ ván ép và sử dụng linh kiện điện tử Trung Quốc và phương Tây. Tầm hoạt động chưa được công bố chính thức nhưng được cho là hàng trăm km.
Những mồi nhử như vậy có ý nghĩa quan trọng vì dù phần lớn khả năng bảo vệ của Ukraine dựa vào tác chiến điện tử và các nhóm phòng thủ cơ động sử dụng súng máy cũng như pháo phòng không tự động nhưng họ vẫn phải phụ thuộc nhiều vào tên lửa đánh chặn. Các video gần đây cho thấy UAV Nga bị tiêm kích F-16 sử dụng tên lửa không đối không Sidewinder và MiG-29 phóng tên lửa R-73 bắn hạ. Dù hiệu quả cao song các loại tên lửa này đang rất khan hiếm.
Mỗi quả AIM-9X Sidewinder có giá khoảng 447.000 USD và chỉ có vài trăm quả được sản xuất mỗi năm nên không thể lãng phí chúng để tiêu diệt những mồi nhử giá rẻ.
“Đội quân bóng ma” của Ukraine
Ukraine khởi động chiến dịch tấn công bằng UAV muộn hơn nhưng hiện đang tăng tốc, với kế hoạch chế tạo 30.000 máy bay không người lái tầm xa trong năm nay. Những chiếc UAV này sẽ được bổ sung bởi số lượng mồi nhử nhất định và vấn đề then chốt vẫn là chi phí. Chẳng hạn, Fire Point FP-1 được cho là có giá khoảng 55.000 USD mỗi chiếc nhưng nếu như các mồi nhử có giá rẻ hơn thì chúng có thể làm cạn kiệt hoặc đánh lạc hướng hệ thống phòng không, giúp các phương tiện tấn công thật có cơ hội xuyên thủng mục tiêu cao hơn.
Blog quân sự Nga Two Majors đã công bố hình ảnh được cho là UAV mồi nhử của Ukraine tấn công một cơ sở lọc dầu ở Bán đảo Crimea. Dù không rõ kích thước nhưng loại này nhiều khả năng nhỏ hơn UAV tấn công và được trang bị bộ phản xạ radar.
Năm 2024, nhà phân tích H.I. Sutton tiết lộ, công ty Slobidka Aerocompany của Ukraine đã phát triển một mẫu mồi nhử chi phí thấp, thân làm từ ống nhựa và khung gỗ, được bọc bằng lớp giấy bạc kim loại nhằm tăng tiết diện radar. Mẫu mà Two Majors công bố có vẻ giống hệt về thiết kế, đến cả nắp hai đầu ống cũng trùng khớp.
Các cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine được lên kế hoạch bài bản, với lộ trình bay phức tạp nhằm tìm ra cách xuyên thủng hệ thống phòng không đối phương. Trong đó, mồi nhử đóng vai trò trinh sát mở đường, thực hiện nhiệm vụ kiểm tra lộ trình, trong khi các “phi đội bóng ma” khác đánh lạc hướng phòng không, để các phương tiện tấn công thật hoạt động ở vị trí khác.
“Chúng tôi dùng mồi nhử để mở đường cho chính mình", một chỉ huy UAV của Ukraine với biệt hiệu Casper nói với New York Times.
Cũng như với các loại UAV tấn công, UAV mồi nhử của Ukraine cần thời gian để sản xuất. Tuy nhiên, chúng đang phát triển rất nhanh, có thể tích hợp các hệ thống trinh sát điện tử, làm nhiệm vụ tiếp sóng liên lạc hoặc thậm chí được trang bị vũ khí.
|
