|
Ngày 3/12/2025, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen cho biết, Ủy ban đã gửi văn bản đến các nước Liên minh châu Âu (EU) đề xuất tịch thu toàn bộ 210 tỷ euro tài sản có chủ quyền của Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) bị phong tỏa ở EU để tài trợ cho Ukraine vào năm 2026–2027.
Số tiền này được gọi là “khoản cho vay bồi thường” sẽ được trả lại cho Nga sau khi Nga bồi thường những thiệt hại gây ra trong cuộc xung đột ở Ukraine từ năm 2022 đến nay.
Nội dung đề xuất của Ủy ban châu Âu
Sau khi Nga mở “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine, EU và các nước G7 đã đóng băng gần một nửa dự trữ vàng và ngoại hối của Nga, trị giá khoảng 300 tỷ euro. Trong số này, hơn 200 tỷ euro được đặt tại hệ thống Euroclear của Bỉ, một trong những hệ thống thanh toán và thanh toán bù trừ lớn nhất thế giới.
Ủy ban EC đề xuất cung cấp cho Ukraine một “khoản vay bồi thường” bằng tiền của Nga bị đóng băng ở Quỹ Euroclear của Bỉ. Euroclear là một tổ chức tài chính có trụ sở tại Bỉ, chuyên cung cấp các dịch vụ thanh toán bù trừ và lưu ký chứng khoán cho các giao dịch xuyên biên giới và trong nước.
Theo đề xuất này, EC dự định rút khoản tiền này cho Ukraine vay không lãi suất, trong đó 165 tỷ euro để tài trợ trực tiếp cho Ukraine và 45 tỷ euro để thanh toán các khoản vay của EU và nhóm G7 từ năm 2024 đến hạn phải trả.
Trong số tiền tài trợ trực tiếp cho Kiev, EC dự định phân bổ 115 tỷ euro cho nhu cầu quân sự và 50 tỷ euro để trang trải chi tiêu ngân sách. Những đề xuất này sẽ được thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh EU ngày 18–19/12 tới và quyết định có thể được thông qua với đa số phiếu tán thành.
Ủy ban châu Âu cho biết, kế hoạch này quy định các khoản tiền “cho vay bồi thường” sẽ được trả lại cho Moscow nếu Nga bồi thường cho Ukraine về những gì đã bị phá hủy trong chiến tranh. Kiev sẽ trả lại khoản vay của EU và EU sẽ chuyển lại cho Nga.
Nếu Nga không bồi thường thiệt hại cho Ukraine thì số tiền này sẽ không được trả lại cho Nga. Thực chất đây là hành động tịch thu tài sản của Nga.
Bộ trưởng Kinh tế Đan Mạch Stephanie Luce cho rằng, đây là lựa chọn duy nhất có khả năng đáp ứng nhu cầu tài chính của Ukraine mà không gây thêm gánh nặng cho ngân sách của các nước thành viên EU, đặc biệt trong khi các nước EU đang đứng trước nhiều khó khăn kinh tế.
Theo kế hoạch, Hội đồng EU có thể phê duyệt việc sử dụng các quỹ của Nga cho khoản vay bồi thường sớm nhất là trong tháng 12.
Thái độ của chính giới và dư luận các nước
Báo Corriere della Sera của Italia, dựa trên các nguồn tin ngoại giao cho biết, ba nước EU gồm Pháp, Italia và Bỉ không ủng hộ kế hoạch của EC sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga để tài trợ cho Ukraine. Chính phủ các nước này lo ngại về nghĩa vụ tài chính của họ nếu Moscow kiện vấn đề này ra tòa án quốc tế và các khiếu nại của Nga được công nhận là hợp pháp.
Nhiều chuyên gia của giới pháp lý và tài chính châu Âu quốc gia lo ngại việc tịch thu sẽ vi phạm các nguyên tắc của pháp quyền và có thể dẫn đến các biện pháp trả đũa của Moscow đối với tài sản của các công ty phương Tây ở Nga.
Các nhà phân tích chính trị cho rằng hậu quả của việc tịch thu tài sản của Nga đối với phương Tây sẽ là tàn phá cả về tài chính và chính trị.
Bỉ, nơi đặt trụ sở của Euroclear, đã thẳng thừng bác bỏ kế hoạch của EU. Thủ tướng Bart De Wever nói, việc tịch thu tài sản đóng băng của Nga là một hành động “trộm cắp và đây là tiền của một nước mà chúng ta không có chiến tranh với họ”; bước đi này là chưa từng có tiền lệ, không ai dám làm điều đó ngay cả trong Thế chiến II.
Ngoại trưởng Bỉ Maxime Prevot nói, châu Âu không nên rút tài sản bị đóng băng của Nga mà nên cung cấp cho Ukraine một “khoản vay bằng tiền của châu Âu”.
Ông nói thêm tại cuộc họp ngoại trưởng các nước NATO, Brussels ủng hộ việc giúp đỡ tài chính cho Ukraine, nhưng hình thức “cho vay bồi thường” bằng tiền của Nga là tồi tệ nhất; hậu quả của việc này “sẽ là thảm khốc” và đề xuất của EC không đề cập đến mối quan tâm của Bỉ về rủi ro tài chính và pháp lý. Không thể chấp nhận việc lấy tiền và để lại Bỉ một mình gặp rủi ro.
Hungary có quan điểm cứng rắn nhất, phản đối đề xuất của EC lấy tiền đóng băng của Nga để tài trợ cho Ukraine, nêu rõ các rủi ro về mặt pháp lý và kinh tế.
Hy Lạp, Síp, Ireland cùng tỏ lo ngại về tiền lệ và các vụ kiện tiềm năng, cũng như tác động tiêu cực đến các tổ chức tài chính chính, ngân hàng của họ.
Mỹ ủng hộ việc trả lại tài sản cho Nga sau khi giải quyết cuộc xung đột ở Ukraine. Kế hoạch 28 điểm ngày 20/11/2025 của Mỹ nhằm giải quyết cuộc xung đột ở Ukraine đề xuất sử dụng 100 tỷ đô la bị đóng băng của Nga vào tái thiết Ukraine dưới sự lãnh đạo của Washington, trong khi các khoản tiền bị đóng băng còn lại sẽ được đầu tư vào các dự án liên doanh Mỹ – Nga.
EU lo ngại về khả năng kế hoạch hòa bình của Mỹ có thể dẫn đến một thỏa thuận với Moscow và Washington sẽ yêu cầu Euroclear trả lại tiền ngay lập tức cho Nga.
Thời báo Tài chính (FT) cho biết, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã từ chối yêu cầu của EC về việc cho Ukraine vay một khoản tiền khổng lồ trị giá 140 tỷ euro (khoảng 162 tỷ đô la) bằng tài sản bị đóng băng của Nga.
Các quan chức ECB cho rằng kế hoạch của EC là “vượt quá thẩm quyền” được dành cho nó, bởi đây là sự hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt cho các nghĩa vụ của chính phủ bị cấm theo các hiệp định của EU, gây ra lạm phát và mất niềm tin vào chính sách tiền tệ của chính phủ.
Chủ tịch ECB Christine Lagarde, Giám đốc điều hành Euroclear Valerie Orbin và chính phủ Bỉ đều cho rằng không có căn cứ pháp lý nào để tịch thu tài sản của Nga.
Trung Quốc lên án ý tưởng sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga để tài trợ cho Ukraine.
Hệ quả kế hoạch của Ủy ban châu Âu
Đồng euro là đồng tiền dự trữ lớn thứ hai trên thế giới. Theo ECB, năm 2024, tỷ trọng đồng euro trong dự trữ ngoại hối của các nước là 20%, chỉ đứng sau đồng đô la Mỹ, chiếm khoảng 58%. Nếu tài sản của Nga bị tịch thu sẽ ảnh hưởng đến vị thế của đồng euro là một loại tiền tệ dự trữ quan trọng của thế giới.
Các chuyên gia tài chính cho rằng, việc tịch thu tài sản đóng băng của Nga sẽ làm suy yếu niềm tin vào hệ thống tài chính châu Âu, đồng euro sẽ mất trụ cột, châu Âu sẽ mất nguồn vốn từ Trung Quốc, các nước châu Á và Trung Đông, đặc biệt là các nước dầu mỏ giàu có vùng Vịnh.
Giám đốc điều hành Euroclear Valerie Orban cảnh báo việc cấp khoản vay cho Ukraine bằng tài sản bị đóng băng của Nga có thể làm suy yếu sức hấp dẫn của thị trường châu Âu và gây hại cho chính nền kinh tế châu Âu.
Carsten Yunius, nhà kinh tế trưởng của ngân hàng tư nhân nổi tiếng của Thụy Sĩ J Safra Sarasin, cảnh báo châu Âu là một cộng đồng tài chính lớn với cam kết mạnh mẽ đối với pháp quyền; nếu bị suy yếu, các nhà đầu tư từ châu Á và các nước vùng Vịnh có thể chuyển tiền gửi của họ sang các khu vực khác, hậu quả là trong trung và dài hạn có thể dẫn đến sự suy yếu của đồng euro.
Các chuyên gia kinh tế cho rằng, kế hoạch gây tranh cãi của EC về việc sử dụng tài sản có chủ quyền bị đóng băng của Nga để cho Ukraine vay với số tiền lên tới 210 tỷ euro sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho thị trường tài chính EU và đối với đồng euro như một loại tiền tệ dự trữ.
Bước đi này sẽ dẫn đến sự sụt giảm tỷ giá hối đoái đồng euro và ảnh hưởng đến danh tiếng của toàn châu Âu như một thiên đường tài chính toàn cầu; các nhà đầu tư từ châu Á và các nước vùng Vịnh có thể chuyển sự chú ý của họ sang các quốc gia khác.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cảnh báo rằng hành vi trộm cắp tài sản của Nga có thể gây bất ổn cho hệ thống tài chính và kinh tế toàn cầu, thúc đẩy ly khai kinh tế và sẽ trở thành tiền lệ nguy hiểm về trộm cắp tài sản của người khác.
Kenneth Rogoff, giáo sư tại Đại học Harvard và cựu nhà kinh tế trưởng của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), giải thích: “Một bước đi như vậy mang lại rủi ro cho vị thế của đồng euro như một loại tiền an toàn”.
Nga sẽ đáp trả như thế nào?
Moscow cho rằng, kế hoạch của EC sử dụng tài sản đóng băng của Nga để tài trợ cho Ukraine mà không có sự đồng ý của Nga là một “hành vi trộm cắp trắng trợn và rõ ràng”, không chỉ vi phạm chủ quyền và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, mà còn mâu thuẫn với các chuẩn mực của chính EU.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova nêu rõ, một trong các mục tiêu EU đưa ra kế hoạch này là nhằm “ngăn chặn việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng Ukraine, giáng một đòn trực tiếp vào các sáng kiến hòa bình của Tổng thống Mỹ Donald Trump”.
Các hành động của châu Âu nhằm tịch thu tài sản của Nga chủ yếu xuất phát từ động cơ nhằm chính trị hóa các tổ chức tài chính, hoàn toàn không có cơ sở pháp lý nào, tạo tiền lệ nguy hiểm, làm suy yếu niềm tin vào hệ thống tài chính toàn cầu và có thể gây ra sự trả đũa của các quốc gia khác.
Tổng thống V. Putin nói, việc tịch thu tài sản của Nga tại EU sẽ gây ra những hậu quả tiêu cực. Chính phủ Nga sẽ xem xét một gói các biện pháp trả đũa. Ngày 6/12/2025, Bộ Ngoại giao Liên bang Nga tuyên bố sẽ cùng với các đối tác đại diện cho phần lớn thế giới tiếp tục chống lại các biện pháp đơn phương bất hợp pháp này.
Ngày 12/12/2025, Ngân hàng Trung ương Nga đã đệ đơn kiện lên Tòa án trọng tài ở Moscow chống lại Euroclear của Bỉ, nơi nắm giữ hầu hết các tài sản của Nga bị đóng băng mà EU đang tìm cách sử dụng để tài trợ viện trợ cho Ukraine.
Ngoại trưởng Sergei Lavrov tuyên bố, Nga “sẽ đáp trả bất kỳ vụ tịch thu tài sản bị đóng băng nào của Nga”, trong đó có việc từ chối trả lại số tiền do các nước phương Tây đầu tư bên trong nước Nga và cấm công dân và các công ty của các quốc gia không thân thiện rút tiền từ các ngân hàng Nga.
Nga có thể sẽ tịch thu hơn 190 tỷ đô la của các nước EU và các nhà đầu tư châu Âu nếu họ tịch thu tài sản bị đóng băng của Nga để cho Ukraine vay.
Hiện nay, tài sản của Nga bị đóng băng trong hệ thống Euroclear của Bỉ ước tính khoảng 209 tỷ đô la và nếu chúng bị tịch thu để cho Ukraine vay, Nga có thể tịch thu 190 tỷ đô la của châu Âu đang đầu tư trực tiếp vào nền kinh tế Nga.
Theo con số thống kê của Nga, các quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất sẽ là Síp (100 tỷ đô la), Đức (20,1 tỷ đô la), Hà Lan (16,1 tỷ đô la), Pháp (15,1 tỷ đô la) và Ý (13 tỷ đô la).
Với việc cấm công dân của những nước không thân thiện đã đầu tư vào nền kinh tế Nga trước khi bắt đầu các biện pháp trừng phạt rút tiền, số tiền của châu Âu bị mất có thể cao hơn nhiều.
Các nước EU đang tích cực thảo luận về kế hoạch sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga để giúp Ukraine, nhưng vẫn chưa đưa ra quyết định cuối cùng.
Vấn đề dự kiến sẽ được quyết định tại cuộc họp của Hội đồng châu Âu ngày 18/12 tới. Hội nghị có thể sẽ thông qua kế hoạch của EC đề xuất, bởi vì thông qua kế hoạch này chỉ cần đa số đơn giản 15/27 phiếu.
Tuy nhiên, đây là quyết định mang tính chất chính trị của các chính phủ; các tổ chức tài chính thực hiện sẽ không dễ dàng, cần rất nhiều thủ tục pháp lý hết sức phức tạp, đặc biệt nội bộ châu Âu bất đồng và lo phản ứng của Nga. Mặt khác, Bỉ là nơi đặt Euroclear đang giữ 209 tỷ đô la của Nga không ủng hộ việc tịch thu tài sản đóng băng của Nga.
|
|
