Báo cáo mới của AidData tiết lộ Mỹ là quốc gia nhận nhiều tín dụng nhất từ Trung Quốc với hơn 202 tỷ USD, vượt xa mọi dự đoán và làm đảo chiều câu chuyện “bẫy nợ”.
Một người đứng trước biển hiệu của Diễn đàn Vành đai và Con đường lần thứ ba trước lễ khai mạc, gần trung tâm truyền thông ở Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 18/10/2023. Ảnh: Reuters.
Lượng tiền cho vay của Trung Quốc kể từ đầu thế kỷ đã “lớn hơn rất nhiều” so với những gì từng được biết tới trước đây, với các khoản vay và viện trợ ngày càng chảy vào các quốc gia phát triển, bao gồm cả Mỹ – quốc gia nhận nhiều tiền nhất – theo một báo cáo mới của nhóm nghiên cứu thuộc một trường đại học Mỹ.
Trong tổng số 2,2 nghìn tỷ USD mà “khu vực chính thức” của Trung Quốc giải ngân trong giai đoạn 2000–2023, gần 202 tỷ USD đã được rót vào các dự án ở Mỹ, theo phòng thí nghiệm AidData thuộc Đại học William & Mary ở bang Virginia.
“Dữ liệu của chúng tôi cho thấy Mỹ – một quốc gia thu nhập cao – lại là nước nhận nhiều tín dụng chính thức nhất từ Trung Quốc. Đây là một phát hiện vừa bất ngờ vừa phản trực giác”, nhóm nghiên cứu viết trong báo cáo công bố mới đây.
“Đây là một phát hiện phi thường, khi mà Mỹ đã dành phần lớn thập kỷ qua để cảnh báo các nước khác về rủi ro nợ Trung Quốc, đồng thời cáo buộc Bắc Kinh thực thi ‘ngoại giao bẫy nợ’”, ông Brad Parks, giám đốc AidData, nhận định.
Nghiên cứu mới – được tổng hợp trong 36 tháng dựa trên hơn 246.000 nguồn khác nhau – xác định một loạt các định chế là chủ nợ và nhà tài trợ chính thức của Trung Quốc, bao gồm các ngân hàng chính sách nhà nước, ngân hàng thương mại quốc doanh, doanh nghiệp nhà nước, quỹ nhà nước, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc và các công ty con.
Một số khoản cho vay của Trung Quốc đối với các dự án tại Mỹ liên quan đến xây dựng “hạ tầng trọng yếu” hoặc giúp doanh nghiệp Trung Quốc thâu tóm “công nghệ then chốt” từ các công ty Mỹ, theo báo cáo.
Trung Quốc đã góp vốn xây dựng các đường ống khí tự nhiên hóa lỏng lớn ở Rio Grande, Port Arthur và Freeport, đường ống dầu Dakota Access, một số đường ống khí tự nhiên khác, một đường truyền tải điện cung cấp cho thành phố New York, các trung tâm dữ liệu ở bang Virginia, và các nhà ga sân bay tại New York và California, cùng nhiều dự án khác.
Các chủ nợ Trung Quốc chính thức cũng tài trợ cho việc mua lại các công ty công nghệ cao tại Mỹ và cung cấp hỗ trợ thanh khoản – thông qua vốn lưu động và các hạn mức tín dụng quay vòng – cho hàng loạt công ty trong danh sách Fortune 500.
Một ví dụ điển hình về giao dịch Trung Quốc tại Mỹ liên quan đến tài sản công nghệ chiến lược là khoản vay 800 triệu USD giúp một liên doanh Trung Quốc mua 100% hãng sản xuất cảm biến hình ảnh OmniVision Technologies (niêm yết tại Mỹ) vào năm 2015, theo AidData.
Tuy nhiên, phòng thí nghiệm này cũng nhấn mạnh rằng nhiều khoản vay Trung Quốc cấp cho Mỹ “được dẫn dắt bởi mục tiêu lợi nhuận hơn là lợi thế địa chính trị hay địa kinh tế”.
Trong khi Trung Quốc được biết đến với việc cho vay nhiều nước thuộc “Phương Nam toàn cầu” qua sáng kiến Vành đai và Con đường, báo cáo phát hiện rằng 10 trong số 20 điểm đến vay vốn chính thức lớn nhất của Trung Quốc trong giai đoạn 2000–2023 lại là các nước thu nhập cao, bao gồm Anh, Singapore, Đức và Thụy Sĩ.
Một số quốc gia – như Nga, Venezuela và Argentina – được xếp vào nhóm thu nhập cao theo chuẩn Ngân hàng Thế giới tại một số thời điểm trong giai đoạn nghiên cứu, do đó đủ điều kiện được tính vào nhóm này.
Nga là nước nhận nhiều thứ hai sau Mỹ, với tổng cộng 171,78 tỷ USD vay và viện trợ trong giai đoạn nêu trên, tiếp theo là Australia với 130 tỷ USD.
Nhìn chung, danh mục cho vay nước ngoài của Trung Quốc lớn gấp 2 đến 4 lần các ước tính đã công bố trước đây, khiến Trung Quốc trở thành chủ nợ chính thức lớn nhất thế giới, theo AidData.
Lượng cho vay chính thức của Trung Quốc vượt xa Sáng kiến Vành đai và Con đường – một chương trình 12 năm nhằm xây dựng hạ tầng thương mại toàn cầu, một phần nhờ tài trợ ưu đãi. Phát hiện này có thể gây “lo ngại” về việc Mỹ và các đồng minh liệu có theo kịp hay không, AidData nhận định.
Tuy nhiên, Bắc Kinh cũng “giảm mạnh tỷ trọng danh mục dành cho các quốc gia thu nhập thấp và trung bình thấp” theo thời gian, đồng thời “tăng nhanh tỷ trọng dành cho các nước thu nhập trung bình cao và thu nhập cao”, theo báo cáo.
Năm 2000 – năm đầu tiên của nghiên cứu – 88% danh mục cho vay của Trung Quốc hướng tới các nước thu nhập thấp. Đến năm cuối cùng, 2023, con số này giảm xuống chỉ còn 24%. Trong khi đó, tỷ lệ dòng vốn chảy vào các nước phát triển tăng từ 12% năm 2000 lên 76% năm 2023.
Trung Quốc cung cấp nợ, vốn sở hữu và viện trợ theo những cách “linh hoạt, sáng tạo và bổ trợ” nhằm thúc đẩy lợi ích địa chiến lược và thương mại, báo cáo nêu. Trung Quốc muốn được nhìn nhận như “chủ nợ quốc tế đầu tiên – và cuối cùng”, đồng tác giả Brooke Escobar cho biết trong phần tóm tắt.
Nhóm AidData – bao gồm 16 nhà nghiên cứu toàn thời gian và 126 nghiên cứu viên bán thời gian – đã phát hiện Trung Quốc phê duyệt hơn 30.000 “dự án và hoạt động” trên toàn thế giới trong giai đoạn này. Trong số đó, 9.764 dự án nằm ở các quốc gia thu nhập cao.
Với mỗi 1 USD Mỹ tài trợ hoặc cho vay các nước đang phát triển, Trung Quốc rót 1,5 USD thông qua ngân sách hỗ trợ phát triển nước ngoài – vốn ở mức khoảng 5,7 tỷ USD mỗi năm, theo nghiên cứu.
VietBF@ sưu tập
