Tưởng chừng bệnh tim mạch chỉ gõ cửa ở tuổi xế chiều, nhưng ngày nay nhiều người trẻ đã phải đối diện biến cố tim mạch nghiêm trọng vì lối sống thiếu lành mạnh và sự chủ quan.
T.Q.H. (22 tuổi, Đồng Nai) được đưa vào Bệnh viện Đa khoa Bình Phước khi tim đập dồn dập, cơ thể mệt lả, mồ hôi vã ra liên tục. Kết quả chẩn đoán khiến nam thanh niên bàng hoàng: viêm cơ tim, kèm rối loạn lipid máu và rối loạn lo âu.
"Tôi cứ nghĩ bệnh tim chỉ gặp ở người lớn tuổi, không ngờ mới ngoài 20 đã mắc phải", H. chia sẻ.
Khi trái tim người trẻ "già nua" sớm
Chung cảnh ngộ, anh L.V.L. (38 tuổi, Đồng Nai) được người thân hốt hoảng đưa vào viện khi nửa người bất ngờ liệt cứng, không cử động được. Chỉ trong khoảnh khắc, sức khỏe của một người đàn ông đang ở độ tuổi sung sức bỗng sụp đổ. Bác sĩ chẩn đoán anh bị đột quỵ.
Còn anh Đ.L. (40 tuổi) nhập viện với cơn đau ngực dữ dội, kết quả xác định nhồi máu cơ tim cấp - biến cố có thể cướp đi mạng sống chỉ trong tích tắc.
TS.BS Lê Thanh Hùng, Trưởng khoa Tim mạch - Lão học, Bệnh viện Đa khoa Bình Phước, cảnh báo bức tranh bệnh tim mạch đang thay đổi.
"Nếu trước đây bệnh phần lớn gặp ở người trên 60 tuổi, thì nay nhiều bệnh nhân mới ở độ tuổi 30-40, thậm chí dưới 30, đã phải đối diện nguy hiểm. Chúng ta đang chứng kiến một thế hệ trẻ có hệ tim mạch 'lão hóa sớm'. Điều đáng lo là đa số không hề nhận biết nguy cơ cho đến khi biến cố xảy ra", bác sĩ Hùng nhấn mạnh.
Theo thống kê của Bộ Y tế, cứ 4 người trưởng thành thì có 1 người mắc bệnh tim mạch. Mỗi năm, căn bệnh này cướp đi khoảng 200.000 sinh mạng tại Việt Nam, đứng đầu trong các nguyên nhân gây tử vong, vượt cả ung thư và xu hướng ngày càng trẻ hóa
Tại Hội nghị Tim mạch can thiệp toàn quốc lần thứ 11 (ngày 20-21/9), GS.TS Phạm Mạnh Hùng, Chủ tịch Phân hội Tim mạch học can thiệp Việt Nam, nhấn mạnh bệnh tim mạch được ví như "kẻ sát nhân thầm lặng" bởi tiến triển âm thầm nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng.
Các bác sĩ can thiệp mạch vành cho bệnh nhân.
Bên cạnh các nguy cơ truyền thống gây ra bệnh không lây nhiễm như lười vận động, hút thuốc lá, uống rượu, chế độ ăn uống, theo giáo sư Hùng, sự gia tăng và trẻ hóa bệnh lý tim mạch còn do các yếu tố nguy cơ mới nổi liên quan đến môi trường, stress.
Đồng quan điểm, PGS.TS Hoàng Văn Sỹ, Trưởng khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết nhóm tuổi 20-40 thường được đánh giá có nguy cơ thấp gặp biến cố tim mạch trong vòng 10 năm tới. Vì vậy, đa số không được chỉ định dùng thuốc hay can thiệp sớm. "Điều này dễ tạo cảm giác chủ quan, khiến người trẻ tin rằng mình an toàn và bỏ qua các yếu tố nguy cơ tưởng chừng nhỏ nhặt", ông nhấn mạnh.
Tuy nhiên, theo PGS Sỹ, những yếu tố như cholesterol cao, hút thuốc lá, ít vận động hay tiền sử gia đình có người mắc bệnh tim sớm, nếu âm thầm tồn tại suốt 10-20 năm, vẫn có thể gây tổn thương nặng nề cho mạch máu. Khi các mảng xơ vữa hình thành và tích tụ, biến cố tim mạch hoàn toàn có thể xảy ra từ tuổi 40-50, thậm chí sớm hơn.
Đây cũng là lý do các chuyên gia tim mạch đang chuyển sang cách tiếp cận mới: đánh giá nguy cơ tim mạch dài hạn (lifetime risk) và nguy cơ tích lũy theo thời gian, thay vì chỉ nhìn vào nguy cơ ngắn hạn.
Phòng bệnh và tầm soát không thể tách rời
GS.TS Phạm Mạnh Hùng cho biết nhờ những tiến bộ của tim mạch can thiệp hiện đại, hàng chục nghìn bệnh nhân đã thoát khỏi các ca phẫu thuật tim hở phức tạp. Người bệnh, đặc biệt là nhóm cao tuổi kèm nhiều bệnh nền, nay có cơ hội được điều trị bằng phương pháp ít xâm lấn, phục hồi nhanh và giảm nguy cơ biến chứng.
Trong đó, các kỹ thuật can thiệp qua đường ống thông, như thay van động mạch chủ (TAVI) hay sửa van hai lá, đang trở thành lựa chọn ưu tiên.
Ở Việt Nam, ca can thiệp động mạch vành đầu tiên diễn ra năm 1995 (sau thế giới 18 năm), đánh dấu sự ra đời của chuyên ngành tim mạch can thiệp, đến nay đã phát triển rất mạnh mẽ. Nếu trước năm 2000 cả nước chỉ có 3 trung tâm tim mạch can thiệp, thì nay đã có hơn 130 trung tâm, với trên 500 bác sĩ chuyên khoa, thực hiện khoảng 100.000-150.000 ca mỗi năm.
Đáng chú ý, Việt Nam hiện có 10 trung tâm làm chủ kỹ thuật TAVI - một trong những phương pháp tiên tiến hàng đầu thế giới. Bên cạnh các thủ thuật thường quy, nhiều kỹ thuật phức tạp khác như can thiệp động mạch vành tắc mạn tính, can thiệp bệnh tim bẩm sinh, bệnh mạch ngoại biên hay điều trị suy tim, tăng huyết áp bằng thiết bị cũng đã nhanh chóng được triển khai, theo kịp chuẩn quốc tế.
Để phòng ngừa, TS.BS Lê Thanh Hùng khuyến cáo người trẻ cần thay đổi nhận thức và chủ động bảo vệ tim mạch ngay từ sớm. Cụ thể:
Duy trì thói quen vận động ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần;
Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc;
Hạn chế đường, muối, chất béo;
Tránh xa rượu bia, thuốc lá và thuốc lá điện tử;
Ngủ đủ giấc, kiểm soát căng thẳng và khám sức khỏe định kỳ.
Với những người có bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, mạch vành, việc tuân thủ điều trị và tái khám thường xuyên là yếu tố quan trọng để tránh biến chứng.
"Phòng bệnh và tầm soát là hai yếu tố không thể tách rời. Phát hiện sớm bất thường tim mạch sẽ giúp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ tử vong do nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ", bác sĩ Hùng khẳng định.
VietBF@ sưu tập
