Một vấn đề được nhiều người quan tâm giữa lúc Israel và Iran xung đột nóng là bên nào có lợi thế về sức mạnh quân sự.
Ngày 13-6, căng thẳng nhiều thập niên giữa Iran và Israel chứng kiến bước leo thang mới sau khi Israel có đòn không kích "đánh phủ đầu" Iran.
Cùng với cuộc đối đầu giữa hai cường quốc Trung Đông, nhiều người đặt câu hỏi liệu nước nào có lợi thế về sức mạnh quân sự.
Thoạt nhìn có thể thấy rằng Iran, với dân số nhiều gấp hơn chín lần Israel và có quân đội quy mô lớn hơn đáng kể, đang nắm ưu thế.
Tuy nhiên, theo Chỉ số Sức mạnh Quân sự Toàn cầu (Global Firepower Index), xếp hạng sức mạnh quân sự của các quốc gia vào năm 2025 lại xếp Israel ngay trước Iran. Cụ thể, Israel đứng thứ 14 và Iran đứng thứ 15 về sức mạnh quân sự trên toàn cầu, theo tờ First Post.
Dưới góc độ con số
Một báo cáo của The New York Times chỉ ra lực lượng vũ trang Iran thuộc hàng lớn nhất khu vực Tây Á, với ít nhất 580.000 quân nhân tại ngũ và khoảng 200.000 quân dự bị đã qua huấn luyện, chia đều giữa quân đội truyền thống và Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC).
Trong khi đó, Israel có 169.500 quân nhân tại ngũ thuộc lục quân, hải quân và lực lượng bán quân sự. Ngoài ra, nước này có thêm 465.000 quân dự bị và 8.000 người trong lực lượng bán quân sự.
Tuy nhiên, xét về chi tiêu quốc phòng, Israel lại vượt trội Iran. Theo Global Firepower Index, ngân sách quốc phòng của Israel là 24 tỉ USD/năm, trong khi của Iran là 9,95 tỉ USD/năm.
Dẫu vậy, theo Quỹ Bảo vệ các nền Dân chủ (FDD) có trụ sở tại Mỹ, cơ cấu quân sự của Iran – đặc biệt IRGC – không hoàn toàn phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.
“Bộ máy quân sự kiểm soát 1/5 giá trị thị trường của các công ty niêm yết trên Sàn giao dịch Chứng khoán Tehran và sở hữu hàng nghìn công ty khác, tất cả đều tạo nguồn thu cho quân đội. Ngoài ra, IRGC còn kiểm soát một phần đáng kể nền kinh tế ngầm của Iran” - theo FDD.
Lãnh tụ tối cao Iran - ông Ayatollah Seyyed Ali Khamenei (trái) và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ảnh: IRNA/ THE TIMES OF ISRAEL
Vũ khí
Dù Iran có thể vượt trội Israel về sức mạnh nhân lực thuần túy, Tel Aviv lại chiếm ưu thế rõ rệt về mặt vũ khí. Chẳng hạn, Israel sở hữu năng lực không quân mạnh hơn hẳn Tehran. Theo Global Firepower Index, Israel có tổng cộng 612 máy bay, trong khi Iran có 551. Điều quan trọng là lực lượng không quân của Israel gồm các máy bay chiến đấu hiện đại nhất như F-15, F-16 và F-35. Trong khi đó, Iran không có được lợi thế này.
Israel cũng sở hữu hệ thống phòng không nhiều tầng nổi tiếng, bao gồm Vòm Sắt (Iron Dome), Sợi Dây của David (David’s Sling), Mũi Tên (Arrow) và hệ thống Patriot.
Tuy nhiên, kho tên lửa của Iran lại vượt trội về số lượng. Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cho biết Iran có một trong những kho tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái (UAV) lớn nhất khu vực Tây Á, bao gồm cả tên lửa hành trình, tên lửa chống hạm và tên lửa đạn đạo với tầm bắn lên đến 2.000 km. Những vũ khí này có khả năng tấn công mọi mục tiêu, kể cả Israel.
Trên thực tế, Iran không hề giấu giếm việc tích trữ và phát triển năng lực này. Nước này thường xuyên phô diễn kho UAV và tên lửa trong các cuộc diễu binh.
Về sức mạnh trên bộ, Israel có 1.370 xe tăng, trong khi Iran có 1.996. Tuy nhiên, việc sở hữu nhiều xe tăng hơn không đồng nghĩa với ưu thế vượt trội về quân sự. Hơn nữa, Israel sở hữu các dòng xe tăng hiện đại như Merkava, được xem là một trong những mẫu xe tăng có thiết kế tiên tiến và được bọc giáp tốt nhất thế giới.
Cả Iran và Israel đều không có sự hiện diện hải quân quá nổi bật. Dù vậy, Iran nổi tiếng với khả năng tiến hành các cuộc tấn công bằng xuồng nhỏ. Theo Global Firepower, hạm đội của Tehran có 101 tàu, so với 67 của Israel. Ngoài ra, Iran vận hành tới 19 tàu ngầm, trong khi Israel có 5 chiếc.
Về năng lực hạt nhân, Israel chiếm ưu thế. Theo một báo cáo trước đây của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Israel có khoảng 80 đầu đạn hạt nhân. Trong số này, khoảng 30 đầu đạn là bom trọng lực có thể được thả từ máy bay. Số còn lại, khoảng 50, được lắp trên tên lửa đạn đạo tầm trung Jericho II, được cho là đang đặt tại các bệ phóng di động trong hang động tại một căn cứ quân sự phía đông Jerusalem.
Sức mạnh ủy nhiệm của Iran
Một trong những điểm mạnh lớn nhất của Iran về mặt quân sự chính là cấu trúc quân sự phức tạp mà nước này sở hữu.
Theo một báo cáo của The New York Times, các đối thủ của Iran — đặc biệt Mỹ và Israel — đã tránh thực hiện các cuộc tấn công quân sự trực tiếp nhằm vào Tehran trong nhiều thập niên vì không muốn dính vào một cuộc chiến khó lường.
Ông Afshon Ostovar, PGS chuyên ngành an ninh quốc gia tại Trường Sau đại học Hải quân Mỹ và là chuyên gia về quân đội Iran, nhận định với truyền thông Mỹ: “Có lý do khiến Iran chưa từng bị tấn công. Không phải vì các đối thủ sợ hãi Iran, mà là bởi họ hiểu rằng bất kỳ cuộc chiến nào với Iran đều sẽ là một cuộc chiến rất nghiêm trọng”.
Iran vũ trang, huấn luyện và hậu thuẫn cho một mạng lưới các lực lượng ủy nhiệm khắp khu vực Tây Á, được gọi là “Trục Kháng chiến”. Mạng lưới này bao gồm Hezbollah ở Lebanon, Houthis ở Yemen, các nhóm dân quân ở Syria và Iraq, cũng như Hamas và Phong trào Thánh chiến Hồi giáo Palestine ở Dải Gaza.
Mặc dù không chính thức là một phần của lực lượng vũ trang Iran, những nhóm này đều có khả năng chiến đấu, được trang bị vũ khí mạnh và đặc biệt trung thành với Tehran.
Bà Suzanne Maloney, Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc Chương trình Chính sách Đối ngoại của Viện chính sách Brookings (Mỹ), nhận định: “Một trong những công cụ giá trị nhất trong kho vũ khí chiến lược của Iran chính là mạng lưới dân quân mà giới lãnh đạo nước này đã dày công gây dựng, điều phối, huấn luyện và cung cấp vũ khí hiện đại. Mạng lưới này trải dài từ Lebanon đến Pakistan và đã trở thành trụ cột trong việc bảo vệ an ninh, kéo dài sự tồn tại cũng như củng cố ảnh hưởng khu vực của Tehran”.
“Mạng lưới này mang lại cho Iran chiều sâu chiến lược, ảnh hưởng rộng khắp và khả năng tiếp cận khu vực, đồng thời giúp giới lãnh đạo Iran tránh phải chịu toàn bộ rủi ro từ các hành động của mình” - bà Maloney nói thêm.
