Theo như mối quan hệ 'tình huynh đệ' của hai người đàn ông Donald Trump - Elon Musk quyền lực nhất hành tinh, khiến chuyên gia nhận định mối quan hệ này xuất phát từ những điểm chung về phong cách và ý thức hệ, song không rõ hai cá nhân có cái tôi lớn sẽ hòa hợp tới khi nào. Nhìn từ quá khứ, không ít lần những người ủng hộ ông Trump suýt chiếm “spotlight” của tổng thống và đã phải trả giá.
Một bức ảnh có giá trị bằng nghìn từ ngữ, hay chính xác là 288 triệu USD. Đây là số tiền doanh nhân công nghệ Elon Musk đã quyên góp cho chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ của ông Donald Trump. “Khoản đầu tư” này đã có trái ngọt: Ông Musk lên bìa tạp chí Time trong tuần này, tay cầm tách cà phê, ngồi sau chiếc bàn Resolute của tổng thống Mỹ.
Một số người suy đoán bức ảnh “Tổng thống Musk” có hàm ý khiêu khích ông Trump - một người vốn thích tạp chí Time và có 2 lần được tạp chí này vinh danh là “nhân vật của năm”.
Ông Trump đã phản ứng với bức ảnh bằng một câu đùa dí dỏm: “Tạp chí Time vẫn còn hoạt động chứ? Tôi còn chả biết điều đó”. Trong khi đó, ông Musk ghi trên mạng xã hội X: “Tôi yêu @
RealDonaldTrump nhiều như cách một chàng trai thẳng yêu mến bạn cùng giới”.
Guardian nhận định mối quan hệ không ngờ này đang mang tới một cuộc cách mạng cho nước Mỹ. Ông Trump và ông Musk đều là người thích phá vỡ các quy tắc và khiêu khích những cá nhân theo chủ nghĩa tự do. Với những người chỉ trích, cái bắt tay giữa người đàn ông quyền lực nhất thế giới và người đàn ông giàu nhất thế giới đang gây rung chuyển gấp đôi ở Washington.
Liệu tình bạn thân thiết này có thể kéo dài? Nhìn từ quá khứ, không ít lần những người ủng hộ ông Trump suýt chiếm “spotlight” của tổng thống và đã phải trả giá. Có người dự đoán về sự lung lay của trục Trump - Musk ngay từ khi bắt đầu, bởi hai cái tôi khổng lồ đồng nghĩa không ai chịu nhường ai.
Tuy nhiên, có người lại cho rằng mối quan hệ cộng sinh này sẽ tồn tại lâu dài. “Họ là hai người quyền lực nhất hành tinh ở thời điểm hiện tại, họ cần nhau”, Joe Walsh - cựu hạ nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa, người chỉ trích ông Trump - nói.
Từ chỉ trích tới "người bạn thân thiết đầu tiên"
Thoạt nhìn, ông Trump và ông Musk có rất ít điểm chung.
Ông Trump là một nhà phát triển bất động sản 78 tuổi và là ngôi sao truyền hình thực tế từ New York, đến với chính trường muộn, dành nhiều giờ trên sân golf và có góc nhìn về văn hóa bắt nguồn từ những năm 1980.
Ông Musk, 53 tuổi, sinh ra ở Nam Phi trong thời kỳ phân biệt chủng tộc, kiếm tiền từ Thung lũng Silicon, là CEO của công ty xe điện Tesla và tập đoàn SpaceX. Ông công khai chia sẻ mình mắc hội chứng Asperger, một dạng tự kỷ.
Năm 2016, ông chủ Tesla nói ông Trump "dường như không sở hữu phẩm chất phù hợp để đại diện cho nước Mỹ". Đến năm 2022, ông Trump gọi ông Musk là “kẻ bịp bợm” vì ủng hộ các đối thủ của ông trong bầu cử năm 2016 và 2020. Song vào năm 2024, cả hai lại có thái độ hoàn toàn khác.
Ông Musk ủng hộ ông Trump trong cuộc đua vào Nhà Trắng, trở thành nhà tài trợ hàng đầu, phát biểu tại các cuộc vận động tranh cử và quảng bá cho ông Trump trên mạng xã hội X. Ông dành đêm bầu cử tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago và ăn mừng lễ nhậm chức.
Cho đến nay, ông Musk là sự khác biệt lớn nhất giữa nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên và thứ hai của ông Trump. Được mệnh danh là "người bạn thân thiết đầu tiên", ông Musk được bổ nhiệm làm người đứng đầu Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE), nhóm chịu trách nhiệm tái cấu trúc cơ quan liên bang, cắt giảm ngân sách, loại bỏ lãng phí và tham nhũng, và sa thải nhân sự.
Mối quan hệ giữa ông Trump và ông Musk rẽ hướng từ năm 2024, dù trước đó hai người từng không ưa nhau. Ảnh: Reuters.
Ông Musk vốn là người có phong cách lãnh đạo bằng nỗi sợ và đòi hỏi lòng trung thành tuyệt đối từ người lao động. Do đó, vị tỷ phú hành động theo đúng cách tiếp cận “nhanh và phá vỡ mọi thứ” từ Thũng lũng Silicon mà không quan tâm tới hiến pháp hay pháp quyền.
DOGE - gồm các kỹ sư trẻ tuổi - đã nhanh chóng truy cập hệ thống thanh toán của Bộ Tài chính, cơ quan chịu trách nhiệm cho một tỷ khoản thanh toán mỗi năm trị giá 5.000 tỷ USD. DOGE cũng được xem xét thông tin nhạy cảm về tài khoản ngân hàng và an sinh xã hội. Tuy nhiên, một thẩm phán gần đây đã chặn quyền hạn này của DOGE.
Sau đó, DOGE đóng cửa Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) và không xin phép Quốc hội, phá hủy một công cụ quyền lực mềm của Mỹ và cắt đứt các chương trình thực phẩm và thuốc men quan trọng trên toàn thế giới. “Chúng ta đã dành cả tuần để đưa USAID vào máy nghiền gỗ”, ông Musk đăng bài một cách đầy tự hào.
DOGE đi theo chiến thuật cho nhân viên nghỉ việc tạm thời, đóng băng tài trợ, chấm dứt hợp đồng thuê tài sản và gửi đề nghị “trợ cấp thôi việc” cho người lao động. Ông Musk cũng dùng mạng xã hội X để thúc đẩy chương trình nghị sự của ông Trump, tấn công những người chỉ trích và đưa ra tuyên bố không có bằng chứng.
Ông Musk không phải nhân viên chính phủ toàn thời gian. Ông giữ chức “nhân viên chính phủ đặc biệt”, cho phép ông né tránh các quy trình thẩm tra công khai.
Bất chấp những nghi ngại về thẩm quyền của ông Musk, ông Trump tỏ ra không quan tâm: "Elon không thể làm và sẽ không làm điều gì nếu chúng tôi không chấp thuận. Chúng tôi chấp thuận khi cần thiết và không chấp thuận khi không cần thiết”.
Một nguồn tin từ Nhà Trắng cho biết ông Trump tuyển dụng ông Musk để “làm những điều điên rồ”, và ông chủ Tesla đã thực hiện.
"Tình anh em" liệu có bền lâu?
Đối với một số chuyên gia, mối quan hệ Trump - Musk có lý.
“Donald Trump luôn ngưỡng mộ sự giàu có, và trên thế giới chỉ có một số ít người sở hữu tài sản khiến ông ấy phải ngước nhìn, và Musk là một trong số đó. Trump rõ ràng có quyền lực mà Musk khao khát, và điểm chung là cả hai đều thích phá vỡ trật tự”, Bill Whalen - nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu Hoover Institution thuộc Đại học Stanford - cho biết.
Ông Musk có động cơ về tài chính lẫn ý thức hệ. Các công ty do ông đứng đầu có hợp đồng lớn với chính phủ liên bang. Nhờ lãnh đạo DOGE, doanh nhân này có thể hợp thức hóa các quy định mang lại lợi ích trực tiếp cho công ty.
Ông Musk chung chiến tuyến với ông Trump trong phong trào “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” (MAGA), tập trung loại bỏ chương trình nghị sự cấp tiến “thức tỉnh” (woke). Ông xóa bỏ các sáng kiến về đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI) tại X, và dường như mang tư duy đó vào công việc mới.
Ông Musk cũng đồng quan điểm với ông Trump về chủng tộc. Hôm 3/2, ông Trump tuyên bố sẽ cắt đứt mọi viện trợ cho Nam Phi với cáo buộc “vi phạm nhân quyền nghiêm trọng" dưới hình thức luật quyền đất đai mới. Ông Musk nhiều lần tuyên bố sai sự thật rằng chính phủ Nam Phi "phân biệt chủng tộc" với người da trắng và cho phép "diệt chủng" nông dân da trắng.
Nhiều chuyên gia tò mò về cái kết của mối quan hệ Trump - Musk nếu hai người cự cãi. Ảnh: Reuters.
Tuy nhiên, không có tuần trăng mật nào kéo dài mãi mãi. Tỷ lệ ủng hộ ông Musk đang giảm nhanh, ngay cả với cử tri đảng Cộng hòa. Theo thăm dò gần đây của Economist/YouGov, chỉ có 43% cử tri Cộng hòa muốn ông Musk có “một chút” ảnh hưởng, trong khi 17% chọn “hoàn toàn không”.
Tuần này, người biểu tình bên ngoài các tòa nhà chính phủ mang theo một tấm biển vẽ tay: “Không ai bầu cho Elon”. Thành viên đảng Dân chủ tại Quốc hội biến vị tỷ phú thành mục tiêu chính, cáo buộc ông tận dụng quyền lực theo cách bất hợp pháp.
Ông Musk có thể trở thành một tấm khiên hữu ích cho ông Trump, đánh lạc hướng sự chú ý ra khỏi tổng thống. Song sau cùng, ông Musk sẽ thành gánh nặng chính trị cho ông chủ Nhà Trắng, khiến cử tri đặt câu hỏi ai là “con rối” và ai là “người điều khiển”. Áp lực từ nhiều bên như CEO công nghệ và đảng Cộng hòa tại Quốc hội sẽ gia tăng trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm tới.
“Sau cùng, họ sẽ cãi vã. Khi Trump thấy Elon gây tổn hại chính trị, ông ấy sẽ cắt đứt mối quan hệ trong phút mốt”, Rick Wilson - đồng sáng lập Lincoln Project, nhóm mới phát hành một quảng cáo có tiêu đề “Tổng thống Musk” trong tuần qua - chia sẻ.
Mặt khác, ông Musk không giống bất cứ đồng minh nào của ông Trump trước đây. Vị tỷ phú sở hữu khối tài sản 426 tỷ USD lớn hơn nhiều so với tổng thống, và nắm trong tay ảnh hưởng rất lớn thông qua X.
"Tôi không đoán được Trump sẽ giải quyết vấn đề mang tên Elon thế nào. Ông ấy có thể sa thải hoặc hủy hoại bất kỳ ai. Ông ấy có thể gạt Marco Rubio sang một bên. Ông ấy có thể phá hủy sự nghiệp chính trị của JD Vance chỉ bằng một bài đăng trên Truth Social. Nhưng với Elon Musk thì không”, Charlie Sykes - tác giả và người dẫn chương trình bảo thủ - nói.
“Elon Musk giờ có quyền lực riêng. Ông ấy sở hữu cả một 'giáo phái' sùng bái cá nhân. Sẽ đến lúc những cái tôi này xung đột, vì một thời điểm chỉ có một ‘bá chủ vũ trụ’, nhưng mối quan hệ này sẽ kết thúc như thế nào? Trump sẽ làm thế nào để thoát khỏi ‘con quái vật Frankenstei’ do chính tay ông ấy nuôi dưỡng?”, ông Sykes ví von.
