Không khí mùa Giáng Sinh và đón mừng Năm Mới ở Nga, thoạt nhìn, có vẽ như là lẽ bình thường. Đèn chùm trang trí vẫn cú nhấp nháy. Tuy nhiên, lòng người thì không hề vui. Sự lạnh lẽo không chỉ đến từ thời tiết cuối năm mà còn từ nền kinh tế thật sự đen tối và ảm đạm…
Một tụ điểm trang trí đón mừng Giáng Sinh và Năm Mới 2025 tại thủ đô Moscow. (Ảnh: Alexander Nemenov/AFP via Getty Images)
Tạm biệt "Novogodniy stol"!
Tờ The Moscow Times đưa ra bình luận: Cuộc đếm ngược đón năm mới chẳng khác nào là sự thấp thỏm đón chờ thời điểm mà mọi thứ chuẩn bị sẽ rơi xuống vực, và đèn Giáng Sinh chẳng khác nào những chiếc đèn đỏ cảnh cáo, nhắc mọi người cần phải thắt lưng buộc bụng nhiều hơn trong bối cảnh nạn lạm phát phi mã và đồng rúp bị lao dốc. Điện Kremlin cho biết họ có thể sẽ phân phải phát thẻ thực phẩm để cứu đói cho người nghèo. Trong khi đó, Ngân Hàng Trung Ương Nga đang cố gắng giữ mức ổn định nền kinh tế thông qua việc cho tăng lãi suất lên cao và can thiệp vào tỷ giá hối đoái.
Thị trưởng Moscow Sergei Sobyanin vừa ra thông báo cho biết, chương trình đốt pháo hoa năm nay sẽ lại bị hủy bỏ.
Rusprodsoyuz, tập đoàn thực phẩm Nga, ước tính chi phí căn bản của
"Novogodniy stol" (bàn tiệc trong năm mới) sẽ tăng đến 11.4% trong năm nay, lên đến 12,000 rúp (khoảng 115,94 USD).
"Bữa tiệc xa hoa" cuối năm thường có trứng cá muối đỏ, cá hồi hun khói, xúc xích khô, xúc xích hun khói và
"kholodets" (thịt đông), kèm với phô mai, táo, chuối, cam, rượu champagne và cognac. Các món salad cũng là trung tâm của bất cứ bữa tiệc lễ lớn nhỏ nào ở Nga, đặc biệt món truyền thống
"cá trích nằm dưới áo khoác lông thú" (món salad nhiều lớp đầy màu sắc trộn với cá trích ngâm) và cá đóng hộp Mimosa. Ngoài ra, còn có
"Olivier Salad", gồm khoai tây luộc, trứng, dưa chua, cà rốt, đậu Hòa Lan và xúc xích hoặc thịt gà (tất cả được phủ lên lớp sốt mayonnaise).
Tuy nhiên, ở năm nay, khi nạn lạm phát đang tăng phi mã, món
"Olivier Salad" này đang biến mất đi. Những thành phần chính cho món này, chẳng hạn thịt gà và sốt mayonnaise, đã tăng giá lên 30%, trong khi giá khoai tây tăng 65%. Hồi cuối năm 2023, Nga đã từng thiếu trứng lẫn gà do các lệnh trừng phạt kinh tế khiến cho chuỗi cung ứng bị gián đoạn mạnh và làm cho chi phí thức ăn chăn nuôi đã tăng cao. Bơ, mặt hàng thực phẩm thông thường, giờ đây đã trở thành món xa xỉ khi giá tăng vọt cao gần 30% trong năm 2024.
Nhiều nơi đang xảy ra tình trạng lấy trộm cắp bơ trong siêu thị để đem bán lại ngoài thị trường chợ đen. Người dân Moscow rất bị sốc khi thấy bơ
Brest-Litovsk có giá đến 250 rúp (2,47 USD), gần bằng giá bơ
Kerrygold cao cấp ở Ireland. Làn sóng trộm cắp tại các siêu thị đang tăng khá nhanh.
The Moscow Times thậm chí còn cho biết, chuyện ăn cướp có vũ trang trong siêu thị đã và đang xảy ra hàng ngày. Một đoạn camera an ninh ghi nhận ngày 29/10 vừa qua, từ siêu thị Pyaterochka trên đường cao tốc Leningradskoye, đã quay lại cảnh hai gã ăn cắp đến 25 gói bơ. Khi chúng tìm cách tẩu thoát, một cuộc ẩu đả loạn cào cào đã nổ ra ở lối ra siêu thị. Một kẻ trong bọn chúng thụi liên tiếp vào cô nhân viên bán hàng trong khi tên kia dùng dao đe dọa nạn nhân.
Những tiếng kêu gào lọt vào không trung
Đời sống sẽ càng khó khăn hơn nếu từ giờ đến cuối năm nay, Ngân Hàng Trung Ương Nga một lần nữa cho tăng lãi suất thêm lên, hiện ở mức cao nhất trong hai thập niên. Với lãi suất có thể tăng đến 200 điểm căn bản, tức vọt lên 23%, chi phí đi vay nợ sẽ tăng vọt, ảnh hưởng đến mọi thứ, từ các khoản vay tiêu dùng đến thẻ tín dụng và tiền thế chấp. Theo cơ quan thống kê
Rosstat của Nga, sự sụt giảm mạnh của đồng rúp sẽ đẩy mức lạm phát tăng mạnh thêm nữa..
Bằng cách cho tăng lãi suất, người đứng đầu Ngân Hàng Trung Ương Nga, bà Elvira Nabiullina, đặt mục tiêu là nhằm hạn chế mức tiêu dùng và cuối cùng là giúp cho giá cả hạ xuống. Tuy nhiên, chiến lược của bà đang vấp phải nhiều sự chỉ trích. Andrei Kostin, tổng giám đốc điều hành Ngân Hàng VTB, nói rằng lãi suất cao sẽ không có hiệu quả trong việc chống nạn lạm phát, do gánh nặng của các lệnh trừng phạt từ cộng đồng quốc tế và màn đốt tiền như đốt vàng mã khi Điện Kremlin tiếp tục vét ngân sách cho chi tiêu về quân sự.
Ralf Ringer, ncông ty giày lớn nhất Nga, đã tuyên bố bị phá sản ngày 7/12 khi nợ nần chồng chất và bị ngân hàng phạt 1,5 tỷ rúp (hơn 14,4 triệu USD). Công ty mua bán bất động sản Samolet hiện cho cắt giảm việc làm trong bối cảnh doanh số bán căn hộ mới bị sụt giảm nghiêm trọng. Ngay cả những người trung thành với Kremlin như tổng giám đốc điều hành Sberbank, Herman Gref (cựu bộ trưởng kinh tế), cũng công khai lên tiếng rằng tình hình kinh tế đang rất nguy cấp.
Với chi phí tăng và doanh thu giảm, Nga cho công bố thâm hụt tài chính hàng năm gần 2% GDP. Thậm chí đáng lo ngại hơn, Nga đã rút ngân khoản từ Quỹ phúc lợi quốc gia xuống chỉ còn khoảng một nửa so với lúc trước chiến tranh.
Đây không chỉ là cuộc khủng hoảng về ngân sách. Đây là biểu tượng rõ ràng của một nền kinh tế đang oằn mình dưới sức nặng của cơn sốt chi tiêu cho chiến tranh xâm lược của Putin.
Giải pháp của Điện Kremlin là gì?
Nhập cảng các mặt hàng thiết yếu đắt đỏ từ Iran, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, vấn đề lạm phát không phải từ động lực của thị trường mà do mức chi tiêu không ngừng nghỉ trong thời chiến đã đẩy nền kinh tế đi đến bờ vực thẳm. Hơn 200 trung tâm mua sắm ở Nga đang có nguy cơ bị phá sản do nợ tăng cao sau đợt tăng lãi suất gần đây, theo
Kommersant trong bản tin ngày 1/11/24. Liên minh các trung tâm mua sắm hiện kêu gọi Bộ Trưởng Kinh Tế Maxim Reshetnikov hỗ trợ cho vay ưu đãi.
Chọn súng hơn là bơ
Tổng Thống Vladimir Putin thường xuyên bốc phét về khả năng phục hồi nền kinh tế quốc gia. Ông nói rằng Nga có cả
"bơ và súng". Tuy nhiên, trên thực tế, súng đang được ưu tiên hơn bơ. Nền kinh tế Nga trị giá 2 ngàn tỷ USD tuy chưa thật sự bị sụp đổ nhưng khó khăn vẫn tiếp tục chồng chất, các vết nứt rạn ngày càng sâu, sự rối loạn đang tăng, trong khi Putin tiếp tục nằm trong cảnh bế tắc.
Vào cuối năm 2024, các lệnh trừng phạt nhắm vào ngành dầu khí bắt đầu có hiệu lực sau gần ba năm không đạt thành công.
Ngày 28/10,
Bloomberg News cho biết tập đoàn sản xuất khí đốt
Novatek đã cho dừng sản xuất tại dự án LNG-2 ở Bắc Cực. Tình hình cũng trở nên tồi tệ hơn đối với gã khổng lồ
Gazprom, nơi cho biết họ bị lỗ đến 6,8 tỷ USD vào năm 2023, lần đầu tiên kể từ năm 1999.
Các lệnh trừng phạt mới của Mỹ nhằm vào 50 ngân hàng Nga, trong đó có
Gazprombank, đã làm tăng thêm chi phí giao dịch cho các công ty xuất nhập cảng của Nga và khiến cho đồng rúp đã bị giảm xuống mức thấp nhất so với đôla Mỹ kể từ khi Điện Kremlin thực hiện cuộc xâm lược ở Ukraine.
Bất luận tình hình đen tối và người dân đang chết đói, Tổng thống Putin vẫn thích súng hơn là bơ. Theo các tài liệu trong dự thảo ngân sách, trong năm 2025, Nga sẽ gia tăng mức chi tiêu về quân sự thêm 27%, lên mức kỷ lục 13,5 ngàn tỷ rúp (hơn 133,3 tỷ USD) so với năm 2024. Kremlin có kế hoạch cho phân bổ 40% ngân sách 2025 dành riêng cho quốc phòng và an ninh nội bộ, vượt qua tổng chi tiêu cho giáo dục, chăm sóc sức khỏe, dịch vụ xã hội và nền kinh tế. Gần 30% trong đó sẽ được chuyển giao trực tiếp cho quân đội, một mức chi tiêu chưa từng thấy kể từ thời Liên Xô trước đây.
Tiếng kêu gào đang vang khắp nơi, đặc biệt từ giới tinh hoa.
The Washington Post cũng cho biết, Boris Kovalchuk, người đứng đầu cơ quan giám sát tài chính Nga và là con trai của một trong những đồng minh thân cận nhất của Putin, chủ ngân hàng Yury Kovalchuk ở St. Petersburg, cảnh cáo vào ngày 27/11, rằng việc tăng lãi suất đang
"hạn chế khả năng đầu tư của ngành kinh doanh sản xuất và dẫn đến mức gia tăng chi tiêu quá lớn trong ngân sách liên bang".
Igor Sechin, một đồng minh thân cận khác của Putin, người đứng đầu tập đoàn dầu mỏ khổng lồ
Rosneft, đã lên tiếng chỉ trích Ngân Hàng Trung Ương Nga, nói rằng việc tăng lãi suất đang
"gây tác động tiêu cực đến chi phí vận hành của tập đoàn lẫn các công ty thầu và công ty cung cấp khác của tập đoàn".
Sergei Chemezov, đồng minh thân cận của Putin, người đứng đầu tập đoàn sản xuất vũ khí của chính phủ RosTec, cũng lên tiếng vào cuối tháng Mười, rằng nếu lãi suất vẫn ở mức hiện tại,
"thực tế là phần lớn các công ty của chúng ta sẽ đi đến chổ bị phá sản". Sergei Chemezov nhấn mạnh thêm rằng, Nga buộc phải cắt giảm việc xuất cảng vũ khí.
Những nạn nhân bị ảnh hưởng nặng nề nhất lại chính là các công ty thầu trong ngành kỹ nghệ quốc phòng, theo Alexandra Prokopenko, cựu cố vấn Ngân Hàng Trung Ương Nga và hiện là thành viên Trung Tâm Carnegie Russia Eurasia. Phát biểu vào đầu tháng Mười Một tại một diễn đàn kinh tế, Andrey Gartung, giám đốc nhà máy Chelyabinsk, nói rằng các ngành chính của kỹ thuật cơ khí có thể bi sụp đổ bất cứ lúc nào.
Trong bối cảnh chiến tranh kéo dài đến năm thứ ba và mức tổn thất về thiết bị quân sự tăng vọt, lực lượng lao động đã đạt đến công suất tối đa trong khi nguồn cung vũ khí dần đã cạn kiệt. Theo Jack Watling và Nick Reynolds thuộc Royal United Services Institute ở London, 80% số xe tăng và các loại xe chiến đấu bọc thép được sử dụng trong chiến tranh không phải là loại xe mới mà được tân trang lấy ra từ kho hiện có.
Bất luận như thế nào, Diện Kremlin vẫn tỉnh bơ. Nhiều quan sát viên đã nhận thấy, theo quan điểm của những kẻ đang ngồi trong Kremlin, mọi thứ vẫn ổn, chẳng có gì phải rối rắm lo sợ cả. Sự hỗn loạn ở các nước tư bản phương Tây, từ Pháp đến Đức, đặc biệt sự rối ren chính trị ở Mỹ, khiến cho Putin càng tin rằng phương Tây chắc chắn sẽ loại bỏ Ukraine, hay ít ra là giảm mạnh việc hỗ trợ mọi mặt cho Kyiv.
Moscow tin rằng, thời gian đang đứng về phía họ. Cần phải kiên nhẫn chờ thời. Vì Donald Trump từng lớn tiếng tuyên bố,
"6ng có thể giúp cho Putin kết thúc cuộc chiến Ukraine chỉ trong vòng có 24 giờ". Và giải pháp khả dĩ nhất là Trump sẽ yêu cầu và đòi hỏi Kyiv
"phải đổi đất để lấy hòa bình".
