Lần cuối cùng mà cô Lyubov Antipova nói chuyện với cha mẹ già của mình là gần hai tuần trước đây. Lúc đó mới nghe được những tin đồn về cuộc phản công của quân đội Ukraine, cô có nói với cha mẹ rằng, cần phải rời khỏi ngay ngôi làng của họ ở vùng Kursk của Nga.
Nghe như mối đe dọa này có vẻ không thực tế, vì đất Nga chưa từng chứng kiến lực lượng xâm lược nào kể từ khi Thế Chiến Thứ Hai đã kết thúc và từ khi có tin quân Ukraine đang tiến vào đất Nga, các phương tiện truyền thông nhà nước Nga đã mô tả đó chỉ là một
"nỗ lực xâm nhập đơn lẻ", vì vậy mà cha mẹ của cô Antipova, những người đang nuôi gà, heo trên một mảnh đất nhỏ, quyết định vẫn tiếp tục ở lại Zaoleshenka.
Để rồi ngày hôm sau, khi cô Antipova nhìn thấy bức ảnh trên mạng về những người lính Ukraine chụp lưu niệm bên cạnh siêu thị và văn phòng của một công ty khí đốt. Cô đã nhận ra, nơi này ngay lập tức: cha mẹ cô chỉ sống cách đó khoảng 50 mét.
"Suốt những năm xảy ra xung đột, bố mẹ tôi không nghĩ rằng họ sẽ bị ảnh hưởng", Antipova nói với tờ Observer qua điện thoại từ Kursk, cẩn thận tránh sử dụng từ
"chiến tranh", vốn đã bị cấm chính thức ở Nga.
"Chúng tôi cứ tin rằng rằng quân đội Nga sẽ bảo vệ cho chúng tôi. Tôi hoàn toàn ngạc nhiên về tốc độ tiến quân của quân đội Ukraine".
Cuộc phản công của Ukraine vào Nga đã phơi bày ra sự tự mãn, ngạo mạn vô lý của các viên chức Nga trong việc đảm trách vấn đề bảo vệ an ninh biên giới. Nhiều người dân địa phương đã tố cáo chính phủ cho hạ thấp mức độ cuộc tấn công của Ukraine hoặc cố gằng đưa ra các thông tin sai lệch cho họ về mối nguy hiểm chết chóc gần kề này.
Đến hôm thứ Sáu, quân đội Ukraine tuyên bố đã cho điều động khoảng 10,000 quân để chiếm đóng khoảng 1,100 km2 ở khu vực Kursk, chủ yếu ở chung quanh thị trấn Sudzha. Nếu đúng thật như vậy, cuộc tiến công này đã giúp phía Ukraine chiếm được nhiều lãnh thổ hơn số lãnh thổ mà quân Nga chiếm được ở Ukraine trong năm nay, theo Viện Nghiên Cứu Chiến Tranh.
Quân Ukraine đã tiến vào Kursk, chạm mặt với Alexander Zorin, người trông coi bảo tàng Khảo Cổ Học Kursk, tại một địa điểm khai quật ở làng Gochevo, nơi ông và các đồng nghiệp đã đào các gò chôn cất từ thế kỷ thứ 10 và thế kỷ thứ 11 vào mỗi mùa hè trong ba thập niên qua.
Zorin cứ nghĩ rằng tiếng vo ve của máy bay không người lái, máy bay phản lực và tiếng ầm ầm của pháo binh là chuyện thường ngày vì nhóm của ông đã từng chứng kiến vài hoạt động tương tự trong hai mùa hè trước đây. Sudzha, vốn là tâm điểm của cuộc tấn công chóp nhoáng này, ở cách đó là 40 km.
Một cuộc biểu tình chống Putin tại New York ngày 26/6/2023. (Hình minh họa: Selcuk Acar/Anadolu Agency via Getty Images)
"Báo cáo về tình hình nơi đây của các viên chức Nga nghe không hề đáng sợ chút nào: '100 kẻ phá hoại đã vào' nhưng sau đó con số này lại cứ tăng lên 300, 800… Không một ai có thể hình dung ra được một bức tranh rõ ràng", ông này nói.
"Chúng tôi quyết định rời bỏ đi chỉ sau khi nhìn thấy người dân địa phương đã được sơ tán ra khỏi đó, và bảo chúng tôi cũng nên đi ngay đi".
Nhiều người dân ở Kursk đổ lỗi cho chính phủ và phương tiện truyền thông nhà nước Nga đã cố tình che giấu họ trước nguy hiểm chết người: Nơi sinh sống của họ đang chuẩn bị trở thành khu vực giao tranh. Người dân đã phẫn nộ khi chia sẻ thông điệp này trên mạng xã hội.
Nelli Tikhonova đã viết trên một nhóm Kursk tại trang web
VKontakte rằng:
"Tôi thậm chí còn không biết mình sẽ ghét ai hơn: quân đội Ukraine đã chiếm đất của chúng tôi hay chính phủ của chúng tôi đã để cho điều tệ hại đó xảy ra".
Vào tối hôm thứ Ba 13/8, khi quân đội Ukraine có mặt tại Sudzha, bản tin của Kênh Một, đưa tin quân đội Nga đã
"ngăn chặn một cuộc vi phạm biên giới". Chấm hết.
Ngày hôm sau, Tổng thống Vladimir Putin lên truyền hình liên tục nhắc đến
"tình hình ở khu vực biên giới Kursk", nhưng lại né tránh đề cập đến cuộc xâm nhập vào lãnh thổ Nga.
Trong nhiều ngày sau đó, truyền hình nhà nước Nga cho phát sóng các bản tin về hoạt động quân sự, đưa tin về các cuộc tấn công thành công của Nga vào quân đội Ukraine ở
"khu vực biên giới" mà không hề nêu rõ liệu quân đội nước ngoài có còn hoạt động trên đất của họ hay không. Truyền thông nhà nước đã đưa tin về hoàn cảnh khốn khổ của hàng chục ngàn người Nga phải di dời đã rời bỏ nhà cửa trước khi có bất cứ cuộc di tản nào được tổ chức, nhưng truyền hình nhà nước chủ yếu gọi họ là
"những người sơ tản tạm thời", chớ không phải là người tỵ nạn ở vùng đang có giao tranh.
Các viên chức về tình trạng khẩn cấp của Nga cuối cùng đã đưa ra con số gồm 76,000 người phải di dời ra khỏi Kursk. Các cuộc không kích đã trở thành chuyện thường lệ ở Kursk, một thành phố có khoảng một triệu người đang sinh sống. Nhưng chính dòng người Nga di cư đông đảo từ các khu vực biên giới đã khiến cho người ta nhận ra thực tế của chiến tranh chỉ có cách đó chỉ vài chục km.
"Những điều đã xảy ra trong hai năm rưỡi qua nhưng ở lần này, quy mô thì hoàn toàn khác hẳn", Volobuyev nói.
"Tôi làm việc ở trung tâm thành phố, và ngày nào tôi cũng thấy mọi người xếp hàng để xin hỗ trợ nhân đạo. Lúc này có quá nhiều người tỵ nạn, vì họ chẳng có gì cả. Mọi người phải bỏ chạy đi với quần cụt và dép xỏ ngón".
Một nhân vật hoạt động Ukraine giương cao bức họa mô tả người lãnh đạo Nga Vladimir Putin tại một cuộc biểu tình hằng ngày ở Krakow, Ba Lan, vào ngày thứ 451 của cuộc xâm lược, hôm 20/5/2023. (Hình: Artur Widak/NurPhoto via Getty Images)
Volobuyev, người có vợ đang tình nguyện giúp đỡ những người phải di tản, và Antipova, người không được liên lạc với cha mẹ kể từ ngày xảy ra vụ tấn công, than thở về sự thất bại trong việc giúp đỡ những người tỵ nạn chiến tranh và ngăn chặn cuộc tiến công của quân Ukraine.
Điện Kremlin vừa dành ra 3 tỷ rúp (26 triệu bảng Anh) cho một tuyến phòng thủ ở khu vực Kursk, và một lực lượng phòng thủ lãnh thổ mới được cho là sẽ tìm cách ngăn chặn đường tiến quân của Ukraine. Antipova nhớ lại đã nhìn thấy một số lượng lớn lính biên phòng trong chuyến thăm Sudzha gần đây nhất của bà vào tháng Năm, nhưng nói một cách cay đắng về việc cộng đồng khốn khó ở đây đã phải góp phần nuôi quân đội Nga đang đồn trú ở đó.
"Người dân địa phương phải mang đồ tiếp tế cho họ. Tôi thực sự khó chịu khi chính phủ và quân đội cứ nói rằng quân đội đã có đầy đủ tất cả những gì mà họ cần đến trong khi chúng tôi phải đóng góp tiền mua máy bay không người lái và đồ lót cho họ", Antipova nói.
Khi Sudzha bị mất liên lạc, cô Antipova đã đến các trung tâm tìm kiếm người tỵ nạn IDP ở Kursk để tìm cha mẹ mình. Liza Alert, một tổ chức từ thiện toàn quốc dành cho những người thất lạc thân nhân, cho biết vào hôm thứ Sáu 16 tháng Tám, rằng họ đã nhận được thông báo tìm thân nhân của gần 1,000 người trong khu vực này.
Điều cuối cùng mà cô Antipova nghe được từ ngôi làng là một người hàng xóm lớn tuổi cũng ở lại, điều này khiến cho cô hi vọng rằng người đàn ông đó và ba mẹ cô sẽ xuống tầng hầm để tránh tầm đạn bắn. Cô không mấy hi vọng vào biện pháp chính thức của chính quyền, mà nhiều người đều nói là
"có một cuộc chiến tranh đang diễn ra, và các quan chức không có làm gì cả".
"Thật là đáng sợ khi bạn thấy mình đơn độc và không có ai để có thể nhờ cậy", cô nói.
"Những người tình nguyện đang làm việc. Không thấy chính quyền địa phương ở đâu cả".
