Máu đóng nhiều vai trò để có thể duy trì sức khỏe của bạn. Để thực hiện chức năng này, máu chứa vô số thành phần, bao gồm
-
hồng cầu (red blood cells )giúp vận chuyển
dưỡng khí (oxygen),
chất dinh dưỡng và đủ loại hormone;
-
tế bào bạch cầu (white blood cells ) giúp loại bỏ ra chất thải và hỗ trợ cho hệ thống miễn dịch;
-
huyết tương (plasma) giúp điều chỉnh nhiệt độ;
- và
tiểu cầu (platelets) giúp làm đông máu.
Trong máu cũng có nhiều phân tử được hình thành ra như là yếu tố phụ của các chức năng sinh hóa thông thường. Khi mà các phân tử này cho biết các tế bào của bạn sẽ phản ứng ra sao với các bệnh tật, chấn thương hoặc mức độ căng thẳng, giới khoa học thường gọi chúng là
"dấu ấn sinh học" (biological markers/biomarkers). Do đó, các
dấu ấn sinh học trong mẫu máu thể hiện ra ảnh chụp nhanh về trạng thái sinh hóa hiện tại của cơ thể bạn và việc phân tích chúng có thể cung cấp các thông tin hửu ích về các khía cạnh tốt/xấu khác nhau về sức khỏe của bạn.
Là một chuyên gia về độc chất, tôi có cơ hội nghiên cứu về sự tác động của các dược thuốc và các hóa chất gây ra ô nhiễm môi trường đối với sức khỏe con người. Là một phần trong công việc hàng ngày của mình, tôi dựa vào nhiều
dấu ấn sinh học khác nhau có liên đới đến sức khỏe, chúng được đo qua các xét nghiệm máu thông thường.
Hiểu được mục đích đo lường của những xét nghiệm máu thông thường có thể giúp cho bạn diễn giải và nắm hiểu về kết quả xét nghiệm tốt hơn. Nếu bạn đã có kết quả xét nghiệm máu gần đây thì xin hãy vui lòng đọc tiếp bài viết này.
Các mẫu máu sau khi được rút ra từ cơ thể bệnh nhân sẽ đươc xét nghiệm qua tuần tự một số bước xử lý.
Các phạm vi tham chiếu trong xét nghiệm máu bình thường
Tùy thuộc vào phòng thí nghiệm phân tích mẫu máu, các kết quả xét nghiệm máu của bạn có thể được chia ra thành những xét nghiệm riêng rẽ hoặc các xét nghiệm có liên quan với nhau được tập hợp thành từng nhóm gọi là
"bảng" (panel). Các kết quả trên những bảng này có thể cho phép bác sĩ chăm sóc sức khỏe của ban đề xuất ra biện pháp phòng ngừa bệnh, phát hiện các căn bệnh tiềm ẩn và theo dõi tình trạng sức khỏe hiện tại của bạn.
Kèm theo mỗi xét nghiêm được liệt kê trong báo cáo thường có một con số biểu thị ra kết quả xét nghiệm cùng với
"phạm vi tham chiếu" (reference range or interval).
Phạm vi tham chiếu này về lý thuyết là giới hạn trên và dưới mà kết quả xét nghiệm của hầu hết những người khỏe mạnh dự kiến sẽ nằm trong đó.
Bảng phân tích về kết quả của xét nghiệm máu
Đôi khi
"phạm vi tham chiếu" (reference range) được gọi là "
phạm vi bình thường" (normal range) khi mà khoảng tham chiếu được dựa vào phân tích thống kê các xét nghiệm lấy từ một số lượng lớn bệnh nhân trong quần thể tham chiếu. Các mức bình thường của một số
dấu ấn sinh học dự kiến sẽ khác nhau trong một nhóm người, tùy thuộc vào độ tuổi, giới tính, sắc tộc và những đặc điểm khác của họ.
Vì vậy, các quần thể tham chiếu riêng biệt thường được tạo ra từ những người có cùng một thuộc tính cụ thể. Ví dụ: dân số tham chiếu có thể bao gồm tất cả phụ nữ hoặc tất cả trẻ em. Sau đó, giá trị xét nghiệm của một bệnh nhân có thể được so sánh một cách thích hợp với kết quả từ quần thể tham chiếu nào phù hợp nhất với họ.
Pham vi tham chiếu cũng có sự khác biệt giữa các phòng thí nghiệm vì mỗi phòng thí nghiệm có thể sử dụng các phương pháp thử nghiệm hoặc quần thể tham chiếu khác nhau. Điều này có nghĩa là bạn không thể so sánh được kết quả xét nghiệm máu của mình với pham vi tham chiếu của các phòng thí nghiệm khác. Để so sánh kết quả xét nghiệm máu của bạn với phạm vi tham chiếu bình thường, bạn cần dựa vào pham vị tham chiếu được liệt kê trong báo cáo của phòng thí nghiệm của bạn.
Nếu bạn có kết quả của một xét nghiệm nhất định từ những phòng thí nghiệm khác nhau, bác sĩ lâm sàng của bạn có thể sẽ tập trung vào các xu hướng của một xét nghiệm nào đó dựa vào pham vi tham chiếu liên hệ với xét nghiệm này chứ không dựa vào các kết quả qua chỉ số.
Giải thích về kết quả xét nghiệm máu của bạn
Có rất nhiều
"bảng máu" (blood panels) nhằm để kiểm tra các khía cạnh cụ thể về sức khỏe của bạn. Chảng hạn như các bảng xem xét các thành phần tế bào trong máu, bảng các
dấu ấn sinh học của chức năng thận và gan, v...v...
Thay vì mô tả từng bảng, chúng ta hãy xem xét việc xét nghiệm máu trong một trường hợp giả định cần đến viêc sử dụng nhiều
"bảng máu" (blood panels) để chẩn đoán bệnh.
Tình huống giả định này như sau: một bệnh nhân đến gặp bác sĩ chăm sóc sức khỏe của họ vì tình trạng mệt mỏi kéo dài trong nhiều tháng. Có nhiều yếu tố và rối loạn có thể dẫn đến chứng mệt mỏi kéo dài hoặc mãn tính.
Dựa vào khám sức khỏe cùng với các triệu chứng khác và tiền sử bệnh, bác sĩ nghi ngờ rằng. bệnh nhân có thể mắc bất cứ tình trạng bệnh lý sau đây: thiếu máu, tuyến giáp hoạt động kém hoặc bệnh tiểu đường.
Xét nghiệm máu sẽ giúp thu hẹp lại nguyên nhân gây ra chứng mệt mỏi.
1/ Thiếu máu (anemia) là tình trạng có liên quan đến việc giảm khả năng vận chuyển ôxy của máu. Điều này xảy ra do mức hồng cầu thấp hơn bình thường hoặc do sự giảm số lượng hoặc chất lượng của
huyết sắc tố (hemoglobin) , một loại protein cho phép các tế bào này vận chuyển ôxy.
Bảng công thức máu toàn diện sẽ đo đạc các thành phần khác nhau của máu nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về các tế bào tạo ra máu. Các giá trị thấp của số lượng
hồng cầu hoặc
RBC, của
huyết sắc tố hoặc
Hb, và của
hematocrit hoặc
HCT, sẽ xác nhận bệnh nhân đang bị thiếu máu.
2/ Suy tuyến giáp (Hypothyroidism) là một sự rối loạn trong đó tuyến giáp không sản xuất đủ các hormone tuyến giáp, bao gồm hormone
kích thích tuyến giáp (TSH), một hormone kích thích tuyến giáp tiết ra hai loại hormone khác:
triiodothyronine (T3), và
thyroxine (T4). Bảng chức năng tuyến giáp đo mức độ của các hormone này để đánh giá sức khỏe có liên quan đến tuyến giáp.
3/ Bệnh tiểu đường (diabetes) là một căn bệnh xảy ra khi lượng đường trong máu quá cao. Các phân tử glucose dư thừa trong máu có thể liên kết với huyết sắc tố và tạo thành cái gọi là
huyết sắc tố glycated (HbA1c). Xét nghiệm
hemoglobin A1c đo tỷ lệ phần trăm
HbA1c hiện diện so với tổng số lượng hemoglobin. Điều này cung cấp ra lịch sử nồng độ glucose trong máu trong khoảng thời gian khoảng ba tháng trước khi được xét nghiệm máu.
Cung cấp thêm các thông tin là
"bảng chuyển hóa căn bản" (Basic Metabolic Panel-BMP) đo lường các chất khác nhau trong máu của bạn bao gồm:
Glucose là một loại đường cung cấp năng lượng cho cơ thể và não của bạn. Liên quan đến bệnh tiểu đường,
BMP đo mức đường huyết vào thời điểm xét nghiệm.
Calcium là một khoáng chất cần thiết cho hoạt động bình thường của dây thần kinh, cơ và tim.
Creatinine, sản phẩm phụ của hoạt động cơ bắp.
"Nitơ urê máu"(BUN), lượng chất thải urê mà 2 quả thận giúp loại bỏ ra khỏi máu.
Những điều này cho biết về tình trạng trao đổi chất, sức khỏe của thận và cân bằng điện giải của một người.
Với kết quả từ mỗi một chỉ số trong các bảng nói trên, bác sĩ sẽ đánh giá các giá trị của bệnh nhân có liên quan đến pham vi tham chiếu của họ và xác định tình trạng bệnh lý nào có nhiều khả năng người bệnh mắc phải cao nhất.
Hiểu rõ mục đích của xét nghiệm máu và cách diễn giải kết quả có thể giúp cho bệnh nhân hợp tác với bác sĩ và nắm hiểu rõ hơn về tình trạng hiện tại về sức khỏe của họ.
Nguồn:
"What Do Your Blood Test Results Mean?" (Brad Reisfeld-Feb 7,2024)
