Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, chúng tôi chỉ đăng lại để các bên có được thêm thông tin và cân nhắc về câu chuyện đã là một phần của lịch sử.
Tác phẩm ảnh báo chí "Em bé Napalm" được chụp vào năm 1972 tại Trảng Bàng, Tây Ninh, Việt Nam, đã mang lại cho hãng tin AP giải Pulitzer danh giá. Nó được gắn với tên tuổi của Nick Út, người trước đó là hoàn toàn vô danh.
Nick Út cùng tấm ảnh "Em bé Napalm"
Khi gởi tấm ảnh đó về tổng hành dinh hãng AP, trưởng văn phòng AP tại Sài Gòn
Horst Faas không nghĩ rằng nó sẽ được trao giải.
CUỘC GẶP TÌNH CỜ
Tôi gặp anh
Carl Robinson, 80 tuổi, trong một chuyến đi phượt cùng nhau ở vùng núi Tây Bắc vào tháng 9 năm 2022. Chuyến đi này do một người bạn của tôi là nhà du khảo Đoàn Kim Trang tổ chức.
Carl Robinson đã từng làm việc cho hãng tin AP tại Sài Gòn từ năm 1968 cho đến năm 1975. Anh cưới 1 người vợ Việt Nam trong thời gian làm việc ở quốc gia này.
Carl Robinson hỏi tôi, liệu tôi có muốn khám phá sự thật về một anh hùng hay ko (anh dùng chữ
"hero"). Tôi hỏi,
"đó là ai và về chuyện gì", anh trả lời là
"Nick Út cùng với tấm ảnh 'Em bé Napalm'".
Sau khi biết được câu chuyện, tôi thấy đây là một vấn đề khó gặm. Lật tẩy một huyền thoại đã được lịch sử nhiếp ảnh báo chí thừa nhận cách đây hơn nửa thế kỷ, khi mọi vật chứng và nhiều nhân chứng đã không còn nữa?
Thế nhưng là một nhà báo, tôi không thể bỏ qua câu chuyện này mà không ghi ra đây để hầu chuyện cho mọi người biết.
Huỳnh Văn Nghệ cùng các phóng viên khác tại Trảng Bàng đang chụp ảnh các nạn nhân của bom napalm.
NHÂN CHỨNG SỐ 1
Dĩ nhiên đó là
Carl Robinson, một người đã nghĩ rằng, lương tâm sẽ không yên ổn nếu trước khi chết không nói ra được sự thật đã ám ảnh ông, kể từ khi tấm ảnh
"Em bé Napalm" được hưởng mọi vinh quang của nó cùng với
Nick Út.
Tấm ảnh này đã góp phần kết thúc một cuộc chiến lớn nhất nửa sau thế kỷ 20, được vinh danh là đứng số 1 trong 10 tấm ảnh báo chí ở mọi thời đại. Người chụp nó đã được gặp những nhân vật quyền quý nhất của thế giới này, từ các vị Tổng thống cho đến Đức Giáo hoàng, và được dự những buổi lễ vinh danh trang trọng nhất…
Nhưng sự thật thì, theo lời Carl Robinson xác nhận, là
Nick Út không phải tác giả của tấm ảnh, dù anh này cũng có mặt để tác nghiệp tại Trảng Bàng ở thời điểm mà bé Kim Phúc chạy ra từ môt xóm đạo bị thả bom Napalm với nhiều vết phỏng trên người.
Ngày hôm đó, cũng có nhiều phóng viên các hãng tin khác nữa chứ không chỉ có Nick Út của AP.
1) Những sự phân tích của
Carl Robinson cho thấy,
từ góc đứng của mình, Nick Út không thể chụp được tấm ảnh "Em bé Napalm" mà là từ một người khác.
2) Là biên tập viên ảnh,
Carl Robinson đã trình tấm ảnh đó cho người phụ trách văn phòng AP tại Sài Gòn là
Horst Faas.
Anh này biết rõ tấm ảnh đó do một người khác chụp nhưng không hiểu tại sao mà Horst Faas lại ra lệnh ghi tên tác giả là Nick Út trước khi gởi nó đi.
3)
Cuốn phim chứa tấm ảnh ấy được hãng AP tại Sài gòn mua lại của một phóng viên ảnh tự do làm cho hãng NBC. Cuốn phim nào khi mua lại của ai đều được nhân viên AP ghi sổ cẩn thận cũng như đề tên người đó trên cuốn phim.
4) Theo
Carl Robinson,
có hai nhân chứng quan trọng biết rõ tác giả tấm ảnh là người phụ trách phòng tối và nhân viên ghi sổ phim ngày ấy nhưng giờ đây họ đã lên thiên đàng.
5) Theo Carl, sở dĩ
Horst Faas yêu cầu nhân viên dưới quyền ghi tên Nick Út là tác giả vì Nick Út là nhân viên của hãng AP, thêm nữa, Horst Faas làm vậy vì ông nợ ơn cái chết của người bạn thân cũng là anh ruột của Nick Út tên Huỳnh Thành Mỹ, phóng viên ảnh của AP đã tử trận trước đó trên chiến trường.
Nick Út được tuyển vào AP cũng vì hãng tin này muốn trả ơn cho Huỳnh Thành Mỹ. (Riêng chi tiết trả ơn này, tôi được chính
Nick Út kể cho nghe khi gặp anh viết bài vào năm 2000).
Anh Đặng Văn Huân, người phụ trách phòng tối của AP tại Sài Gòn. Người từng khẳng định với Carl Robinson tấm ảnh "Em bé Napalm" là của Huỳnh Văn Nghệ. Đứng sau anh là Nick Út lúc này đang giúp việc trong phòng tối.
Khi tấm ảnh
"Em bé Napalm" đọat giải Pulitzer, tại sao
Carl Robinson cùng các cộng sự của ông không lên tiếng đính chính về tác giả thật sự của tấm ảnh mà phải đợi cho đến 50 năm sau mới tìm cách phơi bày sự thật này ra với công chúng?
Carl cho rằng, lúc ấy, danh tiếng và sự ảnh hưởng của tấm ảnh quá lớn đối với công chúng toàn thế giới. Không chỉ
Nick Út mà cả hãng AP đều được hào quang của tấm ảnh chiếu rọi, họ không muốn có bất cứ một sự rủi ro nào có thể xảy đến cho tấm ảnh. Bản thân
Carl Robinson biết chắc mình sẽ bị đuổi việc nếu lên tiếng về tác giả thật sự của nó, trong khi anh cần việc làm và một vợ cùng 3 con nhỏ đang sống bằng tiền lương của anh.
Cho nên
Carl Robinson đã giử im lặng. Những người khác dưới quyền
Horst Faas cũng im lặng dù người ta xì xào sau lưng ông ấy.
Anh Huỳnh Văn Nghệ cùng Vinh Râu tại Vĩnh Long hôm nay.
ĐI TÌM NHÂN CHỨNG CUỐI CÙNG
Muốn dựng lại câu chuyện, một mình
Carl Robinson là không đủ,
cần phải có một nhân chứng quan trọng nhất chính là người chụp tấm ảnh đó, người mà văn phòng AP tại thời điểm đó ai cũng biết là ai nhưng không biết hiện giờ đang ở đâu, còn sống hay đã chết?
Anh ta chính là chìa khóa của câu chuyện và cũng là nhân chúng cuối cùng, nhưng mọi sự tìm kiếm nát óc đều vô vọng, ngay cả
Carl Robinson cũng chỉ biết anh ta có một cái tên duy nhất là
Nghệ. Không họ, không chữ lót. Làm sao tìm ra được anh ta sau nửa thế kỷ vật đổi sao dời nay không biết sống chết ra sao?
Đó là khi tôi được nhờ vả.
Carl Robinson theo dõi FB của tôi và biết rằng nó có thể ảnh hưởng đến việc tìm kiếm thông tin một cá nhân. Anh đưa cho tôi vài tấm ảnh mơ hồ không rõ mặt mũi của anh
Nghệ tại thời điểm mà Mỹ ném bom napalm tại Trảng Bàng và bé Kim Phúc chạy ra.
Tác giả cùng vợ chồng ông Carl Robinson.
Tôi đăng các tấm ảnh đó lên trang FB Vinh Râu cùng với chú thích về những đặc điểm cần thiết để tìm kiếm.
Thật là kỳ diệu, vài tuần sau, qua nhiều đầu mối bạn FB từ Việt Nam và Mỹ,
anh Nghệ đã điện thoại cho tôi và bảo rằng anh ta chính là người tôi đang tìm kiếm.
Họ tên đầy đủ của anh là
Huỳnh Văn Nghệ hay còn gọi là
David Nghệ (tên Mỹ). Khi biết được mục đích tìm kiếm của tôi anh liền nói ngay,
"Chính anh là người đã chụp tấm ảnh 'Em bé Napalm'".
Nhận được điện thoại, tôi lập tức lên đường đi Vĩnh Long để gặp anh Nghệ. Anh từ Mỹ về đây được một tháng.
Huỳnh Văn Nghệ qua Mỹ trước ngày 30/4/1975 và làm việc cho một hãng ảnh ở Hollywod. Anh sinh năm 1937 (86 tuổi). Thời điểm chụp tấm ảnh
"Em bé Napalm", anh Nghệ đang làm cho hãng
NBC (Mỹ) tại Sài Gòn. Anh chính là người lái xe chở cả đoàn quay phim của
NBC lên điểm hẹn có bom nổ tại Trảng Bàng.
Theo lời của anh
Nghệ, sau khi về Sài Gòn,
anh mang phim chụp bé Kim Phúc đến văn phòng AP để bán. Trưởng văn phòng Horst Faas trực tiếp nhận phim và trả cho anh 20 đô Mỹ. Sau khi rửa ảnh xong, Horst Faas tặng cho Nghệ tấm ảnh "Em bé Napalm" cùng với 4 cuộn phim mới. Anh Nghệ kể rằng, ông mang tấm ảnh về nhà để trên đầu tủ lạnh nhưng vợ ông thấy hình ảnh em bé lõa lồ nên đem vứt sọt rác.
Bằng lái xe của anh Nghệ được cấp bởi tiểu bang California
Sau khi tấm ảnh này được giải, những người quen với anh
Nghệ trong văn phòng AP xúi ông lên tiếng để giành tấm ảnh cho mình, nhưng ông đã giử im lặng. Tôi hỏi.
"Tại sao lại im lặng?", ông bảo,
"Vì đó là số phận của ông".
Horst Faas, người duy nhất có thể thay đổi lại tên tác giả trên tấm ảnh
"Em bé Napalm" đã không hề lên tiếng về vấn đề này. Về sau, ông chỉ viết một bài báo kể lại việc ông đã dũng cảm như thế nào khi chọn tấm ảnh lõa lồ của một cô bé để gởi đi.
Horst Faas cũng là 1 phóng viên ảnh chiến trường nổi tiếng. Ông đoạt được 2 giải Pulitzer, trong đó có một giải về ảnh chiến tranh Việt Nam năm 1965. Giờ ông đã ra người thiên cổ và mang sự thật xuống mồ.
Tôi không tin
Carl Robinson có thể thêu dệt ra câu chuyện này, và tôi cũng không tin
Huỳnh Văn Nghệ có thể dối trá đến mức quàng xiên thừa nhận 1 tấm ảnh không phải là của mình. Và tôi cũng không đủ các thông tin dữ kiện để cho rằng Nick Út không phải là người chụp tấm ảnh
"Em bé Napalm" nổi tiếng này.
Liệu hai nhân chứng Carl Robinson và Huỳnh Văn Nghệ với những lời thú nhận muộn màng của họ cùng những vật chứng liên quan có đủ sức để lật tẩy một huyền thoai được lịch sử nhiếp ảnh xác lập đúng nửa thế kỷ qua?
Sự thật đang nằm trong tay của Nick Út.
Theo tôi biết, có một đoàn làm phim người Mỹ, thông qua Carl Robinson, đang đào bới vấn đề này, không biết liệu kết quả sẽ ra sao.
Sài gòn tháng 5/2023
Theo facebookVinh Râu - Nguyen Ngoc Vinh
Read More at :
https://www.vietnamngaymai.com/node/162892
:handshak e:
