Quốc hội Mỹ 'đau đầu' nên hay không nên bán F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ

[Romano]

Thương vụ F-16 của Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế - quốc phòng mà còn có ý nghĩa lâu dài về mặt chiến lược của Mỹ trong khu vực.
Theo tờ Bulgarianmilitary, hiện tại vẫn chưa rõ liệu Washington có cho phép chính quyền Ankara mua 40 máy bay chiến đấu F-16 Block 70 của Lockheed Martin hay không.

Thổ Nhĩ Kỳ cần các máy bay chiến đấu mới, vì phi đội F-16 hiện tại của Không quân Thổ Nhĩ Kỳ được mua từ cuối những năm 1980 với các phiên bản lỗi thời Block 30/40/50.

Mặc dù Ankara đã khởi động một chương trình quy mô lớn để nâng cấp những chiếc F-16 của mình nhằm đảm bảo và tăng cường khả năng chiến đấu của lực lượng không quân, nhưng chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ vẫn khẳng định việc mua máy bay mới là rất cần thiết.

Vào ngày 31/3, một báo cáo mới của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ đã được công bố, cung cấp những thông tin rõ ràng hơn và cho thấy hiện tại Washington chưa “bật đèn xanh” cho thương vụ mua bán này. Trong một bảng lập luận tóm tắt, cơ quan này đưa ra các lý do để ủng hộ “hành động bán” và “chống lại việc bán” F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Quan điểm không ủng hộ

Báo cáo nói rằng, lợi ích giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ đang ngày càng khác biệt, khẳng định những tác động tiêu cực từ việc Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống phòng không S-400, cũng như mối quan hệ kinh tế ngày càng tăng với Nga. Bản báo cáo cũng chỉ ra, hiện tại Mỹ cũng đã có các đơn đặt hàng lớn cho phiên bản F-16 mới nhất của họ.

Tập đoàn Lockheed cho biết dự kiến đã có 148 máy bay được đặt hàng chủ yếu là phiên bản F-16 Block 70/72. Do đó, việc Thổ Nhĩ Kỳ có mua máy bay hay không không quan trọng đối với dây chuyền sản xuất hoặc cơ sở công nghiệp quân sự của Mỹ, báo cáo cho biết.

Hy Lạp cũng được cho là một nhân tố ảnh hưởng đến việc Quốc hội Mỹ không muốn bán máy bay chiến đấu cho Thổ Nhĩ Kỳ. Washington nhìn thấy cơ hội để Hy Lạp nâng cao năng lực tác chiến ngang với Thổ Nhĩ Kỳ nếu họ cân nhắc bán cho Athens thay vì Ankara. Thậm chí, theo phân tích trong báo cáo, không nên hỗ trợ Thổ Nhĩ Kỳ nâng cấp đội máy bay của mình để có được sự cân bằng giữa hai quốc gia Balkan láng giềng.“Vì quân đội, dân số và nền kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ lớn hơn đáng kể so với Hy Lạp, bên cạnh đó Thổ Nhĩ Kỳ cũng duy trì nhiều lợi thế quân sự hơn so với Hy Lạp, nên một số lợi thế cho không quân Hy Lạp sẽ giúp duy trì sự cân bằng trong khu vực. Mỹ nên 'thưởng' cho Hy Lạp vì mức độ hợp tác mà nước này đã thể hiện bằng cách mời NATO sử dụng các căn cứ và lãnh thổ của mình, bao gồm cả việc củng cố Ukraine và Đông Âu”, báo cáo nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia Mỹ, mối quan hệ láng giềng được cải thiện với Hy Lạp cũng sẽ là điều kiện để Thổ Nhĩ Kỳ nhận được sự giúp đỡ nhằm nâng cấp những chiếc F-16 cũ kỹ của mình.

Quan điểm ủng hộ

Nhưng cũng có quan điểm cho rằng việc bán F-16 hoặc hiện đại hóa phi đội F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ là nên xảy ra. Báo cáo chỉ ra rằng một thương vụ sẽ không chỉ giúp tăng cường hợp tác quân sự - quốc phòng mà còn cả hợp tác kinh tế.

Ngoài ra, Washington cũng tính đến thực tế là đến một lúc nào đó nếu Thổ Nhĩ Kỳ không đạt được điều mình muốn thì Ankara có thể nhờ đến sự hỗ trợ của Nga hoặc Trung Quốc. Mỹ không muốn điều này, vì vậy khả năng bán hoặc hiện đại hóa F-16 sẽ giúp ngăn cản quyết định như vậy.

Đó là lý do tại sao Cơ quan Nghiên cứu của Quốc hội đang đề xuất nhanh chóng bán máy bay chiến đấu cho Thổ Nhĩ Kỳ. Các nhà phân tích đưa ra một hệ quả nguy hiểm: Việc trì hoãn kéo dài hoặc tiếp tục không đưa ra câu trả lời dứt khoát về vấn đề F-16 có thể thúc đẩy Thổ Nhĩ Kỳ xem xét các thỏa thuận với các nhà cung cấp nước ngoài, có thể bao gồm cả Nga hoặc Trung Quốc.Điều này cũng phản ánh sự hợp tác chung trong trục NATO. Washington tin rằng một trong những lý do để Thổ Nhĩ Kỳ nhận F-16 chính là mối đe dọa từ Nga trong tương lai, bên cạnh đó lực lượng không quân Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ quay lại hợp tác chặt chẽ với nhau hơn.

Có vẻ như Ankara càng cần nhiều máy bay mới thì Washington càng khó đưa ra quyết định. “Nên” hay “Không nên” chỉ là những lập luận, đến một lúc nào đó Mỹ sẽ phải kiên quyết trong phản ứng của mình. Bởi lẽ, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, ông Erdogan đã nhiều lần tuyên bố rằng không chỉ riêng Mỹ sản xuất được máy bay, mà các quốc gia khác cũng có thể làm được.

Hơn nữa, nếu Mỹ tiếp tục im lặng, một thời gian nữa Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có thể quên đi nhu cầu về F-16. Hiện tại, máy bay chiến đấu tàng hình nội địa TF-X của Thổ Nhĩ Kỳ đã xuất hiện trên đường băng và thực hiện các cuộc thử nghiệm đầu tiên.

Nếu TF-X thực hiện chuyến bay đầu tiên vào cuối năm 2023, điều đó có nghĩa là Ankara đã có một nguyên mẫu máy bay nội địa đang hoạt động. Sẽ mất thêm vài năm nữa để TF-X có thể sẵn sàng chiến đấu, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không phải lệ thuộc vào máy bay nước ngoài.

Nếu Mỹ không “dịu giọng” hơn với Ankara và không thực hiện các bước để cải thiện quan hệ (bán F-16), thì nguy cơ cao là sẽ tuột mất Thổ Nhĩ Kỳ với tư cách là khách hàng trong thập kỷ tới.

Vì vậy, Lockheed có thể nhận được đơn đặt hàng 148 máy bay chiến đấu F-16 từ nhiều đối tác khác, nhưng không nên để mất một khách hàng được đánh giá là một trong những quân đội mạnh nhất ở châu Âu và là quốc gia có tầm ảnh hưởng đến chính trị không chỉ ở châu Âu và Balkan mà còn ở Trung Đông và châu Á.