Nếu cựu Phó Tổng thống Joe Biden giành chiến thắng trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay, chính sách đối ngoại của Mỹ có thể sẽ thay đổi theo hướng đối ngược hoàn toàn với chính quyền Donald Trump.
Theo giới phân tích, nếu ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden đắc cử tổng thống vào tháng 11 tới, nước Mỹ nhiều khả năng sẽ chứng kiến sự chuyển đổi ngoạn mục về chính sách đối ngoại khi cựu phó tổng thống sẵn sàng đảo ngược, dỡ bỏ hoặc sửa đổi đáng kể nhiều chính sách được cho là táo bạo nhất của đương kim Tổng thống Donald Trump.
Cựu Phó Tổng thống Joe Biden phát biểu trước những người ủng hộ tại Đại học South Carolina hồi tháng 2. (Ảnh: Getty)
Theo giới phân tích, nếu ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden đắc cử tổng thống vào tháng 11 tới, nước Mỹ nhiều khả năng sẽ chứng kiến sự chuyển đổi ngoạn mục về chính sách đối ngoại khi cựu phó tổng thống sẵn sàng đảo ngược, dỡ bỏ hoặc sửa đổi đáng kể nhiều chính sách được cho là táo bạo nhất của đương kim Tổng thống Donald Trump.
Từ Trung Đông tới châu Á, từ châu Mỹ Latinh tới châu Phi, đặc biệt là châu Âu, trong hàng loạt vấn đề từ thương mại, khủng bố, cho tới kiểm soát vũ khí và nhập cư, Joe Biden và các cố vấn của ông đã cam kết tạo ra sự thay đổi như “cơn sóng thần” trong cách hành xử của Mỹ trên trường quốc tế.
Trong lịch sử, chính sách đối ngoại của Mỹ không thay đổi quá nhiều khi chuyển giao giữa các chính quyền tổng thống Dân chủ và Cộng hòa. Các đồng minh và đối thủ vẫn giữ nguyên, trong khi các nhà ngoại giao phi đảng phái vẫn theo đuổi các lợi ích của Mỹ.
Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi dưới thời Tổng thống Donald Trump. Với chính sách “Nước Mỹ là trên hết”, ông Trump đã xem xét lại mối quan hệ với các đồng minh và cả nền tảng chính sách đối ngoại của Mỹ với sự ngờ vực. Trong khi đó, ông dành những lời “có cánh” và mối quan hệ nồng ấm với nhà lãnh đạo của các nước được xem là đối thủ của Mỹ như Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un và Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2020 diễn ra vào ngày 3/11 dự kiến sẽ là cuộc đối đầu giữa 2 “lão tướng” Donald Trump và Joe Biden. Hiện một số cuộc thăm dò dư luận cho thấy ông Biden đang dẫn trước đương kim Tổng thống Mỹ tại một số bang quan trọng.
Mặc dù vậy, Tổng thống Trump nhận ra rằng việc thay đổi nhanh chóng chính sách đối ngoại của Mỹ là điều không dễ dàng. Giới học giả thường nói rằng chính sách đối ngoại của Mỹ giống như một tàu sân bay: việc ra lệnh để đổi hướng con tàu từ tháp chỉ huy rất dễ thực hiện, nhưng để toàn bộ con tàu thực sự chuyển hướng là chuyện khó khăn và tốn thời gian hơn nhiều.
Tổng thống Trump nhận ra rằng mãi hơn một năm kể từ ngày ra quyết định, ông mới có thể rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran. Tuyên bố gây tranh cãi của ông khi rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Khí hậu Paris và Tổ chức Y tế Thế giới sẽ không thực sự hoàn tất cho tới sau cuộc bầu cử vào ngày 3/11 tới. Ngoài ra, quyết định của ông khi rút hàng nghìn binh sĩ Mỹ khỏi Đức cũng phải mất vài năm mới có thể hoàn thành.
Vấn đề ban đầu của Tổng thống Trump nằm ở chỗ cả ông và các cố vấn cấp cao của ông đều thiếu kinh nghiệm điều hành chính phủ. Điều này dẫn đến sự mất lòng tin của tổng thống và đội ngũ của ông vào các cơ quan an ninh quốc gia.
Tổng thống Donald Trump đứng cạnh Cố vấn An ninh Quốc gia Robert O’Brien và Ngoại trưởng Mike Pompeo khi phát biểu tại Nhà Trắng hồi tháng 5. (Ảnh: AFP)
Trong khi đó, Joe Biden, với bề dày kinh nghiệm làm việc tại Thượng viện và Nhà Trắng, được cho là sẽ dễ dàng hơn trong việc đưa ra những thay đổi nhanh chóng về chính sách nếu ông đắc cử tổng thống. Ứng viên đảng Dân chủ tuần trước nói với các phóng viên tại Delaware rằng, ông biết “làm thế nào để xử lý mọi việc trên trường quốc tế”.
“Tôi hiểu rõ các vấn đề về tình báo và an ninh quốc gia. Đó là những việc tôi đã làm suốt cả cuộc đời mình. Ông Trump không có khái niệm về chuyện đó. Không một chút nào cả”, Reuters dẫn lời ông Biden nói.
Đội ngũ tranh cử của Joe Biden tập hợp nhiều cố vấn chính sách đối ngoại giàu kinh nghiệm: Jake Sullivan – cựu phó trợ lý cho Tổng thống Barack Obama và giám đốc hoạch định chính sách tại Bộ Ngoại giao Mỹ, Nicholas Burns – quan chức cấp cao về chính sách đối ngoại dưới thời Tổng thống George W. Bush và Bill Clinton, Tony Blinken – thứ trưởng ngoại giao Mỹ kiêm phó cố vấn an ninh quốc gia cho Tổng thống Obama.
Susan Rice, cố vấn an ninh quốc gia kiêm đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc dưới thời Tổng thống Obama, là một trong số ứng viên phó tổng thống tiềm năng của Joe Biden. Ông Biden hứa sẽ sớm công bố ứng viên phó tổng thống của mình. Nếu bà Rice không được chọn, bà có thể trở thành một cố vấn then chốt nếu ông Biden giành chiến thắng trong cuộc đua vào Nhà Trắng.
Định hướng chính sách đối ngoại mới
Joe Biden nói rằng nếu đắc cử tổng thống, ông sẽ ngay lập tức nối lại các cuộc họp báo thường ngày tại Nhà Trắng, Bộ Ngoại giao và Lầu Năm Góc. Đây là những sự kiện quan trọng, giúp phổ biến các chính sách của Mỹ nhưng đã bị chính quyền Trump từ bỏ.
Joe Biden từng tuyên bố sẽ xóa bỏ các chính sách của chính quyền Trump trong ngày đầu tiên nhậm chức. Theo đó, ông Biden có thể sẽ đảo ngược lệnh cấm nhập cư của chính quyền Trump đối với công dân từ các quốc gia có người Hồi giáo chiếm đa số, khôi phục việc tài trợ và tư cách thành viên của Mỹ tại Tổ chức Y tế Thế giới và dừng các nỗ lực chống Hiệp định chống Biến đổi Khí hậu Paris.
Ông Biden cũng hứa sẽ gọi cho các nhà lãnh đạo NATO và tuyên bố rằng, chính sách đối ngoại của Mỹ “đã trở lại”, đồng thời tổ chức hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo của khối trong năm đầu nhiệm kỳ.
Một vấn đề cần chú ý nhiều hơn là Trung Quốc. Tổng thống Trump coi Trung Quốc là vấn đề ưu tiên trong chính sách và thường chỉ trích ông Biden yếu đuối. Đương kim Tổng thống Mỹ không ngừng công kích Trung Quốc, đổ lỗi cho nước này gây ra đại dịch Covid-19 đe dọa triển vọng tái đắc cử của ông.
Joe Biden thường chậm chạp hơn trong việc chỉ trích trực tiếp những động thái gần đây của Tổng thống Trump với Trung Quốc. Tuy nhiên, chiến dịch tranh cử của ông Biden luôn đặt nghi vấn về việc này.
“Chính quyền Trump thường lớn tiếng nhưng không mang lại nhiều kết quả”, Jeff Prescott, cố vấn chính sách đối ngoại cho chiến dịch tranh cử của ông Biden, nhận định.
Theo AP, Joe Biden và đội ngũ của ông cho biết họ sẽ hành động nhanh chóng trong những vấn đề sau:
Trung Đông: Khôi phục việc hỗ trợ chính quyền Palestine mà chính quyền Trump đã cắt giảm cũng như các cơ quan hỗ trợ người tị nạn Palestine. Joe Biden không nói rằng ông sẽ đảo ngược quyết định của ông Trump khi công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel hoặc đưa đại sứ quán Mỹ trở lại Tel Aviv.
Liên Hợp Quốc: Khôi phục tư cách thành viên của Mỹ tại những cơ quan của Liên Hợp Quốc như Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn Hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) và Ủy ban Nhân Quyền Liên Hợp Quốc.
Châu Âu: Giảm bớt giọng điệu chỉ trích, xúc phạm các đồng minh châu Âu như ông Trump từng làm, đồng thời có thể làm ấm lại mối quan hệ giữa các đối tác NATO.
Châu Phi: Nâng cao vị thế của Mỹ ở châu Phi, nơi đang trở thành “đấu trường cạnh tranh” mới giữa Mỹ và Trung Quốc.
Châu Á: Quay trở lại lập trường truyền thống của Mỹ về việc ủng hộ sự hiện diện của quân đội Mỹ ở Nhật Bản và Hàn Quốc. Ông Biden cũng chỉ trích mối quan hệ cá nhân giữa Tổng thống Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un.
Mỹ Latinh: Hủy các thỏa thuận của chính quyền Trump về việc đưa người tị nạn về Mexico và các nước khác. Ông Biden cũng hứa sẽ rút ngân sách khỏi dự án xây tường biên giới với Mexico và sử dụng cho các ưu tiên khác. Ông Biden cũng muốn tái khởi động cam kết với Cuba như thời Tổng thống Obama.
