Người Việt và cờ tướng ở Pháp

TTCT - Vài năm trở lại đây, cờ tướng đã thâm nhập mạnh mẽ trên mảnh đất vốn là lãnh địa của cờ vua. Người Việt và người Hoa ở Pháp và châu Âu đã giúp phát triển môn thể thao trí tuệ thu hút bởi lối chơi tấn công hấp dẫn này. TTCT đã gặp anh Nguyễn Thái Đông, một trong những kỳ thủ cờ tướng ở Pháp.

Issy Les Moulineaux, ngoại ô phía tây Paris lúc 7g tối. Cái lạnh ẩm ướt của đêm mùa đông đã ập xuống từ bao giờ. Thái Đông đến thẳng từ nơi làm việc. Là kỹ sư tin học và trưởng dự án của Công ty PTT (dịch vụ bưu điện và ngân hàng), Thái Đông - 47 tuổi, đã lập gia đình và có ba con - sắp xếp thời gian giữa công việc, gia đình và niềm đam mê cờ. “Tôi làm việc liên tục nhiều ngày, nhưng vẫn dành ra vài giờ bên bàn cờ với bạn bè” - anh nói.

Căn nhà của Xavier Geremy trở thành điểm hẹn đêm nay. Xavier cũng là trưởng dự án tin học, đồng nghiệp của Thái Đông. Sau khi uống khai vị rượu vang ngọt Porto theo truyền thống hiếu khách của người Pháp, cả hai vùi đầu vào bàn cờ. Những nước đi được triển khai nhanh kèm theo những giải thích chiến lược. Ván cờ này chẳng khác nào một cuộc chiến “thầy - trò”.

Thái Đông thuộc hàng các kỳ thủ xuất sắc thế giới. Anh xếp hạng tư ở châu Âu. Hai đồng đội khác của anh, Đặng Thành Trung và Huỳnh Vĩnh Tường, là nhà vô địch châu Âu và xếp thứ ba trên bảng xếp hạng châu Âu năm 2010. Tại giải vô địch châu Âu lần 26 diễn ra hồi tháng 9-2010 ở Hamburg (Đức), các kỳ thủ Việt kiều và đồng đội người Pháp đã đoạt huy chương vàng nội dung đồng đội trước đội tuyển chủ nhà hùng mạnh vốn tập trung các kỳ thủ gốc Hoa bấy lâu nay thống lĩnh các giải châu Âu và thế giới.

Cờ tướng trong “ngoại giao văn hóa”

Xavier là dân Pháp chính gốc. Anh phát hiện cờ tướng vào năm 2004 nhân chuyến du lịch sang Trung Quốc. Trở về Pháp, anh tập chơi ở vài câu lạc bộ cờ tướng do người Triều Châu ở Paris mở ra.

“Năm 2007, gặp Thái Đông là cú hích đối với tôi” - Xavier kể. Vốn là nhà sư phạm giỏi, tác giả của nhiều đầu sách viết bằng tiếng Pháp về cờ tướng, Thái Đông đã cung cấp cho Xavier những chìa khóa và nhất là giúp Xavier hiểu được “tinh thần châu Á” để có thể tiến xa hơn. Chỉ trong vòng ba năm, từ chỗ chưa biết gì về cờ tướng, Xavier đã vươn đến hạng 37 châu Âu trên bảng xếp hạng cá nhân.

“So với cờ vua, cờ tướng hấp dẫn ở chỗ vận dụng các đòn phối hợp, trong đó có hi sinh quân nhiều hơn là điều quân, phong tỏa, mở đường không cần hi sinh quân. Sự nhanh nhẹn trong triển khai các nước cờ và bước tấn công là rất quan trọng” - Thái Đông giải thích. Đây cũng chính là dấu ấn văn hóa mạnh mẽ của châu Á, lấy tấn công thay phòng thủ. “Trong tất cả các trò chơi chiến lược, cờ tướng hay nhất. Nó hấp dẫn tôi từ thời niên thiếu. Và qua đó châu Á cũng hấp dẫn tôi” - Xavier khẳng định.

Xavier Geremy không phải là người Pháp duy nhất bị hấp dẫn bởi châu Á, một châu lục đa văn hóa, có tín ngưỡng không giống nhau và gồm những xã hội đa dạng. Chẳng hạn giữa Ấn Độ và Nhật là cả một thế giới ngăn cách. Nó không đồng nhất như thế giới phương Tây.

“Văn hóa châu Á đang phát triển trên thế giới. Đó là một nền văn hóa được nhiều người phương Tây ưa thích vì họ đang đánh mất các giá trị của mình và tìm kiếm những con đường mới” - nhà chính trị học Eric Nguyên đã viết như thế trong tác phẩm Châu Á địa chính trị (L’Asie géopolitique, Collection Studyrama).

Trong văn hóa châu Á, sau truyện tranh manga và món sushi đến từ Nhật, văn chương Ấn Độ và yoga, chính cờ tướng đang thâm nhập vào đời sống hằng ngày và suy nghĩ của người phương Tây.

Mức độ phổ biến ngày càng tăng

Tại châu Âu, đặc biệt là ở Pháp và Đức, cờ tướng còn tham gia vào việc giúp chia sẻ một phần giá trị của văn hóa châu Á. Đó là khả năng phản ứng và tinh thần chiến đấu. Người phương Tây sẽ nhìn và đánh giá châu Á khác đi và theo cách “tích cực”. Tốt hơn là khả năng phản ứng và tinh thần chiến đấu của châu Á được nhìn nhận như “mang đến những giá trị mới” để từ đó tạo thuận lợi cho sự phát triển có chất lượng những trao đổi trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị...

“Câu lạc bộ chúng tôi thuộc Liên đoàn Cờ tướng Pháp và đã lập ra trang web về cờ tướng bằng tiếng Pháp nhằm phổ biến hơn nữa bộ môn này đến người Pháp chính gốc và Việt kiều trẻ” - Thái Đông nói. Cùng với bạn bè đam mê cờ tướng, trong năm 2011 anh sẽ tổ chức các giải đấu khắp nước Pháp, tranh giải thưởng hẳn hoi hoặc chỉ đấu biểu diễn.

Giai đoạn sắp tới của câu lạc bộ là tìm ra một địa điểm mới cho phép tập hợp dễ dàng các kỳ thủ và dạy cờ cho người chơi. “Điều khiến tôi hài lòng nhất sẽ là thiết lập các mối quan hệ nghiêm túc giữa các kỳ thủ ở Pháp và Việt Nam. Tôi tin rằng điều đó sẽ cho phép cờ tướng phát triển và nâng cao trình độ. Đây chính là điều thú vị cho tất cả mọi người” - Thái Đông mong ước.

Đêm đã khuya, Xavier chúc chúng tôi ngủ ngon. “Ông thầy” Thái Đông mỉm cười bắt tay tôi, ra xe và lao đi trong màn đêm. Tôi tin rằng vợ con anh sẽ rất vui khi được gặp lại anh trong mùa đông lạnh bất thường của năm nay.

VÕ TRUNG DUNG (từ Paris)

“Thái Đông là một trường hợp đặc biệt”

Sở dĩ tôi dùng từ “đặc biệt” bởi trong cuộc sống này mỗi người đều có quỹ thời gian 24 giờ/ngày như nhau, nhưng không hiểu sao anh ấy lại làm được nhiều việc đến thế!

Còn nhớ cách nay khoảng mười năm, khi còn là ủy viên ban chấp hành Liên đoàn Cờ TP.HCM, công việc của Thái Đông là chuyên về sinh học, phiên dịch các tài liệu tiếng Anh, nhưng khi đến Pháp sinh sống anh lại giỏi về các thiết bị vi tính, công nghệ thông tin. Ngoài tiếng Pháp, anh nói tiếng Nga rất tốt.

Riêng ở lĩnh vực cờ, khi còn ở TP.HCM, trình độ chơi cờ vua của Thái Đông tương đương hạng A, còn cờ tướng chỉ dừng lại ở mức khá. Tôi thật bất ngờ khi được biết mới đây anh đã cùng các kỳ thủ Việt kiều mang về cho Pháp chức vô địch đồng đội ở giải cờ tướng vô địch châu Âu.

Từng quen biết và có thời gian làm việc với Thái Đông, theo tôi, để có được những thành công đặc biệt đó, bản thân anh luôn đặt ra chỉ tiêu phấn đấu, cũng như không bao giờ hài lòng về mình. Có thể nói tự mày mò học tập và nghiên cứu là thế mạnh của Thái Đông. Tôi còn nhớ một trong những niềm đam mê của Thái Đông là đọc và sưu tầm các loại sách. Những loại sách kinh điển của thế giới đều có trong tủ sách gia đình anh.

Hiện nay, dù định cư ở Pháp nhưng Thái Đông vẫn luôn sẵn sàng hỗ trợ rất đắc lực trong việc phiên dịch các tài liệu về cờ cho Liên đoàn Cờ TP.HCM.

HLV LÂM MINH CHÂU

Theo Wikipedia, cờ tướng du nhập vào Pháp và châu Âu cùng với những người Triều Châu (Trung Quốc) di cư vào cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 20.
Đối với họ, đây là thú vui duy nhất vào lúc đó. Chỉ cần một tấm ván và những mẩu gỗ là có thể làm ra bàn cờ và dễ dàng mang đi khắp nơi. Trong thời gian dài, các kỳ thủ người Hoa thống lĩnh cờ tướng ở vùng đất đón tiếp họ.
Nhưng ngày nay, Việt kiều đã vươn lên trong môn thể thao trí tuệ này.