Tham vọng loại bỏ hoàn toàn xe chạy bằng xăng và dầu diesel vào năm 2035 từng được coi là bước ngoặt lịch sử trong chiến lược chuyển đổi xanh của Liên minh châu Âu. Tuy nhiên, trước sức ép từ chi phí cao, hạ tầng xe điện chưa hoàn thiện, châu Âu buộc phải nới lỏng lộ trình.
Kế hoạch cấm xe hơi sử dụng động cơ đốt trong vào năm 2035 của châu Âu giờ đây không còn rõ ràng như trước. Những thay đổi chính sách cùng với sự phản đối gia tăng đã mở ra cơ hội cho xe chạy bằng xăng dầu, đánh dấu một bước điều chỉnh lớn đối với tham vọng chuyển đổi hoàn toàn sang xe điện của lục địa này. Đối với các nhà sản xuất ô tô và người tiêu dùng, sự thay đổi này có thể ảnh hưởng sâu rộng đến việc lập kế hoạch sản phẩm, định giá và tốc độ điện khí hóa.
Ảnh minh họa: BMW
Thách thức đối với việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện
Hãng thông tấn Reuters đưa tin Ủy ban châu Âu (EC) đã công bố kế hoạch rút lại lệnh cấm trên thực tế đối với việc bán ô tô mới sử dụng động cơ đốt trong (xe xăng) từ năm 2035.
Quyết định này phản ánh những lo ngại ngày càng lớn về khả năng chi trả dịch vụ và cơ sở hạ tầng dành cho xe điện, chẳng hạn như trạm sạc còn hạn chế và nhiều khách hàng chưa sẵn sàng chuyển đổi sang xe điện. Một số chính phủ châu Âu lập luận rằng việc cắt giảm mạnh xe chạy bằng xăng dầu có thể khiến người mua e ngại và gây áp lực lên các ngành công nghiệp vẫn gắn bó chặt chẽ với công nghệ động cơ đốt trong. Vì vậy, việc sử dụng nhiên liệu sạch thay thế xăng dầu cần phải được xem xét lại.
Sự điều chỉnh này cũng đặt ra câu hỏi cho bên kia Đại Tây Dương. Mỹ dù có các mục tiêu giảm phát thải đầy tham vọng, cũng thể hiện sự linh hoạt khi thực tế thị trường mâu thuẫn với quy định. Xét đến nhu cầu người tiêu dùng, áp lực chính trị và hoạt động vận động hành lang của các nhà sản xuất ô tô, hướng đi mới ở châu Âu có thể mang đến một cái nhìn tham khảo về cách Mỹ xử lý tương lai của phương tiện sử dụng động cơ đốt trong.
Sau quá trình tranh luận kéo dài, châu Âu cuối cùng đã đồng ý nới lỏng thời hạn cấm bán xe động cơ đốt trong. Trước đó, các loại xe sử dụng động cơ này sẽ không được phép lưu hành sau năm 2035. Tuy nhiên, tốc độ phát triển chậm của thị trường xe điện cùng với áp lực từ các nhà sản xuất ô tô đã khiến việc đầu tư trở lại vào động cơ đốt trong trở nên cần thiết.
Hiện tại, thay vì phải giảm 100% lượng khí thải CO2 sau năm 2035, các nhà sản xuất ô tô ở châu Âu nay chỉ cần đạt mức giảm 90%. Mức điều chỉnh này tuy không quá nhiều, nhưng cho phép xe chạy bằng xăng dầu tiếp tục hoạt động sau mốc 2035, từ đó giúp quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch diễn ra suôn sẻ hơn. Nhiều ý kiến dự đoán đây có thể chưa phải là lần nới lỏng quy định cuối cùng của châu Âu.
Đối với các xe đăng ký mới từ năm 2035 trở đi, mục tiêu giảm 90% lượng khí thải CO2 sẽ là bắt buộc cho đội xe của các nhà sản xuất. Các mục tiêu 100% từ năm 2040 cũng sẽ không còn được áp dụng. Điều này đồng nghĩa với lệnh cấm động cơ đốt trong bị loại bỏ, cho phép tất cả các động cơ hiện đang sản xuất tiếp tục được bán ra thị trường.
Người đứng đầu Nhóm Dân chủ Cơ đốc (EPP) chia sẻ với tờ Bild của Đức rằng nhiều thương hiệu ô tô châu Âu, như Volkswagen và Stellantis, đã phản đối các mục tiêu trước đây vì thiếu tính khả thi. Giờ đây, các hãng này sẽ có thời hạn ba năm, từ năm 2030 đến 2033, để giảm lượng khí thải xuống 55% so với mức năm 2021, giúp họ có thêm kthời gian linh hoạt cho việc lập kế hoạch sản xuất và chiến lược chuyển đổi.
Các yếu tố khiến lệnh cấm xe xăng thất bại
Có nhiều lý do dẫn đến sự thất bại của lệnh cấm xe dùng động cơ đốt trong tại châu Âu. Ngay cả trước khi các nhà sản xuất ô tô bắt đầu quay lại với động cơ đốt trong, lệnh cấm này đã bộc lộ tính không khả thi. Dù xe điện được đánh giá cao và đóng vai trò quan trọng trong chiến lược giảm phát thải, chúng vẫn còn tương đối mới và chưa đủ phổ biến. Việc yêu cầu cả các nhà sản xuất lẫn người tiêu dùng chịu gánh nặng của công nghệ mới và cơ sở hạ tầng chưa hoàn thiện trong thời gian ngắn là điều quá sức. Mạng lưới trạm sạc điện vẫn chưa đủ rộng và mạnh để đáp ứng nhu cầu toàn châu Âu.
Bên cạnh đó, chi phí sản xuất xe điện ở châu Âu vẫn cao, khiến giá bán ra thị trường đắt hơn so với xe chạy xăng, ngay cả khi đã có các khoản trợ cấp. Trong bối cảnh ngân sách hộ gia đình và chính phủ bị thắt chặt, không thể kỳ vọng người tiêu dùng sẽ chi thêm tiền để hỗ trợ quá trình điện hóa. Khả năng chi trả của người dân vì thế trở thành một yếu tố lớn khiến lệnh cấm trước đây không thể thực hiện được.
Mỹ cũng đối mặt với một loạt thách thức lớn
Dù Mỹ chưa có đề xuất cấm xe động cơ đốt trong ở cấp liên bang nhưng một số bang của Mỹ, dẫn đầu là California, đã nối gót châu Âu khi đưa ra kế hoạch cấm bán xe sử dụng động cơ đốt trong từ năm 2035. Quyết định châu Âu gần đây nới lỏng các quy định liên quan đến xe xăng đã làm dấy lên câu hỏi liệu Mỹ sẽ có sự điều chỉnh chính sách tương tự trong thời gian tới hay không.
Ngay cả khi không áp dụng lệnh cấm trực tiếp, các yếu tố như quy định về khí thải, tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu và ảnh hưởng chính sách từ những bang có vai trò dẫn dắt như California vẫn đang thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô chuyển trọng tâm sang xe điện. Trong nhiều năm, các ưu đãi của chính phủ liên bang – đặc biệt là các khoản tín dụng thuế dành cho xe điện và xe hybrid sạc điện – đã góp phần định hướng lựa chọn của người tiêu dùng.
Tuy nhiên, bối cảnh đang thay đổi. Việc châu Âu điều chỉnh lập trường đối với động cơ đốt trong có thể tiếp thêm động lực cho các ý kiến phản đối những quy định nghiêm ngặt tại Mỹ. Trên thực tế, tỷ lệ ủng hộ sử dụng xe điện tại Mỹ đang có dấu hiệu suy giảm, trong khi các lập trường ủng hộ việc duy trì động cơ đốt trong ngày càng được thể hiện rõ ràng hơn.
Chính quyền Mỹ hiện nay đã chấm dứt khoản tín dụng thuế liên bang trị giá 7.500 USD dành cho việc mua xe điện cách đây vài tháng. Động thái này được cho là có thể mở đường cho những thay đổi chính sách sâu rộng hơn trong cách Mỹ tiếp cận quá trình chuyển đổi khỏi động cơ đốt trong, đặc biệt trong bối cảnh Washington phải cân nhắc giữa mục tiêu môi trường và các yếu tố kinh tế - thị trường.
