Từng chung tay sáng lập OpenAI với mục tiêu phi lợi nhuận, Sam Altman và Elon Musk nay trở thành đối thủ trong thị trường AI trị giá hàng nghìn tỷ USD, nơi cuộc đua hạ tầng và mô hình đang 'nóng' hơn bao giờ hết…
Tỷ phú Elon Musk (bên trái) và CEO OpenAI Sam Altman tại Hội nghị New Establishment của Vanity Fair năm 2015
Vào ngày 11/12/2015, OpenAI chính thức ra mắt với tư cách một phòng thí nghiệm nghiên cứu phi lợi nhuận sau khi tỷ phú Elon Musk cùng một nhóm nhà đầu tư tên tuổi lớn trong giới công nghệ, bao gồm Peter Thiel và Reid Hoffman, cam kết đóng góp 1 tỷ USD cho công cuộc phát triển trí tuệ nhân tạo vì lợi ích của nhân loại. Ý tưởng ban đầu là xây dựng một dự án không chịu áp lực thương mại hay mục tiêu lợi nhuận.
Mười năm sau, sứ mệnh khai sinh ấy gần như đã bị lãng quên.
Người đàn ông giàu nhất thế giới hiện nay, Elon Musk đã rời đi từ lâu và thành lập start-up đối thủ mang tên xAI. Và ông cũng đang vướng vào một cuộc chiến pháp lý và truyền thông căng thẳng với Sam Altman, CEO kiêm đồng sáng lập OpenAI.
Xa rời mô hình phi lợi nhuận, OpenAI đã trở thành một trong những doanh nghiệp phát triển nhanh nhất hành tinh, đạt mức định giá 500 tỷ USD. Đặc biệt, đà tăng trưởng của công ty ngày càng bùng nổ kể từ khi công ty “trình làng” ChatGPT vào 3 năm trước. Hiện mỗi tuần có hơn 800 triệu người dùng chatbot này trên khắp thế giới.
Trong khi đó, xAI của Elon Musk được kỳ vọng sẽ hoàn tất vòng gọi vốn 15 tỷ USD với mức định giá trước đầu tư 230 tỷ USD trong tháng này, theo nguồn tin của CNBC.
OpenAI và xAI hiện là hai trong số những công ty chủ chốt, bên cạnh Google, Anthropic và Meta, đang rót dòng tiền khổng lồ vào các mô hình AI, khi thị trường chuyển nhanh từ chatbot văn bản sang video do AI tạo ra, các dạng nội dung yêu cầu năng lực tính toán cao hơn, và đặc biệt là agentic AI (AI tác nhân tự chủ), nơi các doanh nghiệp lớn tùy chỉnh công cụ để nâng cao năng suất.
Với OpenAI, chi phí là con số gần như vượt ngoài sức tưởng tượng, 1,4 nghìn tỷ USD và dự kiến còn tiếp tục tăng cao. Khoản đầu tư khổng lồ này chủ yếu dành cho các trung tâm dữ liệu quy mô lớn và chip hiệu năng cao để đáp ứng nhu cầu mà công ty tin là không bao giờ đủ đối với công nghệ của họ. Hiện tại, OpenAI vẫn là một “cỗ máy đốt tiền”, cạnh tranh trực tiếp với các tập đoàn công nghệ khổng lồ và những nhà cung cấp chip của họ. Đây cũng là điều khiến OpenAI được so sánh với các hãng công nghệ tăng trưởng nóng trước đây, từng chi tiêu mạnh suốt nhiều năm để thách thức các ông lớn, nhưng kết quả thì không phải lúc nào cũng như mong đợi.
“OpenAI giữ vai trò rất lớn trong lịch sử phát triển trí tuệ nhân tạo, và sẽ mãi giữ vai trò ấy. Nhưng kết quả sẽ giống Netscape hay giống Google thì chúng ta vẫn chưa biết”, ông Gil Luria, nhà phân tích tại D.A. Davidson nói.
Đó là vị thế khó ai tưởng tượng nổi vào năm 2016, khi CEO Nvidia Jensen Huang tự tay mang chiếc siêu máy tính DGX-1 màu đen trị giá 300.000 USD đến văn phòng OpenAI ở khu Mission, San Francisco. Cỗ máy này tiêu tốn của Nvidia vài tỷ USD để phát triển, và khi đó không có khách hàng nào muốn mua, ông Huang từng kể lại trên podcast của Joe Rogan.
Elon Musk là người duy nhất muốn sở hữu nó.
Khi Elon Musk nói ông mua thiết bị này cho một tổ chức phi lợi nhuận, Jensen Huang gần như lặng người vì không thể nghĩ đến việc đặt một cỗ máy đắt đỏ như vậy trong tổ chức không nhằm mục tiêu lợi nhuận.
ĐỐI ĐẦU
Nhưng đằng sau hậu trường, lý tưởng phi lợi nhuận đã chịu sức ép lớn và Elon Musk không hài lòng với những gì ông chứng kiến.
“Các anh, tôi chịu đủ rồi. Đây là giọt nước tràn ly”, Elon Musk viết trong email gửi đồng sáng lập năm 2017. Ông cảnh báo sẽ không còn tài trợ OpenAI nếu tổ chức này biến thành một start-up công nghệ thay vì duy trì mô hình phi lợi nhuận. Sam Altman hồi đáp sáng hôm sau rằng: “Tôi vẫn rất hào hứng với cấu trúc phi lợi nhuận!”
Ngay vào tháng 2/2018, Elon Musk rời hội đồng quản trị OpenAI và khi đó ông nói đây là bước đi nhằm tránh xung đột lợi ích khi Tesla tiến sâu hơn vào AI.
Nhưng câu chuyện thực tế phức tạp hơn.
Đầu năm 2024, Elon Musk kiện OpenAI và Sam Altman với cáo buộc họ từ bỏ sứ mệnh ban đầu là phát triển AI vì lợi ích chung của nhân loại, đồng thời thường xuyên chỉ trích mối quan hệ chặt chẽ giữa OpenAI và nhà đầu tư lớn nhất Microsoft.
Elon Musk cũng đưa ra tòa để ngăn OpenAI chuyển đổi sang mô hình vì lợi nhuận, và thậm chí còn cố gắng mua lại phòng thí nghiệm AI này với giá 97,4 tỷ USD.
Tháng 10/2025, OpenAI thông báo đã hoàn tất quy trình tái cấu trúc, khẳng định mô hình tổ chức phi lợi nhuận với quyền kiểm soát đối với mảng kinh doanh vì lợi nhuận, nay là công ty OpenAI Group PBC theo mô hình lợi ích cộng đồng.
Elon Musk không phải người duy nhất rời OpenAI rồi trở thành đối thủ. Hai anh em Dario và Daniela Amodei chia tay công ty vào cuối năm 2020 để thành lập Anthropic, doanh nghiệp vừa cho biết sẽ được Microsoft và Nvidia rót vốn. Định giá vòng gọi vốn có thể lên tới 350 tỷ USD.
Dòng mô hình ngôn ngữ lớn Claude của Anthropic hiện là một trong những đối thủ lớn nhất của GPT.
Tất nhiên, Sam Altman đặt cược rằng ông có thể chiến thắng bằng cách chi tiêu mạnh hơn đối thủ. Trong khi OpenAI vạch kế hoạch đầu tư hạ tầng AI vượt 1 nghìn tỷ USD, Anthropic mới cam kết khoảng 100 tỷ USD cho năng lực tính toán trong vài năm tới.
Tất cả xoay quanh một ván cược khổng lồ rằng nhu cầu dành cho dịch vụ AI sẽ tiếp tục tăng trưởng.
“Các nhà cung cấp AI đang thực hiện những khoản đầu tư vốn cực lớn. Câu hỏi là các khoản đầu tư đó kéo dài bao lâu và liệu tất cả có mang lại kết quả hay không”, ông David Menninger, giám đốc nghiên cứu phần mềm tại ISG bình luận.
Về phía mình, nhà phân tích Gil Luria của D.A. Davidson cho rằng Anthropic và các công ty khác đang đưa ra những cam kết hợp lý dựa trên tốc độ tăng trưởng hiện tại và nguồn vốn đã huy động, còn cách tiếp cận của OpenAI lại dựa trên niềm tin mong manh và tham vọng viển vông.
MỤC TIÊU LỚN
CEO Sam Altman đã nói trong cuộc phỏng vấn với CNBC mới đây rằng OpenAI thấy hoàn toàn có đủ nhu cầu để tương ứng với kế hoạch chi tiêu của mình, điều giúp công ty tự tin rằng họ có thể sớm tăng tốc doanh thu đáng kể.
“Hiện tượng một công ty tăng trưởng nhanh như vậy ở quy mô này rõ ràng là bất thường, nhưng đó là những gì dữ liệu chúng tôi đang cho thấy”, Sam Altman nhấn mạnh, đồng thời khẳng định nhu cầu trên thị trường đang cực kỳ lớn.
Tháng trước, CEO Altman tiết lộ ông kỳ vọng doanh thu thường niên của OpenAI sẽ đạt 20 tỷ USD vào cuối năm 2025 và sẽ lên đến hàng trăm tỷ USD vào năm 2030.
Chính tốc độ tăng trưởng vượt bậc của OpenAI đã đem lại lợi ích lớn cho nhiều hãng công nghệ. Oracle đã ký hợp đồng trị giá khoảng 500 tỷ USD để cung cấp dịch vụ hạ tầng cho OpenAI trong vòng 5 năm. Các nhà sản xuất chip như Advanced Micro Devices (AMD) và Broadcom cũng đưa nhu cầu từ OpenAI vào dự báo nhiều năm tới.
Tuy vậy, cổ phiếu Oracle đã giảm 11% trong phiên 11/12 sau khi hãng công bố doanh thu thấp hơn kỳ vọng. Kết quả này đã gián tiếp khiến cổ phiếu Nvidia, CoreWeave và các doanh nghiệp liên quan đến AI khác đồng loạt trượt giảm. Dù các công ty như OpenAI, Meta và Nvidia đều đẩy mạnh cam kết hợp đồng dài hạn, nhà đầu tư vẫn lo ngại về khoản nợ lớn mà Oracle đang gánh để xây dựng hạ tầng.
Dẫu vậy, ông Matt Murphy, nhà đầu tư mạo hiểm tại Menlo Ventures, vẫn nói rằng trong suốt 25 năm sự nghiệp của ông, đây chính là làn sóng lớn nhất.
Ông Murphy, vốn là nhà đầu tư sớm vào Anthropic, cho rằng sự kết hợp giữa mô hình AI, chip tùy chỉnh và trung tâm dữ liệu siêu quy mô mở ra tiềm năng đem lại kết quả nghìn tỷ USD. Điều này lý giải cho mức đầu tư khổng lồ và định giá cao chót vót hiện nay.
Gần đây, CEO Sam Altman đã ban hành “mã đỏ” trong nội bộ, điều chuyển nguồn lực tập trung vào việc khiến ChatGPT nhanh hơn, ổn định hơn và cá nhân hóa hơn, đồng thời trì hoãn việc phát triển quảng cáo, agent cho mảng sức khỏe, mua sắm và trợ lý cá nhân mang tên Pulse. Quyết định này được đưa ra sau khi Google ra mắt mô hình Gemini 3 tháng trước, đẩy nhanh tốc độ cạnh tranh trên thị trường.
OpenAI vừa công bố ChatGPT-5.2, mô hình suy luận nhanh và mạnh hơn mà công ty mô tả là hệ thống tốt nhất của họ cho nhu cầu công việc hằng ngày. OpenAI cũng ký thỏa thuận nội dung và cổ phần kéo dài ba năm trị giá 1 tỷ USD với Disney liên quan đến công cụ video Sora.
Sam Altman thẳng thắn chia sẻ: “Tôi tin rằng khi có mối đe dọa cạnh tranh, bạn phải tập trung xử lý ngay lập tức”. Ông kỳ vọng công ty sẽ thoát khỏi tình trạng “mã đỏ” vào tháng 1 tới.
