Tranh chấp lãnh hải trở thành đề tài nóng ở Đông Á hiện nay với những diễn biến hết sức căng thẳng giữa một số nước xung quanh 5 hòn đảo trong khu vực.
Hầu hết trong số 5 hòn đảo này đều nhỏ và ở xa đất liền song lợi ích chiến lược cũng như trữ lượng tài nguyên khổng lồ khiến các đảo này trở nên có giá trị.
Chuối đảo Takeshima/Dokdo
Một chuỗi các hòn đảo tại biển Nhật Bản mà phía Seoul gọi là Dokdo trong khi Tokyo gọi là Takeshima được Nhật Bản tuyên bố chủ quyền năm 1905, trước khi quốc gia này tiến hành chiếm đóng bán đảo Triều Tiên.
Tuy nhiên, Hàn Quốc khẳng định, chuỗi đảo này thuộc chủ quyền của mình khi tuyên ngôn độc lập năm 1945. Hàn Quốc gần đây còn triển khai một lực lượng cảnh sát nhỏ trên Dokdo, đồng thời tìm cách tăng cường quyền kiểm soát đối với quần đảo này sau khi Nhật Bản vào tháng 3 vừa qua cho in sách giáo khoa mới, trong đó tái khẳng định chủ quyền đối với quần đảo tranh chấp này.
Nhật - Hàn "hục hặc" vì chủ quyền đối với chuối đảo Takeshima/Dokdo.
Vấn đề tranh chấp lãnh thổ này khiến cho quan hệ Seoul – Tokyo thỉnh thoảng lại “chuệch choạng” và ngày càng trở nên căng thẳng trong những năm gần đây.
Tháng 1/2011, Nhật Bản bắt giữ thuyền trưởng tàu cá của Hàn Quốc với cáo buộc xâm nhập vùng lãnh hải này. Mới đây, căng thẳng được đẩy lên cao trào khi giới chức Hàn Quốc cấm nhập cảnh đối với ba nghị sĩ Nhật Bản sau khi họ đến Seoul với kế hoạch đến thăm đảo Ulleung nằm gần quần đảo tranh chấp Takeshima/Dokdo. Nhóm nghị sĩ này bị chặn lại tại một sân bay ở Seoul và được đưa về Tokyo vào cuối ngày 1/8.
Quần đảo Trường Sa
Quần đảo Trường Sa bao gồm 190 đảo nhỏ với trữ lượng dầu và khí ga rất lớn. Vì vậy, nhiều quốc gia tuyên bố chủ quyền một phần hay toàn bộ đối với quần đảo này.
Tranh chấp chủ quyền tại quần đảo Trường Sa đang là đề tài nóng trong các cuộc họp của giới chức Đông Á.
Tháng 7/2011, Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) ký văn bản hướng dẫn thực thi Tuyên bố về ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC). Tuy nhiên, văn bản này vẫn chưa thể hạ nhiệt căng thẳng về tranh chấp chủ quyền tại khu vực này.
Đảo Yeonpyeong
Đảo Yeonpyeong cách Triều Tiên 12 km và nằm bên phía lãnh thổ Hàn Quốc, tính theo đường ranh giới phía Bắc (NLL) trên biển Hoảng hải. Vì vậy, Hàn Quốc tuyên bố chủ quyền đối với hòn đảo này.
Vụ nã pháo trên đảo Yeonpyeong khiến quan hệ giữa hai miền Triều Tiên thêm căng thẳng.
Tuy nhiên, Triều Tiên một mực bác bỏ đường ranh giới này theo đó không chấp nhận chủ quyền của Hàn Quốc đối với hòn đảo Yeonpyeong bởi theo Bình Nhưỡng, dù đàm phán về NLL giữa quốc gia này và Liên Hiệp Quốc thất bại nhưng Liên Hiệp Quốc vẫn đơn phương vạch ra đường ranh giới này.
Căng thẳng giữa Bình Nhưỡng và Seoul liên quan đến chủ quyền đối với hòn đảo này thỉnh thoảng lại nóng lên và đặc biệt căng thẳng khi xảy ra trận nã pháo bất ngờ hồi năm ngoái, gây thương vong cho cả hai phía. Ngoài ra, những cuộc tập trận đơn phương liên tục của Triều Tiên và Hàn Quốc tại vùng biển này cũng gây quan ngại không ít trong cộng đồng quốc tế.
Quần đảo Nam Kuril
Bốn hòn đảo Etorofu, Kunashiri, Shikotan và Habomai bị Liên Xô chiếm đóng từ năm 1945. Theo tuyên bố của Liên Xô, những hòn đảo này thuộc quần đảo Kuril và được trao Liên Xô theo thỏa thuận Yalta và Potsdam sau chiến tranh thế giới thứ 2. Quan điểm của tuyên bố này được Chính phủ Nga duy trì cho đến nay.
Trong khi đó, Nhật Bản cho rằng, những hòn đảo này rõ ràng thuộc lãnh thổ phía Bắc của nước này và đã bị Liên Xô chiếm đóng bất hợp pháp.
Chuyến thăm đảo tranh chấp của Tổng thống Nga khiến Nhật hết sức giận dữ.
Tokyo và Moscow chưa từng ký một hiệp ước hòa bình chính thức nào liên quan đến nhóm đảo này kể từ sau chiến tranh thế giới thứ 2. Vì vậy, lâu nay, Nga và Nhật không ít lần bất hòa chỉ vì chủ quyền của bốn hòn đảo này. Hồi năm ngoái, Tổng thống Nga Medvedev còn đến thăm chính thức những hòn đảo này, khiến cho ngoại giao hai nước rơi vào khủng hoảng một thời gian.
Quần đảo Điếu Ngư/Senkaku
Quần đảo mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư còn Nhật Bản gọi là Senkaku bao gồm 8 hòn đảo hoang sơ ở phía Đông Bắc Đài Loan. Đảo lớn nhất trong số 8 hòn đảo này dài 3,22km và rộng 1,5km, địa hình không bằng phẳng, cách Đài Loan 170km về phía Đông Bắc và 410 km về phía Tây của tỉnh Okinawa, Nhật Bản.
Vấn đề chủ quyền đối với quần đảo này có ý nghĩa vô cùng quan trọng bởi vùng biển nơi đây có trữ lượng dầu và khí tự nhiên khổng lôg. Ngoài ra, Điếu Ngư/Senkaku còn là nơi có tiềm năng lớn đối với hoạt động đánh bắt cá.
Quan hệ Trung - Nhật từng nhiều lần có nguy cơ đổ vỡ vì tranh chấp chủ quyền Điếu Ngư/Senkaku.
Quần đảo này trước kia thuộc quyền sở hữu của vùng lãnh thổ Đài Loan nhưng Nhật Bản đã chiếm đóng sau chiến tranh Trung – Nhật. Sau chiến tranh thế giới thứ 2, Đài Loan được trao trả cho chính quyền Trung Quốc nhưng cả hai bên đều không đề cập gì đến quần đảo Điếu Ngư/Senkaku.
Chỉ đến năm 1969, khi một báo cáo của Liên Hiệp Quốc cho rằng quần đảo này có thể sở hữu trữ lượng dầu mỏ rất lớn thì các bên mới nghĩ đến vấn đề chủ quyền.
Năm 1971, Mỹ và Nhật ký hiệp ước, theo đó, Washington sẽ hoàn trả lại cho Toykyo tỉnh Okinawa và "những đảo phía Tây Nam" trong đó có quần đảo Điếu Ngư/Senkaku. Tuy nhiên, từ đó đến nay, Bắc Kinh luôn bác bỏ hiệp ước này.
Trà My (theo CSMonitors)
5 quần đảo có nguy cơ xảy ra chiến tranh tại Đông Á
