Khi người dân châu Phi biết rằng 7 trong số 12 quốc gia trong danh sách cấm nhập cảnh mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump là các quốc gia châu Phi, nhiều người đã tỏ ra phẫn nộ.
Cảm giác phẫn nộ – vì họ không chắc liệu chính phủ các nước châu Phi có thể làm gì để gỡ bỏ lệnh cấm, liệu điều này có dẫn đến việc chia cắt gia đình hay không, và vì sao mỗi quốc gia lại rơi vào danh sách này ngay từ đầu.
“Tôi nghĩ đây là một quyết định mang tính phân biệt đối xử, là một quyết định xuất phát từ phân biệt chủng tộc”, Narciso Edjang, sinh viên y khoa 19 tuổi ở thủ đô Malabo, Guinea Xích Đạo, nói về lệnh cấm nhập cảnh mới của chính quyền Trump.
Người mua sắm tại Chợ Congo ở Freetown, Sierra Leone, ngày 17 tháng 11 năm 2022. Sierra Leone đã được thêm vào lệnh cấm nhập cảnh mới của Tổng thống Donald Trump vì có quá nhiều công dân đến Mỹ bằng thị thực không định cư, như khách du lịch và sinh viên và đã ở lại quá hạn sau ngày hết hạn của những thị thực đó. Ảnh NYT
Guinea Xích Đạo là một trong bảy quốc gia châu Phi nằm trong danh sách cấm mới được công bố tối thứ Tư 4/6. Sáu nước còn lại là: Chad, Cộng hòa Congo, Eritrea, Libya, Somalia và Sudan. Lệnh cấm sẽ có hiệu lực vào thứ Hai tới 9/6.
Edjang từng hy vọng một ngày nào đó sẽ sang Mỹ học y – nơi mà, theo anh, chất lượng đào tạo tốt hơn nhiều so với ở Guinea Xích Đạo, quốc gia giàu dầu mỏ nhưng vẫn chìm trong đói nghèo và bất bình đẳng. Nhưng giờ đây, những hy vọng đó đã tan biến, anh nói.
Việc đến Mỹ vốn đã rất khó khăn với người dân châu Phi: đơn xin visa thường bị từ chối và lệ phí xin visa thường rất đắt đỏ. Trong đợt cấm đầu tiên của ông Trump năm 2017 – được cho là nhắm đến các quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi – nhiều sinh viên, chuyên gia và người tị nạn rơi vào cảnh bấp bênh kéo dài khi các vụ kiện tụng được đưa ra tòa.
“Đây là một quyết định đáng lo ngại với người dân Guinea Xích Đạo chúng tôi, vì chúng tôi luôn cố gắng tuân thủ các quy định khi đi du lịch”, Juan Pedro, giáo viên 40 tuổi tại Malabo.
Ngay cả những người đến từ các quốc gia không có trong danh sách của ông Trump cũng lo ngại rằng lệnh cấm có thể được mở rộng bất cứ lúc nào.
“Bất kể tôi có tuân thủ luật pháp khi sống ở Mỹ hay đã đóng góp như thế nào, tôi vẫn có thể bị yêu cầu rời đi hoặc bị cấm nhập cảnh trở lại”, Isaac Antwi, nhà khoa học người Ghana từng học tại Mỹ, viết trên LinkedIn.
Lệnh mới của ông Trump cũng bao gồm một phần lệnh cấm với các nước như Sierra Leone – nơi người dân bàng hoàng khi biết rằng họ không còn được chào đón đến Mỹ nữa.
Tại thủ đô Freetown, Joseph Bockarie, một thợ cơ khí có chị gái đang sống ở Mỹ, đang phân vân không biết nên làm gì. Chị gái đã mời anh sang thăm, và anh đã tiết kiệm đủ tiền cho chuyến đi. Anh có lịch hẹn xin visa vào tuần tới, nhưng giờ anh không chắc có nên đến hay không.
“Tôi sợ bị từ chối. Tôi không thể tưởng tượng nổi cú sốc đó", anh nói.
Trong tuyên bố của mình, ông Trump nêu lý do rằng người đến từ Sierra Leone thường ở lại quá hạn visa. Tuy nhiên, nhiều người dân tại đây lại cho rằng nguyên nhân là vì danh tiếng của nước họ như một trung tâm buôn bán ma túy.
“Đây đúng là một cái tát vào mặt”, Willcy Pratt, người dân ở Freetown tuyên bố. Anh lo sợ điều này sẽ ảnh hưởng đến cơ hội được sang Mỹ trong tương lai, và nói rằng chính phủ nên làm mọi thứ để tránh bị đưa vào danh sách cấm hoàn toàn.
Hôm thứ Năm, Liên minh châu Phi (AU) kêu gọi chính quyền Trump có cách tiếp cận “tham vấn nhiều hơn” với các nước bị ảnh hưởng. Tổ chức này bày tỏ lo ngại về tình trạng quan hệ Mỹ - châu Phi, vốn được “nuôi dưỡng cẩn thận trong nhiều thập kỷ”.
Từ khi ông Trump nhậm chức hồi tháng 1, mối quan hệ đó đã xấu đi. Chính quyền Trump đã áp đặt thuế quan cao, đe dọa một chương trình thương mại quan trọng, và cắt giảm USAID – cơ quan từng cứu sống hàng triệu người dân châu Phi.
Tháng trước, Trump còn chỉ trích Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa ngay tại Nhà Trắng về một cáo buộc sai lệch liên quan đến “diệt chủng người da trắng”.
David Gilmour, Đại sứ Mỹ tại Guinea Xích Đạo, viết trên mạng xã hội rằng 70% người Guinea Xích Đạo đến Mỹ để học đã ở lại quá hạn visa:
“Những người không tôn trọng luật di trú Mỹ đang gây ra vấn đề làm ảnh hưởng đến việc đi lại của các công dân khác. Nếu bạn biết ai đang ở Mỹ mà không có visa hợp lệ, hãy bảo họ quay lại Guinea Xích Đạo ngay lập tức", ông Gilmour viết.
Margarita Mbang, sinh viên 24 tuổi tại Đại học Guinea Xích Đạo, cũng thừa nhận rằng một số đồng hương “đã đến Mỹ và ở lại luôn”.
Sắc lệnh của ông Trump cũng chỉ trích các quốc gia từ chối tiếp nhận công dân bị Mỹ trục xuất. Tuy nhiên, cả ECOWAS (Khối Tây Phi) và ECCAS (Khối Trung Phi) đều chưa đưa ra tuyên bố nào ngay sau thông báo.
Tổng thống Chad Mahamat Idriss Déby nói rằng ông đã ra lệnh ngừng cấp visa cho người Mỹ để phản ứng với quyết định của ông Trump.
“Chad không có máy bay để cho, cũng không có hàng tỷ USD để trao, nhưng Chad có lòng tự trọng và phẩm giá”, ông nói.
Bright Simons, chuyên gia chính sách tại Ghana, cho rằng các quan chức châu Phi cần nhận ra mô hình hoạt động của chính quyền Trump mang tính “giao dịch cao và ít tham vấn”, và phải thích nghi nhanh chóng: “Luật chơi ở Washington đã thay đổi. Quá nhiều đại sứ quán châu Phi đang có những người không đủ khả năng phản ứng đúng nhịp và hiệu quả”.
Ngoại trưởng Sierra Leone, Timothy Kabba, thừa nhận rằng trước đây đất nước ông từng từ chối tiếp nhận công dân bị Mỹ đưa vào danh sách trục xuất. Nhưng kể từ khi ông nhậm chức năm 2023, điều này đã thay đổi.
“Từ khi tôi tiếp quản, chúng tôi đã chấp nhận tất cả các trường hợp được xác định”, ông nói.
Một số người châu Phi cho rằng lệnh cấm này là cơ hội để các chính phủ châu Phi không chỉ phản ứng mạnh mẽ với chính quyền Trump mà còn cải thiện cuộc sống cho chính người dân của mình.
“Nếu có công ăn việc làm thì chẳng ai cần phải sang nước người khác mà vất vả kiếm sống”, Mohamed Kamara, người giao hàng ở Freetown nói. Anh kêu gọi chính phủ tạo đủ việc làm để người dân không cần phải di cư.
VietBF@ sưu tập
