Bệnh do não mô cầu, virus hợp bào hô hấp RSV, sởi, thường có triệu chứng sốt, ho, đau đầu, dễ nhầm lẫn với cúm, khiến chậm trễ tiếp cận điều trị.
Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cuối năm thời tiết lạnh, khô, tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển. Gần đây, các bệnh viện ghi nhận số ca cúm, não mô cầu, sốt xuất huyết... tăng với giai đoạn khởi phát có các triệu chứng rất giống nhau. Nhiều bệnh có triệu chứng dễ nhầm với cúm, dẫn đến chậm điều trị và trở nặng. Bác sĩ Chính nêu 5 bệnh cần phân biệt và phòng ngừa:
Bệnh do não mô cầu
Bác sĩ Chính cho biết, bệnh do não mô cầu diễn biến rất nhanh, có thể tử vong trong 24 giờ. Giai đoạn đầu dễ nhầm với cúm bởi triệu chứng sốt, ho, đau đầu. Sau đó xuất hiện cứng cổ, sợ ánh sáng, xuất huyết, tử ban; tiếp theo có thể hôn mê, co giật.
Như trong tháng 12, Thanh Hóa ghi nhận một ca tử vong là bệnh nhân nữ 33 tuổi, còn Hà Nội có một ca 59 tuổi bị viêm màng não mô cầu, phải điều trị tích cực. Họ đều có triệu chứng ban đầu gồm: ho, sốt, đau đầu.
Bệnh do não mô cầu nếu không điều trị, tỷ lệ tử vong lên tới 50%. Dù được điều trị tích cực, nguy cơ tử vong vẫn khoảng 15%. Khoảng 10-20% người sống sót chịu di chứng nặng như cụt chi, liệt, điếc, mù hoặc chậm phát triển tinh thần.
Bệnh do não mô cầu có thể phòng ngừa nhờ vaccine, hiện chỉ có trong tiêm chủng dịch vụ. 5 loại vaccine phòng não mô cầu giúp bảo vệ các nhóm huyết thanh A, B, C, Y và W-135. Việc chọn vaccine tùy theo độ tuổi và lịch sử tiêm chủng. Do không có tác dụng phòng ngừa chéo, mỗi người cần tiêm đủ các nhóm để phòng bệnh hiệu quả.
Người lớn tiêm vaccine phòng bệnh do não mô cầu tại Hệ thống Tiêm chủng VNVC. Ảnh: Hoàng Dương
Bệnh do RSV
Dù có triệu chứng tương tự cúm, các bệnh như viêm phổi, viêm tiểu phế quản do virus hợp bào hô hấp RSV thường khởi phát nhẹ với sốt, ho, sổ mũi, chán ăn, trẻ quấy khóc. Bệnh nặng dần từ ngày 3-5 với khó thở, thở khò khè, ho nhiều, dễ gây viêm tiểu phế quản, viêm phổi ở trẻ dưới 2 tuổi. Trẻ mắc RSV nặng có thể tử vong do suy hô hấp nếu không điều trị kịp thời.
Tổ chức Y tế Thế giới WHO ghi nhận RSV gây 3,6 triệu ca nhập viện và 100.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi mỗi năm. Người cao tuổi nhiễm RSV cũng có nguy cơ viêm phổi, biến cố tim mạch và tử vong. Tại Việt Nam, số liệu đăng trên tạp chí học thuật Taylor & Francis, ước tính trong 5 năm có khoảng 4,6 triệu ca nhiễm RSV ở người trên 60 tuổi, với khoảng 200.000 ca nhập viện và 18.000 trường hợp tử vong.
Hiện Việt Nam lưu hành vaccine RSV của Pfizer tiêm cho thai phụ tuần 24-36 và người trên 60 tuổi; vaccine RSV của GSK cho người cao tuổi và bệnh nền từ 60 tuổi. Trẻ sơ sinh đến 24 tháng tuổi có thể tiêm kháng thể đơn dòng RSV của Sanofi để phòng bệnh.
Sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết dễ nhầm với cúm do có biểu hiện sốt cao đột ngột, song thường không đáp ứng thuốc hạ sốt. Người bệnh còn đau đầu vùng trán, sau hốc mắt, đau nhức xương, kèm nổi ban xuất huyết, chảy máu cam, chảy máu chân răng. Bệnh có thể trở nặng từ ngày 3-7 với biến chứng sốc, suy đa tạng, suy hô hấp, thậm chí tử vong. Cần đưa ngay người bệnh đi khám nếu có đau bụng, nôn nhiều, li bì, tay chân lạnh.
Việt Nam áp dụng nhiều cách để kiểm soát bệnh sốt xuất huyết, trọng tâm là kiểm soát muỗi, tránh muỗi đốt bằng cách diệt bọ gậy, ngủ màn, loại trừ nơi trú ngụ, sinh sôi của muỗi... Bệnh còn có thể phòng ngừa nhờ vaccine Qdenga, phác đồ hai mũi cách nhau ba tháng. Phụ nữ nên hoàn thành lịch tiêm trước khi mang thai ít nhất một tháng.
Sởi
Bệnh sởi ngoài triệu chứng giống cúm còn có đau mắt đỏ, đốm Koplik trong miệng và phát ban đỏ sần từ mặt lan xuống toàn thân vào ngày 3-7. Khi nổi ban, người bệnh thường sốt cao 40-41 độ C, sau đó giảm khi ban mọc hết toàn thân.
Sởi rất dễ lây qua đường hô hấp, một người có thể lây cho 12-18 người chưa có miễn dịch. Trường hợp nặng có thể biến chứng viêm phổi, viêm não, tiêu chảy kéo dài, suy kiệt. Người mắc sởi cũng dễ suy giảm miễn dịch và mắc thêm bệnh khác.
Để phòng sởi, người lớn và trẻ nhỏ được khuyến cáo tiêm vaccine đầy đủ, tỷ lệ bao phủ vaccine phải trên 95% nhằm tạo miễn dịch cộng đồng. Hiện, vaccine được cung ứng trong chương trình Tiêm chủng mở rộng hoặc tiêm dịch vụ, gồm hai loại: mũi đơn và mũi kết hợp 3 trong 1 phòng thêm các bệnh quai bị và rubella hoặc 4 trong 1 phòng thêm các bệnh quai bị, rubella và thủy đậu. Loại sớm nhất có thể tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên.
Ho gà
Ho gà khởi đầu với triệu chứng nhẹ như đau họng, ho, sốt, chảy nước mũi. Sau 1-2 tuần, ho tăng dần thành những cơn dữ dội, với đặc trưng như gà trống cất tiếng gáy, dễ gây nôn ở trẻ nhỏ. Bệnh có thể biến chứng viêm phổi, suy hô hấp, viêm não, thậm chí tử vong. Ở người lớn, cơn ho không biểu hiện rõ, kéo dài gây sút cân, ngừng thở, mất ngủ, tiểu không tự chủ, gãy xương sườn khi ho nặng.
Ho gà lây qua giọt bắn, tỷ lệ lây trong không gian kín tới 90-100%. Hiện có nhiều loại vaccine có thành phần phòng ho gà như 6 trong 1; 5 trong 1; 4 trong 1 và 3 trong 1 phòng thêm các bệnh bạch hầu, uốn ván, bại liệt.
Bác sĩ Chính lưu ý thời tiết cuối năm tạo điều kiện cho cúm và các bệnh kể trên dễ lây lan, khó phân biệt và có thể đồng nhiễm gây biến chứng nặng. Cúm ngoài gây ho, sốt, đau nhức mỏi người còn có thể gây các biến chứng như viêm phổi, viêm não, nhiễm khuẩn huyết... nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi, người có bệnh nền.
Hiện cúm cũng đã có vaccine phòng các chủng cúm A và B phổ biến. Vaccine cúm có lịch tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn, tiêm nhắc mỗi năm một mũi, giúp giảm đến 60% các bệnh liên quan đến cúm, 90% tỷ lệ nhập viện và khoảng 70-80% tỷ lệ bị tử vong do cúm.
VietBF@sưu tập
