Ông Trump đặt hạn chót để Nga - Ukraine đạt thỏa thuận trong tháng 11, nhưng tiếp tục lỡ hẹn khi các bên chưa thể tìm thấy tiếng nói chung.
Hai tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Ukraine phải chấp nhận thỏa thuận hòa bình với Nga muộn nhất vào Lễ Tạ ơn ngày 27/11. Ông trước đó đưa ra dự thảo kế hoạch hòa bình 28 điểm để chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài gần 4 năm.
Tuy nhiên, hạn chót mà ông đặt ra đã qua, nhưng chưa có thỏa thuận nào được chốt. Giới quan sát cho rằng Tổng thống Mỹ có thể sẽ phải đợi vài tuần, thậm chí qua cả dịp kỷ niệm 4 năm ngày Nga phát động chiến dịch ở Ukraine vào cuối tháng 2.
Ông Trump đã cử con rể Jared Kushner và đặc phái viên Steve Witkoff tới Moskva gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin với hy vọng sẽ đạt được những nhất trí quan trọng về chủ quyền của Ukraine, lãnh thổ, hợp tác kinh tế và các vấn đề an ninh châu Âu. Nhưng hai bên đã không đạt được đột phá nào sau cuộc họp kéo 5 giờ hôm 2/12, khi ông Putin vẫn thể hiện lập trường cứng rắn với Ukraine và châu Âu.
Khi được hỏi về kết quả cuộc họp, Tổng thống Mỹ nói "tôi không biết Điện Kremlin đang làm gì. Tôi chỉ có thể nói với các bạn rằng họ đã có một cuộc gặp khá tốt với Tổng thống Putin".
Tổng thống Donald Trump trong cuộc họp nội các ở Nhà Trắng ngày 2/12. Ảnh: AP
Câu trả lời mang giọng điệu rất khác so với hồi ông gặp Tổng thống Nga ở Alaska vào tháng 8. Ông Trump khi ấy tự tin dự đoán rằng lãnh đạo Nga và Ukraine sẽ sớm ngồi lại với nhau để đạt thỏa thuận, trong đó ông chủ Nhà Trắng đóng vai trò là người hòa giải.
Trong năm qua, ông Trump đã nhiều lần đặt ra các hạn chót để Nga - Ukraine đạt thỏa thuận hòa bình, nhưng sau đó thất vọng khi mọi chuyện không đi đúng hướng. Dù có những thời điểm mất kiên nhẫn và đe dọa rút khỏi vai trò trung gian, ông Trump lại tăng cường nỗ lực trong những tuần gần đây.
Ông chủ Nhà Trắng dường như tin rằng những bước lùi liên tiếp của Ukraine trên chiến trường cùng tổn thất ngày càng tăng của cuộc chiến kéo dài sẽ thúc đẩy hai bên đạt thỏa thuận. Số cuộc đàm phán giữa Mỹ với Nga và Ukraine trong vài tuần qua nhiều hơn trong ba năm trước đó.
Các cuộc đàm phán vẫn tiếp tục. Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha ngày 3/12 cho biết Washington đã mời các quan chức nước này đến Mỹ để đàm phán thêm. Một quan chức Nhà Trắng nói ông Witkoff và ông Kushner sẽ gặp phái đoàn Ukraine tại Miami.
Kiev đã tìm cách chứng tỏ với ông Trump rằng họ sẵn sàng tiếp tục đàm phán, dù nhiều người Ukraine không cho rằng ông Putin quan tâm đến hòa đàm. "Chúng tôi sẽ làm việc tối đa để chấm dứt xung đột. Sẽ không có bất kỳ trở ngại hay chậm trễ nào từ phía chúng tôi", Tổng thống Volodymyr Zelensky nói tối 3/12.
Những bất đồng lớn nhất giữa Nga và Ukraine dường như vẫn không thay đổi bất chấp loạt nỗ lực ngoại giao. Ông Putin tuần trước báo hiệu Nga không chỉ muốn Ukraine nhượng lại các vùng lãnh thổ, mà còn muốn Mỹ công nhận những vùng Nga đã kiểm soát.
"Chưa có phương án thỏa hiệp nào về lãnh thổ", cố vấn đối ngoại Nga Yuri Ushakov nói sáng 3/12. "Công việc vẫn sẽ tiếp tục".
Bình luận của ông Ushakov được đưa ra sau cuộc gặp của ông Putin với các nhà đàm phán Mỹ. Ông nói Nga đã nhất trí với một số phần trong đề xuất sửa đổi của Mỹ, nhưng lãnh đạo Nga kiên quyết phản đối những điều khoản khác. Hiện chưa rõ Tổng thống Nga đồng ý và phản đối những điều khoản nào.
Theo kế hoạch 28 điểm ban đầu do Mỹ đề xuất, Ukraine phải công nhận Lugansk và Donetsk là lãnh thổ "thuộc kiểm soát của Nga trên thực tế". Chiến tuyến tại Kherson và Zaporizhzhia sẽ được đóng băng theo hiện trạng. Đồng thời, Ukraine sẽ phải giới hạn quân đội ở mức dưới 600.000 người và từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO.
Ngoài kế hoạch này, một tài liệu riêng của Mỹ còn nêu các đảm bảo an ninh cho Ukraine trong trường hợp Nga tái phát động cuộc chiến, gồm hỗ trợ tình báo, hậu cần cùng các biện pháp phù hợp khác sau khi tham vấn đồng minh. Các đảm bảo này sẽ kéo dài 10 năm và có thể được gia hạn. Tuy nhiên, một bản sao tài liệu mà WSJ được xem cho thấy Mỹ không cam kết cung cấp viện trợ quân sự trực tiếp.
Sau khi đề xuất trên vấp nhiều chỉ trích vì cho rằng trao quá nhiều lợi thế cho Nga, các nhà đàm phán Mỹ đã sửa đổi một số điểm. Tuy nhiên, giới quan sát nhận định điều này khiến ông Putin khó chấp nhận hơn.
"Ông Putin cách đây vài tuần đã nói 'có thể sẽ mất nhiều thời gian, nhưng chúng tôi sẽ đạt được mục tiêu của mình. Cuộc chiến có thể tốn kém và mất nhiều thời gian hơn chúng tôi muốn, nhưng nhất định sẽ hoàn thành'", Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói với Fox News sau cuộc đàm phán ở Moskva.
Ông Rubio nói thêm rằng điều Mỹ đang cố xem xét là liệu có thể chấm dứt cuộc chiến theo cách bảo vệ tương lai của Ukraine mà cả hai bên có thể chấp nhận hay không. "Đó là điều chúng tôi đang cố gắng tìm hiểu và tôi nghĩ chúng tôi đã đạt một số tiến bộ. Nhưng chúng tôi vẫn chưa đạt thỏa thuận", ông nói.
Trong khi ông Trump ngày 4/12 nói rằng Kushner và Witkoff có ấn tượng rằng Điện Kremlin "muốn đạt thỏa thuận", ông Rubio nói bản thân không chắc chắn như vậy. Ông nói rằng "quyết định cuối cùng phải do chính ông Putin đưa ra, chứ không phải các cố vấn của ông ấy".
Ông Zelensky cho biết đội ngũ trợ lý của ông sẽ thông báo cho giới chức châu Âu về các cuộc đàm phán, cũng như sự tham gia của châu Âu trong đảm bảo an ninh của Ukraine. Ông nói thêm ngoài việc đàm phán về lãnh thổ, mục tiêu của Ukraine là bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng bao gồm các đảm bảo hỗ trợ của phương Tây để ngăn chặn nguy cơ Nga tấn công trong tương lai.
Điều đó khiến ông Trump đứng trước loạt lựa chọn quen thuộc nhưng khó khăn, theo giới quan sát. Liệu ông có dự định gây áp lực buộc Ukraine phải nhượng bộ nhiều hơn ngay cả khi điều đó có nguy cơ đe dọa chủ quyền quốc gia này? Hay ông sẽ từ bỏ và thừa nhận thất bại trong nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột mà ông đã cam kết sẽ làm bằng được từ khi còn tranh cử?
Và liệu có khả năng Tổng thống Mỹ sẽ đảo ngược chính sách và khôi phục viện trợ quân sự cho Ukraine, thay vì yêu cầu châu Âu phải gánh vác?
"Thỏa thuận không thể chỉ từ một phía", ông Trump nói với phóng viên ngày 3/12, thừa nhận khó khăn trong việc thúc đẩy Nga và Ukraine đạt thỏa thuận.
Ngay cả khi các cuộc đàm phán tiếp tục, nhiều người tỏ ra hoài nghi về khả năng chúng đem lại thỏa thuận hòa bình. Jennifer Kavanagh, nhà phân tích quân sự tại Defense Priorities ở Mỹ, cho biết ông Putin khó có thể thỏa hiệp khi Nga đang giành lợi thế trên chiến trường.
"Bất kỳ thỏa thuận chấm dứt chiến tranh nào cũng đều gây tổn thất và không công bằng. Chúng ta dường như vẫn còn một chặng đường dài trước khi đạt được thỏa thuận vừa đáp ứng các tiêu chí của Nga, vừa đủ dễ chịu với Ukraine", bà nói.
VietBF@sưu tập
