Một tòa án ở Thành phố Hồ Chí Minh hôm thứ Năm đã tuyên án tử hình bà trùm bất động sản Trương Mỹ Lan, một trong những phụ nữ giàu nhất thế giới, vì tham gia vào vụ lừa đảo trị giá 12,5 tỷ USD.
Bản án và bản án được đưa ra sớm một cách đáng ngạc nhiên trong phiên tòa, đây là cảnh tượng tại phòng xử án vĩ đại nhất trong lịch sử Việt Nam.
Bà Lan, 67 tuổi, là một tỷ phú gốc Trung Quốc , xuất thân khiêm tốn là một nhà cung cấp mỹ phẩm để xây dựng đế chế bất động sản sau những cải cách kinh tế của Việt Nam vào những năm 1980. Cô thành lập công ty Vạn Thịnh Phát vào năm 1992, cùng năm cô kết hôn với nhà đầu tư Hồng Kông Eric Chu Nap-kee và nhanh chóng tích lũy danh mục khách sạn, nhà hàng và trung tâm mua sắm khổng lồ. Cho đến ngày nay, công ty này sở hữu hầu hết các bất động sản hạng sang ở Thành phố Hồ Chí Minh – hoặc ít nhất là như vậy cho đến khi tòa án tịch thu hơn 1.000 bất động sản thuộc sở hữu của Lan.
Tất cả đất đai ở Việt Nam về mặt kỹ thuật đều thuộc sở hữu của chế độ Cộng sản, vì vậy ngay cả khi nền kinh tế được “tự do hóa” nhờ “cải cách thị trường”, mối quan hệ chặt chẽ với một nhóm quan chức chính phủ vẫn cần thiết để thành công trong lĩnh vực bất động sản. Hầu như tất cả các triệu phú cải cách thị trường đầu tiên ở Việt Nam đều là những người như Lan, người đã thuyết phục các quan chức Cộng sản cho phép họ mua bán bất động sản.
Lan trở nên được kính trọng và có ảnh hưởng đến mức Đảng Cộng sản Việt Nam đã giao cho cô vai trò giám sát trong một vụ sáp nhập ngân hàng lớn năm 2011. Theo các công tố viên, cô đã tiến hành sử dụng Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB) mới được tân trang lại làm con heo đất của riêng mình, kiếm được hàng tỷ USD bằng cách tạo ra các “công ty ma” và sử dụng chúng để đảm bảo các khoản vay gian lận cho bản thân và đồng bọn.
Lan và 85 đồng phạm bị buộc tội lừa đảo 12,5 tỷ USD từ SCB, nhưng các công tố viên cho biết hoạt động của họ đã gây thiệt hại hơn 27 tỷ USD cho ngân hàng và hệ thống tài chính của Việt Nam, tương đương khoảng 7% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam. ).
Bà trùm bất động sản Việt Nam Trương Mỹ Lan (giữa) quan sát tại tòa án ở thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 11 tháng 4 năm 2024. (STR/AFP qua Getty Images)
Luật pháp Việt Nam cấm bất kỳ cá nhân nào sở hữu hơn 5% cổ phần của bất kỳ ngân hàng nào, nhưng Lan bị cáo buộc đã lách hạn chế đó bằng cách tạo ra một mạng lưới rộng lớn các công ty vỏ bọc và các cổ đông ủy quyền. Các công tố viên cho biết vào thời điểm cô cướp xong SCB, cô đã kiểm soát hơn 91,5% cổ phần của ngân hàng này và 93% các khoản vay được chuyển cho “các công ty ma” của cô.
Có lẽ còn tai hại hơn nữa là cáo buộc Lan và đồng phạm đã đưa những khoản hối lộ khổng lồ cho các quan chức Việt Nam để bảo vệ kế hoạch tham ô của họ. Điều này đã khiến vụ việc thu hút sự chú ý của “Lò nung”, cuộc thanh trừng chống tham nhũng quy mô lớn được phát động vào năm 2016 bởi nhà cai trị độc tài của Việt Nam, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng.
Lò nung đã thu thập được một số nhân vật chính trị cấp cao, gần đây nhất bao gồm Chủ tịch Võ Văn Thương, người đã bị cách chức hồi tháng Ba. Cựu quan chức ngân hàng trung ương Đỗ Thị Nhàn bị kết án tù chung thân hôm thứ Năm vì nhận hối lộ 5,2 triệu USD từ âm mưu tham ô của Lan.
Phiên tòa xét xử Lan là một cảnh tượng đáng kinh ngạc , với hàng trăm thùng chứa hàng tấn bằng chứng được đẩy vào phòng xử án chật cứng hàng trăm luật sư. Danh sách nhân chứng của phiên tòa có gần 2.700 cái tên. Một trong những nhân chứng đó là tài xế của Lan, người đã làm chứng rằng đích thân anh ta đã mang hơn 4 tỷ USD tiền mặt xuống tầng hầm của Lan trong suốt ba năm.
Phương tiện truyền thông Việt Nam hàng ngày phát sóng hình ảnh một đội xe bọc thép chở Lan đến phòng xử án, nơi các trung đội nhân viên an ninh đợi để đưa cô vào trong. Các phiên tòa xét xử ở Việt Nam thường diễn ra bí mật, nhưng chính quyền Cộng sản đã công bố vụ này càng công khai càng tốt.
“Tôi nghĩ chưa bao giờ có một phiên tòa trình diễn như thế này trong thời kỳ cộng sản. Chắc chắn không có gì ở quy mô này”, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ David Brown trầm ngâm với BBC hôm thứ Năm.
Lan cố gắng chơi trò quan hệ công chúng, từ bỏ hình ảnh một câu chuyện thành công về nữ quyền quyến rũ để xuất hiện trước tòa với vẻ hốc hác và nhếch nhác. Cô khẳng định tất cả những tội ác bị cáo buộc của mình chỉ là sai sót do cô “thiếu hiểu biết về các vấn đề pháp lý”. Các luật sư của cô chỉ ra lịch sử hoạt động từ thiện lâu dài và hồ sơ pháp lý trong sạch trước đây của cô để yêu cầu sự khoan hồng.
Thay vào đó, tòa án đã hành động với tốc độ chóng mặt khi tuyên bố Lan có tội và tuyên án tử hình, một mức án hiếm thấy đối với phụ nữ ở Việt Nam, đặc biệt là những người phạm tội lần đầu. Công chúng theo dõi phiên tòa xét xử cô với sự say mê cuồng nhiệt và sự tức giận ngày càng tăng - mặc dù một lý do khiến cô bị kết án tử hình nhanh chóng như vậy có thể là do các quan chức Cộng sản lo lắng rằng công chúng cũng tức giận như họ .
Mạng xã hội Việt Nam đang xôn xao với câu hỏi làm thế nào mà một phụ nữ cấp cao lại có thể thực hiện một kế hoạch lừa đảo và hối lộ khổng lồ như vậy trong một thập kỷ mà không ai trong chính phủ tập thể hống hách của họ để ý, thậm chí ngay cả khi Lan bị cáo buộc đã trả tiền cho một số cơ quan quản lý. Giống như bất kỳ chế độ Cộng sản nào, Việt Nam chắc chắn có rất nhiều quan chức chính phủ và ngay cả Trương Mỹ Lan cũng không đủ khả năng để hối lộ tất cả họ.
“Tôi rất bối rối vì đó không phải là bí mật. Trên thị trường ai cũng biết rằng Trương Mỹ Lan và tập đoàn Vạn Thịnh Phát của cô đang sử dụng SCB làm con heo đất của riêng mình để tài trợ cho việc mua lại hàng loạt bất động sản ở những vị trí đắc địa nhất,” Giám đốc nghiên cứu Việt Nam Lê Hồng Hiệp của Yusof Ishak Viện ở Singapore nói với BBC.
“Rõ ràng là cô ấy phải lấy tiền từ đâu đó. Nhưng sau đó nó là một thực tế phổ biến. SCB không phải là ngân hàng duy nhất bị áp dụng cách này. Vì vậy, có lẽ chính phủ đã mất cảnh giác vì có quá nhiều trường hợp tương tự trên thị trường”, Hiệp nói, một quan sát có lẽ sẽ rất nguy hiểm khi được công bố rộng rãi ở TP.HCM hoặc Hà Nội lúc này.
Brown đồng ý rằng Lan chắc chắn đã được bảo vệ bởi các quan chức Cộng sản quyền lực hơn nhiều so với những người được cho là thuộc biên chế của cô, và sự sụp đổ của cô có thể được coi là một phần trong cuộc thanh trừng của Trọng nhằm tiêu diệt phe phái trong Đảng đã chơi trò chơi của cô.
“Cho đến năm 2016, đảng ở Hà Nội gần như đã để cho mafia gốc Hoa này điều hành. Họ sẽ gây ra những tiếng ồn ào đúng mực mà các nhà lãnh đạo cộng sản địa phương lẽ ra phải làm, nhưng đồng thời họ cũng đang vắt kiệt thành phố để cắt giảm đáng kể số tiền kiếm được ở đó,” ông nói.
Bí quyết này sẽ dành cho ông Trọng ốm yếu, người có lẽ đã bước vào hai năm cuối cùng nắm quyền, và các đồng minh của ông để giành lại quyền kiểm soát nền kinh tế Việt Nam mà không can thiệp và xua đuổi các nhà đầu tư nước ngoài. Họ có thể lấy Trung Quốc làm ví dụ cảnh báo, vì các nhà cầm quyền Cộng sản của quốc gia này hiện đang hoảng sợ trước việc mất đi hoạt động kinh doanh nước ngoài sau nhiều năm đàn áp và phong tỏa.
