- Chơi ghi ta chỉ bằng một bàn tay nhưng người nghệ sĩ mù loà ấy đã viết nên một bản nhạc cuộc đời. Bản nhạc ấy mang nhiều cung bậc tình yêu và những uẩn khúc của một kiếp người đi lên từ trong bóng tối.
Khổ luyện chơi đàn một tay
Sinh ra ở xóm núi nghèo ở xã Nghĩa Bình, huyện Tân Kỳ (Nghệ An), cậu bé Vi Văn Ngữ sớm có năng khiếu về âm nhạc. Năm 9 tuổi, Ngữ đã biết chơi ghi ta khiến nhiều nhạc công phải sửng sốt trước ngón đàn điêu luyện rất có "hồn".
Ngữ ước mơ sau này sẽ thi vào nhạc viện Hà Nội và trở thành một nghệ sĩ ghi ta nổi tiếng. Nhưng rồi tai hoạ ập xuống khi trong một lần đi chăn trâu nhặt được một quả lựu đạn, Ngữ tò mò tháo gỡ khiến nó phát nổ.
Sau tiếng nổ kinh hoàng ấy, đôi mắt của Ngữ chỉ còn lại là một màn đêm thăm thẳm và vĩnh viễn mất đi cánh tay phải. Từ một thiếu niên khỏe mạnh, Vi Văn Ngữ bỗng trở thành người tàn phế.
Từ đây những buổi tung tăng đến trường, những chiều chăn trâu thả diều bên dòng sông có đỉnh núi Thần soi bóng với những ước mơ bay cao bay xa đã nằm sâu trong tiềm thức, xung quanh cậu bây giờ chỉ còn bóng tối mênh mông bủa vây.
Nhạc sĩ Hữu Trịnh nhận xét: "Tiếng đàn cùa Vi Văn Ngữ vừa có kĩ thuật vừa rất có hồn vía. Đó là một tay đàn đặc biệt. Phải có trình độ kỹ thuật cao mới có thể dùng kỹ thuật Coule (vừa bấm vừa móc bằng một tay), lại là tay trái..." (Ảnh gia đình cung cấp)
Bất hạnh nối tiếp bất hạnh, bố mẹ Ngữ bỗng nhiên đổ bệnh rồi lần lượt qua đời. Trong gia đình chỉ còn lại 4 anh em mồ côi nương tựa vào nhau.
“Đó là những ngày tháng buồn khổ nhất của đời tôi. Không còn đôi mắt, và cánh tay, biết làm gì giữa cuộc đời này đây? Sống để làm phiền người khác thì sống làm gì. Nhiều lần tôi muốn tìm đến cái chết để quên đi tất cả. Để đỡ gánh nặng cho gia đình" – Anh Ngữ nhớ lại.
Nhiều lần Ngữ định quyên sinh, nhưng mỗi lần như vậy, trong anh lại vẳng lên lời nói của một nhân vật mà anh đã từng đọc được trong một cuốn tiểu thuyết:
"Dù có bất hạnh đến đâu thì con người ta cũng cần phải sống. Sự sống bao giờ cũng đẹp nhất mọi thứ ở trên đời. Còn sống là còn hy vọng. Anh hãy nuôi hy vọng đó dù chỉ còn một nửa hơi thở. Hy vọng là đôi cánh thiên thần sẽ chắp cho con người ta bay bỗng qua nỗi bất hạnh và mọi gian khổ khó khăn".
Ngữ tâm sự: "Chính câu nói đó đã thắp lên trong tôi nghị lực và khát khao sống. Mình vẫn còn một bàn tay cơ mà. Mình có thể làm việc được. Ngày đó mấy anh em tôi ngoài làm ruộng còn làm thêm nghề đan rổ rá, thủng mủng… để mưu sinh nên tôi đã tập đan bằng một tay và đôi chân".
Hơn 2 tháng kiên trì tập luyện, bàn tay tứa máu, Ngữ đã đan được chiếc thúng đầu tiên. Làm được thành quả đó đối với một người mù chỉ có một bàn tay là cả một ý chí và nghị lực rất phi thường.
Vậy là Ngữ không cảm thấy mình là người thừa nữa. Những mặc cảm tự ti dần vơi đi trong suy nghĩ của cậu bé.
Đã đan được rổ rá thì cũng có thể chơi đàn. Tai nạn có thể làm hỏng mắt, cụt tay nhưng không thể cắt được đam mê và ước mơ được chơi đàn ghi Ngữ. Ngữ lấy cây đàn ghi ta treo trên vách xuống tập chơi một tay.
Những tiếng “bật bông” ban đầu không ra âm thanh gì khiến Ngữ bật khóc. Nhưng hết ngày này qua ngày khác, Ngữ kiên trì hết giữ, bấm, luyến láy từng nốt, cuối cùng, Ngữ cũng đã gảy được những âm thanh tròn tiếng.
Anh chị em trong nhà rơi nước mắt khi Ngữ vừa đệm đàn ghi ta vừa hát lên bài hát tình mẹ. Để có thể điều chỉnh từng nốt nhạt trên cung đàn, Ngữ đã mất hơn 3 năm để tìm ra một cách riêng khi mình chỉ có 1cánh tay.
Sau 3 năm nuôi “ngọn lửa” ấy, Ngữ gẩy đàn bằng ngón trỏ và bấm phím bằng các ngón còn lại, mọi thao tác đều diễn ra chỉ trên một đoạn cần đàn. Phải hơn năm sau, anh mới có thể nhuần nhuyễn, mềm tay với cách đánh ấy.
Để có được “ngón đàn” điêu luyện như hôm nay, không thể đếm hết bao lần ngón tay bị bật máu, lột da, bao lần mỏi mệt. Rồi sau này, không chỉ chơi ghi ta mà Ngữ còn có thể hòa tấu guitar và thổi Harmonica một cách nhuần nhuyễn.
Tiếng đàn của Ngữ được bay cao, bay xa khi được ông Nguyễn Minh Đức - Chủ tịch hội người mù Nghệ An phát hiện và khuyên nhủHội người mù: “Em nên vào Hội Người mù, vào đó mới thấy nhiều số phận bất hạnh hơn mình nhưng họ vẫn vươn lên!”.
Vợ chồng anh Vi Văn Ngữ đi hát rong. (Ảnh Tiến Dũng)
Và rồi chính môi trường tập thể ấy đã làm cho tiếng đàn của anh lớn lên, bay cao, bay xa. Trong các hội diễn văn nghệ quần chúng ở địa phương tổ chức, anh luôn giành được giải cao nhất. Đó cũng là nguồn động viên để anh phấn đấu.
Và tiếng đàn, tiếng hát của anh đã thoát ra khỏi luỹ tre làng. Năm 2000, anh đoạt Huy chương Vàng “Tiếng hát từ trái tim” do Bộ VH - TT (cũ) và Hội Người mù Việt Nm tổ chức tại Nhà hát Lớn - Hà Nội.
Năm 2002, Vi Văn Ngữ đoạt Huy chương Vàng tại Liên hoan nghệ thuật quần chúng ngành LĐTB-XH do Bộ LĐTB-XH tổ chức. Chứng kiến người nghệ sỹ mù đánh đàn bằng một tay, với những âm thanh cất lên lay động lòng người đã khiến cho khán phòng lặng đi vì xúc động.
Nhà báo, Nhạc sĩ Hữu Trịnh nhận xét: "Tiếng đàn cùa Vi Văn Ngữ vừa có kĩ thuật vừa rất có hồn vía. Đó là một tay đàn đặc biệt. Phải có trình độ kỹ thuật cao mới có thể dùng kỹ thuật Coule (vừa bấm vừa móc bằng một tay), lại là tay trái.
Hơn thế, vừa chơi guitar, vừa chơi Harmonica mà không cần người đệm là một sự khó khăn; chơi hai tuyến giai điệu độc lập sẽ rất khó vì đòi hỏi khả năng tập trung rất cao.
Phải có có năng khiếu thực thụ mới có khả năng tập luyện những “ngón đàn” đó, nếu không, có tập luyện mấy chục năm cũng sẽ thất bại mà thôi... quả là tay đàn độc nhất vô nhị".
Thiên diễm tình như mơ
Ngữ vẫn lấy tiếng đàn để làm nguồn vui sống, nhiều đêm anh vẫn ngồi một mình với cây ghi ta để gửi gắm tâm tư. Nhiều cô gái nghe tiếng đàn quyến rũ của anh đã tìm đến nhưng khi thấy đó là một chàng trai mù cụt tay họ đã bỏ đi.
Nhưng, có một đêm đông lạnh giá, một cô gái đã đến và ở lại với anh. "Tiếng đàn anh hay quá, cho em ngồi nghe với" - Cô gái nói rồi ngồi xuống bên cạnh - "Anh chơi đàn cho em hát nhé!". Lúc đó Ngữ mới hỏi. "Cô thích hát bài chi? ", "Lời của gió anh ạ!" - Cô gái đáp.
Tiếng đàn, lời hát của chàng trai và cô gái với giai điệu "Lời của gió" hoà quyện vào nhau cất lên trong đêm đông lạnh giá khiến cho không gian như ấm lại, tràn ngập những âm thanh ngọt ngào yêu thương và sâu lắng.
Khi bài hát vừa kết thúc cũng là lúc hàng loạt tiếng hoan hô vang lên. Thì ra tiếng đàn và tiếng hát mê hoặc của đôi trai gái đã khiến cho cả khu tập thể của hội người mù và người dân gần đó kéo đến xem rất đông. Ai cũng trầm trồ: "Tuyệt vời quá, đúng là song tấu hợp bích" .
Và chính đêm đầu tiên gặp gỡ đó, qua tiếng đàn, câu hát họ đã cảm mến nhau. Họ đã thổ lộ tình yêu bằng tiếng đàn, câu hát.
Cô gái ấy là Nguyễn Thị Hương, SN 1974 (kém Ngữ 4 tuổi), quê ở xã Nghi Liên, huyện Nghi Lộc, Nghệ An. Chị sinh ra trong gia đình “đặc biệt”: Bố bị mù, Hương và cậu em trai cũng mù bẩm sinh, cuộc sống khó khăn.
Hàng ngày chị đi dạy chữ nổi Brai và bán tăm, bán đũa kiếm sống. Gặp nhau trong đêm ấy, hai mảnh đời bất hạnh đã tìm thấy những điểm tương đồng. "Nghe tiếng hát của Hương, tôi cảm thấy như có một luồng điện chạy khắp cơ thể và tâm hồn mình. Tôi đã yêu Hương từ giây phút ấy" - Ngữ tâm sự.
Còn chị Hương cười nhớ lại phút thăng hoa khi đến cửa ngõ của tình yêu:
"Tôi cũng mê văn nghệ lắm. Đêm đó buồn, nghe tiếng đàn, tôi tìm đến cho khuây khoả nhưng khi anh Ngữ đệm đàn rồi 2 người cùng hát, tôi cảm nhận tiếng đàn, câu hát của chúng tôi hoà quyện, quấn quýt lấy nhau. Và lần đầu tiên trong đời, tôi cảm nhận được một cảm xúc mới lạ như dòng suối ngọt ngào đang chảy trong tôi".
Cưới nhau về nhưng không có chỗ ở vì căn nhà cũ Ngữ đã nhường cho người em trai, vợ chồng anh lang thang nay đây mai đó. Từ sáng sớm đến chiều tối mịt, họ luồn khắp hang cùng ngõ hẻm, đến các trường học, bệnh viện và nhà dân bán từng bó tăm, bó đũa.
Màn đêm buông xuống, vợ chồng anh Ngữ xin tá túc tại trụ sở làm việc của các Huyện hội Người mù. Các huyện Diễn Châu, Yên Thành, Quỳnh Lưu, Đô Lương… chẳng nơi nào mà bước chân của vợ chồng anh chưa tới.
Năm 2001, chị Hương sinh bé gái. “Trước khi sinh, vợ chồng tôi đứng ngồi không yên, vì sợ bé có đôi mắt giống mẹ thì khổ cả đời. May mắn là cháu nó sinh ra lành lặn, khỏe mạnh!” - chị Hương nhớ lại.
Họ đặt tên con là Vi Thị Thương.
“Tình thương yêu như sợi dây thắt chặt số phận hai chúng tôi, hai kẻ mù loà” - anh Ngữ nói - "Đặt tên con gái là Thương, vợ chồng tôi cũng muốn bày tỏ lòng tri ân đối với anh chị em hội Người mù tỉnh Nghệ An. Các anh các chị đã động viên, tiếp sức cho tôi và Hương vượt qua mọi thử thách, gian nan!”.
Đời hát rong
Dù cố gắng hết sức để mưu sinh nhưng lượng tăm tre bán được ngày càng ít đi khiến cuộc sống của đôi vợ chồng mù mỗi lúc thêm khó khăn, túng bấn.
Không một tấc đất cắm dùi, không còn chỗ nương thân. Biết làm gì khi xung quanh họ chỉ là đêm đen dày đặc? Cũng may là trời phú cho tiếng đàn và giọng hát. Vậy là giọng hát và tiếng đàn của họ đã thành cớ mưu sinh.
Đêm tháng ba mưa phùn giăng dày đặc thành phố Đỏ, từng cơn gió lạnh hùn hụt thổi về,đâu đây vọng lại tiếng đàn ghi-ta lẫn trong giọng hát ngọt ngào. Tôi đi về phía có tiếng đàn. Trước mặt tôi là Vi Văn Ngữ và người vợ mù loà đang biểu diễn một khúc nhạc trữ tình.
Chồng đàn, vợ hát, đôi vợ chồng mù dò dẫm trong đêm trên hè phố. Trên tay chị cầm nón rách đựng tiền lẻ mọi người cho. Sau một “ca” diễn, chị cẩn thận cất nhúm tiền vào túi áo. Chiếc áo cũ đã nhàu nhò, lem luốc.
Hát từ chập tối đến nửa đêm, chị vợ thấm mệt bèn trao micro cho chồng. Không những đánh đàn giỏi, anh Ngữ còn có chất giọng đầm ấm, truyền cảm. Khi thấy Ngữ vừa đàn vừa hát nhiều người đã rơi nước mắt …
Đầu tháng 2 vừa qua, vợ chồng Ngữ thuê một căn nhà trọ hơn 10m2 ở thị xã Cửa lò để làm chỗ tá túc. Mùa này ít du khách nên vợ chồng anh gửi con cho ông bà ngoại để lên thành phố Vinh hát rong kiếm sống.
“Đi xa thì thương con gái, để con ở lại mà đi thật không đành lòng nhưng đi cũng là vì tương lai của con!” - chị Hương nghẹn ngào rồi ngả đầu vào vai anh. Dãi nắng dầm mưa, mấy ngày nay, chị lên cơn sốt nhưng chẳng thể để anh hát một mình…
Nhìn vợ chồng người hát rong mù loà mò mẫm lê từng bước nặng nhọc trong đêm mưa phùn giá lạnh, khi giọng hát đã khản và tiếng đàn mỏi mệt buông chùng, trong tôi cứ ám ảnh mãi hình ảnh ấy. Họ như một nốt lặng giữa đời thường nhưng cao đẹp và đầy ý chí, nghị lực phi thường.
Dù trước mắt họ là bóng tối nhưng bóng tối ấy không bao trùm và phủ lên cuộc đời họ bóng đêm. Tình yêu và nghị lực của họ luôn bừng sáng như những ngày nắng đẹp.
Tiến Dũng
theo PNTD
Tiếng đàn gọi tình của người nghệ sĩ mù cụt tay
